»Όμως, Φρόντο, στην αρχή σε πίεσα πολύ για το Χαμό του Ισίλντουρ. Συγχώρεσέ με! Ήταν απερίσκεπτο τέτοια ώρα και σε τέτοιον τόπο. Δεν είχα χρόνο για να σκεφτώ. Είχαμε πολεμήσει σκληρά και είχα ένα σωρό πράγματα στο κεφάλι μου. Αλλά όσο κουβέντιαζα μαζί σου, πλησίασα πολύ κοντά στην αλήθεια, γι’ αυτό επίτηδες άλλαξα κουβέντα. Γιατί θα πρέπει να ξέρεις ότι πολλά από τις αρχαίες παραδόσεις διατηρούνται ακόμα ζωντανά ανάμεσα στους Κυβερνήτες της πόλης, που δε διαδίδονται έξω. Εμείς της γενιάς μου δεν κρατάμε απ’ τον Έλεντιλ, αν και στις φλέβες μας τρέχει το αίμα του Νούμενορ. Γιατί η γενιά μας κρατάει από το Μάρντιλ, τον καλό Επίτροπο, που κυβέρνησε στη θέση του βασιλιά όταν έφυγε στον πόλεμο, κι εκείνος ήταν ο Βασιλιάς Εάρνουρ, ο τελευταίος της γενιάς του Ανάριον, άτεκνος, και ποτέ δε γύρισε πίσω. Και οι Επίτροποι κυβερνούν την πόλη από τη μέρα εκείνη, αν κι αυτό έγινε πολλές γενιές Ανθρώπων πριν.
»Και αυτό θυμάμαι από το μικρό Μπορομίρ, όταν μαζί μαθαίναμε την ιστορία των προγόνων μας και την ιστορία της πόλης μας, πως πάντα του κακοφαινόταν που ο πατέρας του δεν ήταν βασιλιάς. “Πόσες εκατοντάδες χρόνια χρειάζονται για να κάνουν τον Επίτροπο Βασιλιά, αν ο βασιλιάς δε γυρίζει πίσω;” ρώτησε. “Λίγα χρόνια, ίσως, σ’ άλλους τόπους με χαμηλότερο βασιλικό φρόνημα”, απάντησε ο πατέρας μου. “Στην Γκόντορ όμως δέκα χιλιάδες χρόνια δε θα ήταν αρκετά.” Αλίμονο! καημένε Μπορομίρ. Αυτό δε σου λέει κάτι για το χαρακτήρα του;
— Και βέβαια μου λέει, είπε ο Φρόντο. Όμως, πάντα τιμούσε τον Άραγκορν.
— Δεν αμφιβάλλω, είπε ο Φαραμίρ. Αν έμεινε ικανοποιημένος από τις αποδείξεις του Άραγκορν, όπως λες, θα τον τιμούσε πάρα πολύ. Αλλά ο κόμπος δεν είχε φτάσει ακόμα στο χτένι. Δεν είχαν φτάσει ακόμα στη Μίνας Τίριθ, ούτε είχαν βρεθεί ανταγωνιστές στους πολέμους της.
»Αλλά ξεφεύγω από το θέμα μου. Εμείς στο παλάτι του Ντένεθορ ξέρουμε πολλές αρχαίες ιστορίες από μακριά παράδοση και υπάρχουν επίσης στα θησαυροφυλάκιά μας πολλά πράγματα φυλαγμένα: βιβλία και κώδικες σε παμπάλαιες περγαμηνές, ναι, και σε πλάκες και σε φύλλα χρυσού ή αργύρου, σε διάφορες γραφές. Μερικά κανείς δεν μπορεί να τα διαβάσει τώρα· και τα υπόλοιπα ελάχιστοι τα ξεκλειδώνουν καμιά φορά. Εγώ μπορώ να τα διαβάσω λίγο, γιατί έχω διδαχτεί. Αυτά τα αρχεία είναι που μας έφεραν τον Γκρίζο Οδοιπόρο. Για πρώτη φορά τον είδα όταν ήμουν παιδί, και έχει έρθει δυο ή τρεις φορές ακόμα.
— Ο Γκρίζος Οδοιπόρος; είπε ο Φρόντο. Είχε όνομα;
— Μιθραντίρ τον λέγαμε στη γλώσσα των Ξωτικών, είπε ο Φαραμίρ, και του αρκούσε. Πολλά είναι τα ονόματά μου σε πολλές χώρες, έλεγε. Μιθραντίρ ανάμεσα στα Ξωτικά. Θαρκούν για τους Νάνους· Ολόριν ήμουν στα νιάτα μου στη Δύση που έχει λησμονηθεί, στο Νοτιά Ινκάνονς, στο Βοριά Γκάνταλφ· στην Ανατολή δεν πηγαίνω.
— Ο Γκάνταλφ! είπε ο Φρόντο. Αυτό πίστεψα κι εγώ. Ο Γκάνταλφ ο Γκρίζος, ο πιο αγαπημένος σύμβουλος. Ο Αρχηγός της Ομάδας μας. Χάθηκε στη Μόρια!
— Χάθηκε ο Μιθραντίρ! είπε ο Φαραμίρ. Κακιά μοίρα φαίνεται πως κυνηγούσε τη συντροφιά σας. Είναι πραγματικά πολύ δύσκολο να πιστέψω πως κάποιος με τόσο μεγάλη σοφία και δύναμη — γιατί σ’ εμάς έκανε πολλά θαυμαστά πράγματα — θα μπορούσε να χαθεί και να στερηθεί ο κόσμος τόσες γνώσεις. Είσαι Βέβαιος πως χάθηκε και δε σας άφησε απλώς για να πάει όπου ήθελε;
— Αλίμονο! ναι, είπε ο Φρόντο. Τον είδα να πέφτει στην άβυσσο.
— Βλέπω πως σ’ όλα αυτά από πίσω υπάρχει κάποια μεγάλη και τρομακτική ιστορία, είπε ο Φαραμίρ, που ίσως μου την πεις το βράδυ.
Δοτός ο Μιθραντίρ ήταν, μαντεύω τώρα, κάτι παραπάνω από σοφός: ήταν ένας από τους μεγάλους που κινούν τα νήματα της εποχής μας. Αν βρισκόταν κοντά μας να τον συμβουλευτούμε σχετικά με τα δυσκολονόητα λόγια του ονείρου, θα μας τα είχε εξηγήσει χωρίς να χρειαστούμε αγγελιαφόρο. Όμως, ίσως, και να μην το έκανε και το ταξίδι του Μπορομίρ να ήταν μοιραίο. Ο Μιθραντίρ ποτέ δε μας μιλούσε για τα μελλούμενα, ούτε αποκάλυπτε τους σκοπούς του. Πήρε την άδεια του Ντένεθορ, δεν ξέρω πώς, να ψάξει τα μυστικά του θησαυροφυλακίου μας και έμαθα αρκετά απ’ αυτόν, όταν είχε τη διάθεση να διδάξει (σπάνια και πού). Πάντα ερευνούσε και ρωτούσε πάνω απ’ όλα τα σχετικά με τη Μεγάλη Μάχη στο Ντάγκορλαντ στις απαρχές της Γκόντορ, τότε που Αυτός, που δεν ονομάζουμε, έπεσε. Και πολύ ενδιαφερόταν για ιστορίες σχετικά με τον Ισίλντουρ, αν και γι’ αυτόν είχαμε λιγότερα να πούμε· γιατί τίποτα σίγουρο δεν έγινε ποτέ γνωστό σ’ εμάς για το τέλος του.