Уладзімір Бутрамееў
Новыя прыгоды Несцеркі
Дзеючыя асобы
Несцерка — той самы, што і шыла ў мяшку схавае, і сухі выйдзе з вады, што сто год па зямлі ходзіць, а ўсё яшчэ малады.
Пшэбыеўскі — пан багаты, што той чорт рагаты, вус тырчком, галава стручком, з Парыжа фрак, у кішэні пятак, адным словам, франт.
Бургамістр — мясцовая ўлада, прыгажэй за таго гада, нос на семярых рос, сам як сава, затое дужа разумная галава.
Кудрачок Пятро — былы пісар, у маладосці хітры мужычок, у жыцці здаралася ўсяляк, і плакаць, і скакаць мастак.
Кацярына — яго дачка, прыгажэй за ўсіх дзяўчына, вусны што малінка, бровы як сярпочкі, вочы што тыя вішні, каму хочаш зблытаюць мыслі.
Малання — маладуха, нібы тая медавуха, ды ўсё ж глядзі, пальца ў рот не кладзі.
Брындзюкоўна — жонка бургамістра, на расправу быстра, але здараецца, і сама трапляецца.
I каго там яшчэ толькі не было:
Андрэй.
Кухар панскі, татарын.
Салдат Іван, Маланнін муж.
Манах.
Яцак, карчмар.
Адзін з мужыкоў.
Пастух.
Слуга.
Салдат.
Дзяўчаты-танцоркі.
Музыкі.
Вартаўнікі.
Лакеі.
Гараджане.
Стражнікі.
Карціна першая
Карчма. Злева прылавак, за ім Яцак прыбірае посуд. За адным са столікаў сядзіць, апусціўшы галаву, Кудрачок. Больш нікога няма. Потым уваходзіць Несцерка, перад гэтым чуваць, як ён пяе.
Несцерка. Туды еду — сюды еду, карчмы не мінаю. Які чорт яе прыдумаў — Далібог, не знаю. Эгей, Яцак, здароў! Што гэта ў цябе сёння гэтак ціха? Нясі сюды цэлы кумпяк ды палову вядра заціркі. Даўно табе вінен не быў.
Яцак. У доўг — смалы б табе гарачай у глотку! Думаеш, не памятаю кірмаш? Ты што ж гэта мне прадаў?
Несцерка. А тое і прадаў, што ты купіў — на тое і кірмаш. Ды не сярдуй — грошы тыя я ж зноў да цябе ў карчму прынёс. Вядома — грошы. Сёння ў мяне, назаўтра ізноў у цябе. А багацце тваё — галоўнае, неразменнае — пры табе ж засталося (хлопае Яцака па жываце).
Яцак(б’е Несцерку ручніком). Ах ты, прайдзісвет! Зубаскал галодны! Без грошай не лезь у карчму!
Несцерка. Ды як тут не зойдзеш, калі яна якраз ля дарогі стаіць!
Яцак. Я цябе! (Б’е ручніком.) Сабака, валацуга.
Несцерка. Цішэй, цішэй, а то растрасеш багацце сваё, неразменнае.
Кудрачок звяртае ўвагу на шум і пазнае Несцерку, падбягае.
Кудрачок. Несцерка? Ты? (Адпіхвае Яцака.) Ды супакойся! Вось не чакаў сустрэць — адкуль?
Несцерка. Ды ўсё адтуль — мімаходам. Га — дык гэта ж Кудрачок! I сапраўды, у карчме не прападзеш! Ты ж мяне галодным не пакінеш.
Яны абдымаюцца і ідуць да стала.
Яцак. Каб ты хадзіў мімаходам да самае магілы!
Несцерка(прыпыняецца і звяртаецца да Кудрачка). Ты не ведаеш, Кудрачок, чаго карчмары такія злосныя?
Кудрачок. Не магу ўцяміць.
Несцерка. Бо ім на тым свеце надта дрэнна даводзіцца.
Кудрачок. Чаму ж гэта?
Несцерка. З іх пузам больш як па адным у кацёл не ўлазяць — вось і кіпяць у адзіноце, няма з кім і словам перакінуцца.
Смяюцца і ідуць за стол, садзяцца.
Яцак. У астрог бы ўсіх валацуг, я табе пакажу той свет — сам у пекле будзеш.
Несцерка. Ну, дзякуй, гусінае пяро! Дай табе Бог чарніла і паперы! Расказвай, як жывяце, можаце.
Кудрачок. Ат, што мы… Ты з дарогі — усе навіны пры табе.
Несцерка. Мае дарогі канца не відаць — колькі яе таптаць, адзін Бог ведае. А навіны — куды ні пайдзі — усюды людзі. Адны нараджаюцца, другія ўлюбляюцца, трэція на пагост збіраюцца. Усе пад сонейкам таўкуцца, а яно свеціць усім аднолькава.
Кудрачок. Эх, брат, не аднолькава… А ты, я бачу, не змяніўся, усё весялішся…
Несцерка. А бедаку толькі і застаецца на гэтым свеце, што з гора павесяліцца. А ты што галаву схіліў? Памятаеш, як выхітраліся на кірмашах?
Кудрачок. Эх, браток, мне ўжо пара з кірмашу… Не тыя гады.
Несцерка. Якія гады? Гэта ўсё ад твае граматы. А цяпер чым прасцей, тым і пражыць лягчэй. Вось я — толькі да дзесяці лічыць магу — і то калі грошы. А колькі там мне год — і не цікавіўся.
Кудрачок. Яно і не толькі ў гадах справа…
Несцерка. Кінь!
Кудрачок. Эх, Несцерка. Заблыталі, брат, мяне.
Несцерка. Хто ж цябе заблытаў?
Кудрачок. Ат, не след і расказваць… Так, душу адвесці… Падлавіў мяне Пшэбыеўскі, што таго карасіка.
Несцерка. Стары дурань Пшэбыеўскі — цябе?!
Кудрачок. Стары ўжо паўгода як Богу душу аддаў.
Несцерка. Трэба Богу ягоная душа, як мне баба ў каноплях.
Кудрачок. Ну, значыць, чорт прыбраў.
Несцерка. Іншая справа. Нікому так не добра, як пану ў пекле. Куды ні глянь — усюды свае.
Кудрачок. Цяпер сынок яго з Варшавы прыехаў. А мяне чорт штурхнуў — захацеў пабагацець. Узяў казённыя грошы, звязаўся з гандлярамі — абяцалі барыш, атрымаўся шыш. Ледзь у астрог не трапіў. Вось Пшэбыеўскі і даў — і купіў мяне з вантробамі.
Несцерка. Тае бяды. Доўг — не вяроўка, не парвецца.
Кудрачок. Не вяроўка, а шыя ў пятлі. Не проста ён грошы даў — прыглянулася яму мая дачка — Кацярынка. Патрабуе замуж за сябе.
Несцерка. А яна што ж — не хоча?
Кудрачок. Эх, там таго пана… і нораў што ў казла — ніводну бабу не прапусціць. I вытварае — то коней арабскіх заводзіў, цяпер тэатр нейкі прыдумаў. З такім пажывеш — намучышся. Ды ўсё ж пан. За ім босая хадзіць не будзе. Яно і да лепшага. Але штось грызе мяне, нешта неяк не па сабе.
Несцерка. Э, братка, не звяртай увагі, гэта сумленне. Самая непатрэбная рэч на свеце. Людзі без яго за мілую душу абыходзяцца. I табе, калі ў падпанкі сабраўся, яно таксама не трэба.
Кудрачок. Чаму ты так рашыў?
Несцерка. Таму што бачу — круціш. Каб захацеў — паслалі б мы твайго жаніха да чорта — ці нам упершыню?
Кудрачок. Э, браток, у цябе ні кала, ні двара, па свеце гойсаць лёгка. Але ты не падумай…
Несцерка. А што мне думаць, ад думак галава босай становіцца. У мяне свой клопат. Заўтра кірмаш, а ў мяне ў кішэні толькі вош на прывязі, ды і тая галодная. (Дастае з торбы варону. Яна каркае. Звязвае ёй дзюбу ніткаю.) Вось, галубка, каб не хвалілася, хто ты і адкуль.
Кудрачок. Навошта табе варона?
Несцерка. Не будзь сам варонай, спатрэбіцца і варона. Дзе мае фарбы? (Дастае з торбы фарбы.) Зробім з цябе птушку заморскую, як ні кажы — кірмаш!
Карціна другая
Кірмаш, шмат людзей. Усе гандлююць хто чым. Справа гандляр у дзіўнай накідцы-халаце і чалме. Гэта Несцерка. Перад ім Брындзюкоўна са слугою.