Па дарозе ішла маладзіца з хлопчыкам. Малы роў на ўсю вуліцу. Люба падалася за імі і палюбавалася.
— Ты чаго румзаеш? — захацелася ёй пагаварыць з малым.— Перастань, бо міліцыянера паклічу!
Малы сціх ды павярнуў да яе галаву. У сур'ёзных вачанятах, на вейках яшчэ дрыжалі слязінкі.
— А оты я не табе плацу, а — маме сваёй, от! — выпаліў.
Ёй стала надта смешна — ой, які цудоўны жэўжык!
— Нічога, нічога,— супакоіла яна маладзічку, калі тая стала прасіць прабачэння за наследніка. У голасе незнаёмай Люба выразна адчула захапленне арыгінальнасцю сына.
Няўжо і ў яе будзе такі, няўжо і яна будзе так ганарыцца? Божа, каб толькі хутчэй!
Люба ўжо і слухаць не хацела ні пра вайну, ні пра шпіёнаў, ні пра здраду Паўла, ні пра што іншае.
У час родаў, вядома, яна не раз праклінала мужа. Але неўзабаве Люба, стомленая, абяссіленая і шчаслівая ды крыху ўжо іншая — бытта дабавілі ёй дзесяць гадоў — ляжала на бальнічным ложку. Каля яе — малое: родны, бездапаможны камячок. Маладой маці ўсё здавалася, што яно галоднае.
— Ладна, даю вам яшчэ дваццаць мінут! — строга сказала сястра і знікла.
Побач сядзеў Павел. На яго з усіх куткоў глядзелі жанчыны, муж губляўся і шаптаў ёй:
— Разумееш, атрымаў тэлеграму. Ведаю, аб чым яна, а разарваць баюся. Гадаю: арол ці рэшка. Нарэшце адкрываю. Дачка... Кальнула такое пачуццё — бытта атрымаў тройку на выпускным экзамене!
— А цяпер?
— Ужо — усё роўна! Мама мне напісала: няхай будзе адна дачка, а то ў нашай сям'і ўсё хлопцы ды хлопцы... Як жабяня яна яшчэ ў нас... Ну, выздараўлівай...
— Павел, а вайна будзе?
— Што ты?! Хіба на нас адважыцца хто напасць? Сіла якая!
— Так і перад фінскай гаварылі!—умяшалася Любіна суседка па ложку.
— То было тады, а то — цяпер. Нам жа вайна непатрэбная, ці не так? — даводзіў Павел.
З гэтым і паехаў.
А праз пару тыдняў немцы перайшлі граніцу. Павел заскочыў да яе ў Паўлішкі, каб толькі кінуць:
— Любачка, бяры Святланку ды хутчэй — на ўсход! За мяне не хвалюйся — скора вернемся! Я нават свой кубак схаваў у траве ля лагера і на сасне зрабіў знак! Гэта мы толькі адступаем, бо нашыя паркі адсталі! Хто меў чым страляць, пайшоў на захад! I ўвогуле нічога кепскага не думай — усё роўна пераможам!
Такі быў яе Павел, такім яго запомніла.
А далей — трагедыя адступлення, жахі бамбёжак. Маці сваім целам не раз і не два закрывала ад куль і асколкаў дачку. Раны, хваробы...
Дайшла Люба толькі да Бабруйска, і дарогу перарэзалі нямецкія танкі.
Голад. Прыніжэнне жонкі савецкага афіцэра пад акупацыяй, чаканне кожную хвіліну арышту і смерці...
Стойка трымаецца Люба Макарэвіч. Яна неўзабаве — партызанская сувязная.
Аднойчы на вуліцы маладую бежанку сустрэў Паўлаў камандзір палка ўжо ў форме ўласаўскага палкоўніка.
— А-а, Люба Макарэвіч?! Прывітанне, прывітанне! Разам з тваім мужаньком у палон трапіў. Яму снарадам развярнула жывот. Сядзелі з ім доўга ў віленскім лагеры. Але твой гаворыць — памру, а немцу служыць не буду. От дзівак! Дубіна! Відаць, нямецкі снарад не ўсё сталінскае нутро з яго вырваў!.. Зрэшты, шкада хлопца. Што, думаеш, у мяне няма сэрца? А думаеш, не разумею, як страдаеш па мужу?.. Ты — свая стала: столькі разам з маёй жонкай выцерпела ў нейкіх задрыпаных Паўлішках!.. Напішы запіску, перадам — неўзабаве буду зноў у Вільні. Хай бы падыхаў, калі такі дурань, ды цябе шкада...
Люба — да партызан на нараду. Тыя загадалі:
— Пішы, няхай уступае ва ўласаўскую армію, падбярэ людзей, зброю, колькі адно зможа, і пераходзіць з цэлай групай да нас, нам спатрэбіцца!
Люба напісала так, што муж не зразумеў.
«Пасля гэтага ты мне больш не жонка, а — прадажная шкура! Цябе я і ведаць не хачу!» — адказаў ён запіскай.
Люба — у Вільню. Павел не падышоў нават да калючага дроту, не прыняў яе цяжка здабытых сухароў.
Наплакаўшыся, жанчына вырашыла — памірацца пасля вайны.
У Бабруйску аддала паўтарагадовую дачку бабцы, а сама — у лес! Гісторыі яе баявых дзеянняў хапіла б на пяць поўнаметражных фільмаў.
Нарэшце немцаў прагналі.
Мінуў год-другі. Дарэмныя пошукі Паўла. Сумна і невыносна цяжка здаровай і прыгожай маладзіцы ў дваццаць пяць год быць адной на свеце. Люба выйшла замуж за былога начальніка штаба партызанскай брыгады — старшыню райспажыў-саюза Гарошку. Яны пераехалі ў наш горад, дзе Люба нарадзіла блізнят.
Раптам знайшоўся Павел! Ён — за Уралам у лагеры. Што рабіць? I тайком ад мужа яна стала пасылаць яму пасылкі. Даведаўся Гарошка. У парыве гневу пачаў біць жонку. Стаў зганяць злосць і на дзіцяці «здрадніка».