» “Στη χειρότερη περίπτωση”, είπε, “ο Εχθρός μας ξέρει πως δεν το έχουμε και πως είναι ακόμα χαμένο. Αλλά κάτι χαμένο μπορεί κάποτε να βρεθεί, έτσι νομίζει. Μη φοβάστε! Η ελπίδα του θα τον προδώσει. Δεν έχω εγώ μελετήσει το θέμα απ’ όλες του τις πλευρές; Έπεσε στο Μεγάλο Άντουιν· και πολύ παλιά, ενώ ακόμα ο Σόρον κοιμόταν, κύλησε απ’ το Ποτάμι στη Θάλασσα. Αφήστε το να βρίσκεται εκεί μέχρι το τέλος”.
Ο Γκάνταλφ σώπασε, κοιτάζοντας ανατολικά απ’ τη βεράντα προς τις μακρινές κορφές των Ομιχλιασμένων Βουνών, που στα βάθη τους ο θανάσιμος κίνδυνος του κόσμου ήταν κρυμμένος για τόσο πολύ καιρό. Αναστέναξε.
— Εδώ έπεσα σε λάθος, είπε. Με αποκοίμισαν τα λόγια του Σοφού Σάρουμαν· ενώ θα έπρεπε να αναζητήσω την αλήθεια νωρίτερα. Ο κίνδυνος μας τώρα θα ήταν μικρότερος.
— Όλοι κάναμε λάθος, είπε ο Έλροντ και, αν δεν ήσουν εσύ που ξάγρυπνος παρακολουθούσες τη Σκοτεινιά, ίσως να ήταν ήδη απάνω μας. Αλλά συνέχισε!
— Απ’ την αρχή μέσα μου είχα αμφιβολίες, χωρίς να έχω κανένα χειροπιαστό λόγο, είπε ο Γκάνταλφ, κι επιθυμούσα να μάθω πώς το Γκόλουμ βρήκε το Δαχτυλίδι και για πόσο καιρό το είχε στην κατοχή του. Έτσι έβαλα να το παρακολουθούν, μαντεύοντας ότι δε θ’ αργήσει να βγει απ’ τα σκοτάδια του και ν’ αναζητήσει το θησαυρό του. Βγήκε, αλλά ξέφυγε και σε βρέθηκε. Και τότε αλίμονο! Δεν κυνήγησα την υπόθεση, αλλά μόνο παρακολουθούσα και περίμενα, όπως έχουμε κάνει συχνότερα απ’ όσο θα ’πρεπε.
» Ο καιρός πέρασε με πολλές σκοτούρες, μέχρι που, ξαφνικά, οι αμφιβολίες μου ξύπνησαν πάλι γεμάτες φόβο. Από πού προερχόταν το δαχτυλίδι του χόμπιτ; Και τι, αν ο φόβος μου έβγαινε αληθινός, έπρεπε να γίνει μ’ αυτό; Εκείνα τα πράγματα έπρεπε να τ’ αποφασίσω. Όμως δε μίλησα σε κανένα για τους φόβους μου, γιατί ήξερα πόσο επικίνδυνος είναι ένας πρόωρος ψίθυρος, αν μαθευόταν από κάποιον που δε θα ’πρεπε. Γιατί σ’ όλους τους μακροχρόνιους πολέμους μας εναντίον του Σκοτεινού Πύργου, ο χειρότερός μας εχθρός υπήρξε πάντα η προδοσία.
» Αυτά έγιναν πριν δεκαεφτά χρόνια. Πολύ γρήγορα πήρα είδηση ότι κατάσκοποι όλων των ειδών, ακόμα και ζώα και πουλιά είχαν μαζευτεί γύρω απ’ το Σάιρ, και τότε ο φόβος μου μεγάλωσε. Ζήτησα τη βοήθεια των Ντούνεντεν, και η επαγρύπνησή τους διπλασιάστηκε. Κι εγώ άνοιξα την καρδιά μου στον Άραγκορν, τον κληρονόμο του Ισίλντουρ.
— Κι εγώ, είπε ο Άραγκορν, συμβούλεψα να ψάξουμε και να βρούμε το Γκόλουμ, μόλο που φαινόταν πως είναι αργά. Κι επειδή φαινόταν σωστό ο κληρονόμος του Ισίλντουρ να πρέπει να κοπιάσει για να επανορθώσει το λάθος του Ισίλντουρ, πήγα μαζί με τον Γκάνταλφ στη μακρόχρονη κι απελπιστική έρευνα.
Ο Γκάνταλφ τότε διηγήθηκε πώς είχαν χτενίσει όλη την Ερημιά, φτάνοντας κάτω ως τα Βουνά της Σκιάς και τα σύνορα της Μόρντορ.
Εκεί ακούσαμε φήμες γι’ αυτό και υποθέσαμε ότι έζησε για πολύ καιρό στους σκοτεινούς λόφους· αλλά ποτέ δεν το βρήκαμε και στο τέλος απελπιστήκαμε. Και τότε μες στην απελπισία μου ξαναθυμήθηκα τον τρόπο που θα μπορούσε να κάνει αχρείαστο το Γκόλουμ. Το ίδιο το δαχτυλίδι μπορούσε να πει αν ήταν το Ένα. Θυμήθηκα ορισμένα λόγια που είχαν σκουστεί στο Συμβούλιο: λόγια του Σάρουμαν, που τότε τα είχα μόνο μισοπροσέξει. Τ’ άκουγα καθαρά τώρα μέσα μου.
» “Τα Εννιά, τα Εφτά και τα Τρία, είπε, είχαν το καθένα το ανάλογο πετράδι τους. Όχι όμως και το Ένα. Αυτό ήταν στρογγυλό κι απέριττο, λες κι ήταν ένα απ’ τα μικρότερα δαχτυλίδια· αλλά ο κατασκευαστής του είχε χαράξει σημάδια απάνω του, που οι ικανοί, ίσως, μπορούσαν ακόμα να τα διαβάσουν”.
» Δεν είχε πει τι ήταν εκείνα τα σημάδια. Ποιος θα ’ξερε τώρα; Ο κατασκευαστής. Κι ο Σάρουμαν; Αλλά, αν κι οι γνώσεις του είναι μεγάλες, θα πρέπει να προέρχονται από κάποια πηγή. Ποιο χέρι εκτός απ’ του Σόρον κράτησε ποτέ το δαχτυλίδι, πριν χαθεί; Μόνο το χέρι του Ισίλντουρ.
» Μ’ αυτή τη σκέψη παράτησα το κυνηγητό του Γκόλουμ κι έτρεξα γρήγορα στην Γκόντορ. Τον παλιό καιρό τα μέλη της τάξης μου ήταν καλοδεχούμενα εκεί και πιο πολύ απ’ όλους ο Σάρουμαν. Συχνά ήταν για πολύ καιρό φιλοξενούμενος των Αρχόντων της Πόλης. Αλλά το καλωσόρισμα του Άρχοντα Ντένεθορ σ’ εμένα ήταν ψυχρότερο παρά ποτέ και πολύ απρόθυμα μ’ άφησε να ψάξω ανάμεσα στις περγαμηνές και τα βιβλία που έχει συγκεντρώσει.
» “Αν πραγματικά ζητάς μόνο, όπως λες, τα χρονικά των παλιών ημερών και τις αρχές της Πόλης, διάβασε όσο τραβάει η καρδιά σου!, είπε. Για μένα το παρελθόν είναι λιγότερο σκοτεινό απ’ το μέλλον και για το μέλλον ενδιαφέρομαι, Αλλά μόνο αν έχεις πιο μεγάλη επιδεξιότητα απ’ τον Σάρουμαν, που για πολύ καιρό έχει μελετήσει εδώ, θα βρεις τίποτα που να μην το ξέρω καλά εγώ, που ξέρω τα πάντα γύρω απ’ αυτήν την Πόλη”.