I тут нейкія агеньчыкі заўважыў у цемры. Яны не гараць на месцы, мігцяць то там, то тут: раз, два, тры… пяць… не палічыць. «Ваўкі», — мільганула здагадка. Для смеласці крычу штомоцы, махаю галавешкай. Конь, учуўшы чалавека, заржаў недзе побач. Іду на голас. А агеньчыкі ўсё бліжэй, вось ужо побач. Тут і каня ўгледзеў. Увагнуў ён галаву ў пень і адбіваецца заднімі нагамі. Няпроста падступіцца. Ухапіў я каня за грыву і павёў. За мной ваўкі падаліся. Забягаюць наперад, з бакоў абходзяць. А я не зважаю — іду на агонь. Павярні з прамой — мігам заблытаюць. Толькі на агонь — ні кроку ўбок. Чую, як ляскаюць зубамі. Вядома, канюхі, звычайны воўк збаяўся б ісці за чалавекам. Гэтыя — асабліва злосныя, вялізныя. Хватка мёртвая. I ўсё ж з дарогі саступаюць. Нячаста даводзіцца сустракацца з чалавекам. Баяцца.
Да кастра ўсё бліжэй і бліжэй. Ваўкі адстаюць.
Конь дрыжыць, бакі мокрыя. Толькі цяпер бачу, што без хваста ён. Адарвалі ваўкі. I смех і грэх.
Пасля здарэння з ваўкамі Хіжака як падмянілі. Ноччу ад кастра не адагнаць. Мусіць, помніць хвост.
Добра, вол выручыў
Ад Адама ловяць рыбу людзі. I прадзед мой лавіў, і дзед, і бацька. Ды я, бадай, ад усіх іх спраўнейшы рыбак. Не глядзіце, што ад зямелькі не адрос. Малы, ды ўдалы. Якіх толькі прыгод са мной не здаралася! Пра мядзведзя вы ўжо чулі. Ды што мядзведзь? Я на шчупаку верхам ехаў, ледзь не злавіў акуня з каня… Думаеце, муціць ваду стары Манюкін, туману падпускае… Я чалавек прамы, калі і падману, то зрэдзь. Хлеб еш, а праўду-матку ў вочы рэж. Дык вось гісторыя, з якой я вас пазнаёмлю, чыстая праўда. Чэснае манюкінскае магу даць.
Малы я тады быў. Меншы нават, чым цяпер. Ну хіба з Гараську. Гэта вы сабак ганяеце, а раней дзяцей прывучалі працаваць змалку. I гусей я пасвіў, і свіней, і коз. I што вы думаеце, спраўляўся. Як міленькія слухалі. Хіба што казёл час ад часу бунтаваў: ці нойдзе на яго што, ці людзі сурочаць, вось і хвокуснічае. Разгоніцца, як дасць ніжэй спіны, я брык і ляжу. А ён стаіць, чакае, пакуль падымуся, каб яшчэ дабавіць. Ляжачага не б'е.
Ды не пра гусей і казла байка. Даверыў, гэта, мне бацька, Гараськаў прадзед, вала пасвіць. Так яго выпускалі на пашу разам з усім статкам. Адбывалі радоўку раз у месяц. Але на той час вол прыхварэў: апусціць рогі і стаіць, не тое што на траву, на буракі глядзець не хоча.
— Пагоніш яго сынок, на рэчку, — загадаў бацька, — і трава там добрая, і весялей ля вады. Дасць бог, акрыяе.
Бацька не лез, што называецца, жывым на неба, але калі якая бяда здаралася, заўсёды памінаў бога. На гэты ж раз лоб перахрысціў і ажно дзве малітвы прашаптаў, быццам адчуваў, якая незвычайная прыгода чакае мяне.
Рэчка была тады ого-го… бяздонныя віры сустракаліся. Лодкі іх за вярсту абходзілі. Не дай бог трапіць у такі — закруціць, змеле, як у жорнах. Расказвалі, што нейкі салдат заспорыў, што пераплыве вір. Шыракаплечы быў, статны — адным словам, дзяцюк з дзецюкоў. Паўвёскі сабралася, каб паглядзець, як будзе Сядзельцаў вір пераплываць. Кажуць, хацелі адгаварыць салдата. Ганарлівы быў, не паддаўся на ўгаворы. Скочыў у ваду і паплыў. Лёгка плыў, як шчупак. Вось і вір адолеў, яшчэ трохі, і бераг блізка. Ды тут нешта здарылася. Пачаў тануць салдат, быццам за ногі яго цягнулі. З усіх сіл вырываўся, крычаў, пакуль пад вадою не схаваўся. Адно кругі пайшлі. Людзі ад жаху анямелі.
А як апомніліся, прыйшлі да памяці — кінуліся ўрассыпную, хто куды… Кажуць, з таго часу вір той не толькі стары і малы абходзілі, але і качкі тут не садзіліся.
I я, вядома, далей трымаўся ад такіх мясцін. Наматаў, гэта, вяроўку на руку, хаджу за валом: куды ён — туды я. Добра скубе. Асабліва на дзяцеліну налягае. Відаць, смачна, бо на вачах бакі круглеюць. Сумна такі аднаму. Хутчэй бы ўжо абед. Вол прыляжа, а я хоць скупнуся. А сонца прыпякае. Аднекуль авадні і сляпні наляцелі. Кусучыя, халера. Атакуюць і мяне, і вала. Той траха не ашалеў: не ўстаіць на месцы, скубне раз-другі і далей прэ. Галавой круціць, хвастом махае. Нясоладка. Я за ім цягнуся, як нітка за іголкай. Ды вол зусім здурэў, да рэчкі кіруе, у бок Сядзельцавага віру. Я ўпіраюся штосілы, а яму хоць бы што, набычыўся і джгае. Кажу яму: «Тпрусенька, тпрусенька, куды ты?» Нават вухам не вядзе. А тут авадні яшчэ мудрэй усхадзіліся, джаляць з усіх бакоў. Вол на бег перайшоў. Яшчэ трохі і загізуе. Ледзь паспяваю я. Вяроўкі з рук не выпускаю — уцячэ. А ён ужо да самага віру дапёр. У ваду лезе, ратуецца ад машкары. Праўда, на глыбокае не палез: панюхаў і ніжэй ад ямы спусціўся. Тым не менш усё далей лезе, па макаўку хваста ў ваду забраўся: во данялі… Смех смехам, вяроўка кароткая, вось і я ў вадзе па шыю апынуўся. Авадні і сляпні ўжо толькі зверху атакуюць.