Το κείμενο των προφορικών παραδόσεων δεν αποτελεί επιστημονικό σύγγραμμα ως εκ της φύσεώς του, αλλά μάλλον μία προσπάθεια εισαγωγής του αναγνώστου στο πνεύμα και στην αλήθεια της Ορθοδόξου Παραδόσεως. Κυρίως όμως φιλοδοξεί να μεταδώση στον αναγνώστη την επίγνωσι ότι η Ορθόδοξος Παράδοσις είναι εκείνη, η οποία έχει κατατεθειμένη μέσα της όχι μόνο την θεολογική μέθοδο δια της οποίας μπορεί κάποιος να φθάση να αποκτήση τις προϋποθέσεις, ώστε να θεραπευθή ψυχοπνευματικά και να δη τον Θεό κατά το ανθρωπίνως δυνατόν, αλλά και ότι αυτή η μέθοδος προσφέρεται στον κάθε άνθρωπο μέχρι των ημερών μας. Και, επειδή ο Θεός είναι Φως, αυτή η μέθοδος, όταν εφαρμόζεται σωστά, δεν είναι παρά μία πορεία προς το Φως.
Στο κείμενο αυτό των παραδόσεων του π. Ιωάννου γίνεται απλή αναφορά στην κάθαρσι της καρδιάς από τα πάθη. Δεν ασχολείται εδώ ο π. Ιωάννης με το πώς γίνεται η κάθαρσις αυτή. Η διαδικασία της καθάρσεως είναι κατατεθειμένη στην Ασκητική Παράδοση της Εκκλησίας, αντιπροσωπευτικό κείμενο της οποίας είναι η «Κλίμαξ» του αγίου Ιωάννου του Σιναΐτου. Ο θέλων να εντρύφηση εις τα περί καθάρσεως της καρδίας μπορεί να αρχίση την έρευνα ή την μελέτη του με αυτό το κείμενο, την «Κλίμακα» δηλαδή του αγίου Ιωάννου.
Στις προφορικές αυτές παραδόσεις, επί πλέον των ανωτέρω σκιαγραφείται εκ μέρους του π. Ιωάννου πως η Ορθόδοξος Παράδοσις έχει διδαχθή, προβληθή και βιωθή στην Ελλάδα κατά την περίοδο μετά την Επανάστασι του 1821 μέχρι των ημερών μας, ποια είναι η σημασία και ο ρόλος της Ορθοδόξου Παραδόσεως στην σημερινή εποχή, ποιες είναι οι προϋποθέσεις επιβιώσεώς της, καθώς και ποιοι ήσαν και είναι οι εχθροί της. Επιχειρείται δηλαδή εκ μέρους του ταυτόχρονα με την παρουσίασι των θεμελίων της Ορθοδόξου Παραδόσεως και μία κριτική της διαχρονικής σημασίας και εφαρμογής της. Και τούτο γίνεται μέσα στο πλαίσιο της προβολής της Ορθοδόξου Παραδόσεως και της αιωνίου αξίας της, που είναι και ο σκοπός του παρόντος πονήματος.
Ο λόγος του π. Ιωάννου, επειδή είναι αληθής, είναι επίκαιρος και στις ημέρες μας, διότι παρά την αναβίωσι της Ορθοδόξου Πατερικής Παραδόσεως στον χώρο της Ελλαδικής Εκκλησίας μετά την πρώτη έκδοσι του «Προπατορικού Αμαρτήματος», παρατηρείται ακόμη έντονο το θλιβερό φαινόμενο η Πατερική Διδασκαλία και Θεολογία να είναι άγνωστη στους πολλούς στον χώρο αυτόν, η δε σύγχυσις που επικρατεί στους θεολογικούς κύκλους σε καίρια θεολογικά θέματα (π.χ., στο τι είναι Παράδεισος και Κόλασις) να είναι απόδειξις της ελλείψεως των Πατερικών θεολογικών κριτηρίων.
Ο αναγνώστης θα ιδή ότι ο λόγος του π. Ιωάννου μερικές φορές είναι καυστικός. Έχουμε την πεποίθησι όμως ότι αυτή η καυστικότης μπορεί να λειτουργήση θεραπευτικά.
Θερμώς ευχαριστούμε τον παραχωρήσαντα τις κασσέττες των παραδόσεων του π. Ιωάννου, καθώς και όλους όσοι εβοήθησαν στην έκδοσι, όπως ο ιερομόναχος π. Αλέξιος ΤϊαάθΓ και ο μοναχός π. Αρσένιος Βλιαγκόφτης.
Ιδιαιτέρως θερμώς ευχαριστούμε τον αιδεσιμολογιώτατο πρωτοπρεσβύτερο π. Γεώργιο Μεταλληνό, καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών, για τις υποδείξεις και την ενθάρρυνσί του σχετικά με την έκδοσι της παρούσης εργασίας, όπως και για τον δημοσιευόμενο εδώ Πρόλογό του.
Ευχαριστούμε επίσης τις θυγατέρες του μακαριστού πατρός Ιωάννου Ρωμανίδου, Ευλαμπία και Αναστασία, για την άδειά τους να προχωρήσωμε σ’ αυτή την έκδοσι.
Η προσπάθεια αυτή θα έμενε ανολοκλήρωτη χωρίς την ολόθυμη συμπαράστασι των Εκδόσεων «Παρακαταθήκη» που συμπεριέλαβαν το βιβλίο αυτό στην εκδοτική τους σειρά.
Οι ευχαριστίες για την άρτια εκδοτική παραγωγή πρέπει να αποδοθούν στις Γραφικές Τέχνες «Το Παλίμψηστον» και στην διευθύντριά τους κ. Χρυσούλα Πέγιου.
Έγραφον εν Αγίω Όρει, εν έτει 2004, μηνός Ιανουαρίου ιζ',
μνήμη του Οσίου Πατρός ημών Αντωνίου του Μεγάλου,
Καθηγητού της Ερήμου.
Δαμασκηνός μοναχός Αγιορείτης
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ: ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ
1.Τι είναι ο νους του ανθρώπου
Η θεραπεία της ψυχής του ανθρώπου είναι η κύρια μέριμνα της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Η Εκκλησία πάντοτε θεράπευε τον χώρο της ψυχής. Είχε διαπιστώσει, από την Εβραϊκή παράδοσι και από τον ίδιο τον Χριστό και τους Αποστόλους ότι στον χώρο της φυσικής καρδιάς λειτουργεί κάτι, που οι Πατέρες ωνόμασαν «νουν». Πήρανε δηλαδή τον παραδοσιακόν «νουν», που σημαίνει διάνοια και λόγος, και κάνανε μία διαφοροποίησι. Ωνόμασαν νουν αυτήν την νοερά ενέργεια, η οποία λειτουργεί στην καρδιά του υγιούς ψυχικά ανθρώπου. Δεν γνωρίζομε πότε έγινε αυτή η διαφοροποίησις, διότι συμβαίνει επίσης μερικοί Πατέρες να ονομάζουν με την ίδια λέξι, νουν, και την λογική, αλλά και την νοερά ενέργεια, όταν αυτή κατεβαίνη και λετουργή στον χώρο της καρδιάς.