Do, la kruciĝo ne rezultigas novan, trian lingvon, sed restigas unu el la lingvoj...
Tamen, okazas ia riĉigo de la vortaro de la venkinta lingvo koste de la venkita lingvo, sed per tio ĝi ne estas malfortigata, sed kontraŭe for- tigata.
Laŭ tiu ĉi prognozo, la lingva evoluo ne estas tia, ke la diversaj lingvoj egalrajte „floras" kaj reciproke sin riĉigas por fine kun- fiuiĝi en unuecan lingvon - kiel Stalin estis proklaminta en 1930. Vahdis nun la tezo, ke ĉiam, kiam lingvoj renkontiĝas, ih komen- cas fortan batalon, kiu povas finiĝi nur per venko aŭ malvenko.
Stalin tuj donis ankaŭ ekzemplon por la venko de unu iingvo super alia:
Tiel okazis ekzemple ĉe la rusa lingvo, kun kiu en la daŭro de la historia evoluo kruciĝis la lingvoj de aro da aliaj popoloj kaj kiu ĉiam elmergi- ĝis kiel venkinto.
En tiu procezo estis riĉigita la vortaro de la rusa iingvo, sed ĝia „nacia individueco" eĉ ne spertis „la plej etan damaĝon".[1458]
La interveno de Stalin en lingvistikan diskuton estis konside- rata en kaj ekster Soveta Unio kiel sensacia unuavice pro tio, ke la ĝenerala sekretario de KPSU elpaŝis kontraŭ Marr, kies aŭto- ritato kiel kreinto de nova, materiisma iingvoscienco ŝajnis esti ĝis tiam netuŝebla. A1 tiuj, kiuj registris la detronigon de Marr kun aparta interesiĝo, apartenis la esperantistoj. Ĉar esperant- lingvaj verkoj pli frue kaj denove en 1950 asertis proksimecon inter la instruo de Marr kaj la celoj de la Esperanto-movado[1459], ne estas malfacile kompreneble, ke oni supozis rilaton inter la arti- koloj de Stalin en Pravda kaj la malfacilaĵoj, kiujn havis la esper- antistoj en la landoj sub soveta influo. La distanciĝo de la inter- naciisma skolo de Marr malebligis, laŭ tiu vidpunkto, la pluan disvastigadon de Esperanto en la orienteŭropaj popoldemokra- tioj.[1460]
Lasante flanken la fakton, ke tia argumentado (implicanta, ke Esperanto nur tiumomente iĝis neakordigebla kun la oficiala lin- gva politiko) evidente ne klarigas la multe pli frue okazintan mal- aperon de la soveta movado kaj ties kialojn, ni tamen dediĉu atenton al la demando, ĉu ĝi almenaŭ faciligas komprenon pri tio, kio okazis post la milito.
Kronologio de la eventoj montras, ke la malakceptiĝo de la teorioj de Marr sekvis, kaj ne antaŭis, la malhelpojn al la Esper- anto-movado en la popoldemokratioj. La orienteŭropaj esper- antistoj estis jam malorganiziĝintaj aŭ antaŭsentis, ke tia sorto atendas ilin, minimume unu jaron antaŭ ol Stalin surprizis la publikon per sia reapero, unuafoje post 1938, sur la scenejo kiel teoriisto. Ĝenerala gvidlinio, ke ĉesu ĉia ŝtata subteno al la
Esperanto-movado, verŝajne estis decidita plej malfrue en aŭtuno 1949 - pli ol duonan jaron, antaŭ ol komenciĝis la diskuto en la kolumnoj de Pravda. Kiam la 2an de oktobro 1949 Lajos K6k6ny kiel kutime iris al la studio de Radio Budapeŝto, li aŭdis tie, ke ekde tiu tago la stacio ne plu disaŭdigos Esperantajn eisen- dojn. „De nun tio estas la linio", oni diris al li.[1461]
Tiu ĉi „nova linio" certe ankaŭ ne estis antaŭsigno de prepa- rata atako kontraŭ la marristoj kaj iliaj kvazaŭaj aliancanoj. Eĉ tute male: Ĝuste meze de 1949 ĉesis maOonga periodo karakteri- zita per timemaj provoj eliri la rigidiĝintan framon de la jafetida teorio. Jam en oktobro 1948 la adeptoj de Marr refirmigis sian pozicion, lanĉante vastskalan atakon kontraŭ ĉiuj deviantoj de la instruo de sia majstro. Fakajn kolegojn, kiuj, ekzemple, pledis por revivigo de la kompara metodo en lingvistiko, la marristoj kulpigis esti sub la influo de „reakciaj kaj idealismaj fluoj de la eksterlanda burĝa lingvistiko". Krome, per okazaj aludoj al la disputo kun Jazykfront komence de la 1930aj jaroj la marristoj indikis, ke ili celas - same kiel tiutempe - restarigi sian absolutan monopolon en la soveta lingvistiko, kaj efektive la 21an de julio 1949 la Akademio de Sciencoj per oficiala deklaro konfirmis la pluan validon ekskluzivan de la teorioj de Marr.[1462]
Ĉu estas nur hazardo, ke Esperanto iĝis nefavorata en la orienteŭropaj landoj ĝuste, kiam la marristoj troviĝis en simile zenita pozicio kiel en la mezo de la 1930aj jaroj, plene ĝuante ofi- cialan apogon kaj ĵus venkinte siajn kritikintojn? Estis unu el la gvidaj marristoj, T.P. Lomtev[1463], kiu deklaris jam komence de 1949:
La nuntempaj apologiistoj de la imperiismo faras vastan propagandon por la kosmopoiitismo, reakcia ideologio de la imperiista burĝaro. Hi utiHgas kiel ideologian armilon la ideojn de la renegato Kautsky, kon- cerne ultra-imperiismon, kunfandiĝon de la nacioj kaj iliaj lingvoj en la epoko de kapitalismo kaj imperiismo, kreon, en la nuna epoko, de unu sola lingvo universala.[1464]
A1 tiu linio klopodis sin adapti la bulgara esperantisto Atanas Lakov, kiu skribis en decembro 1949:
... la estonta komuna lingvo de la komunismo kondukas tra evoluado de nariaj lingvoj dum socialismo. Provoj eligi naciajn lingvojn per eni- gado de esperanto okazigos nur kulturan malprogreson por la nacioj, kiuj estas subpremataj dum kapitalismo. Provo trudi esperanton en La nuna tempo ldel universalan lingvon, en ĝia nuna precipe eŭropa for- mo signifas perfortan likvidon de kulturoj kaj lingvoj de eksterefiropaj popoioj, sipiifas starigon de esperanto kiel ilo de impernsma eksplua- tado.[1465]
Kia estu la lingva poiitiko en ia nuna tempo, tion proklamis sove- taj lingvistoj kaj verkistoj jam antaŭ la elpaŝo de Stalin kontraŭ Marr. En sia novjara numero de 1949 Literaturnaja gazeta ripe- tis, kion Pravda estis skribinta jam en 1938: A1 ĉiu historia epoko estis rilatigita unu „mondlingvo" - al la antikva tempo la latina, al la feŭda epoko la franca, al la kapitalisma la angla kaj, fine, al la epoko de socialismo la rusa.[1466] Kiel en novembro 1949 precizigis la akademiano N.T. Jakovlev, la fina perspektivo jam validas en la nuntempo, ĉar la rusa lingvo „ne estas nur la lingvo de USSR, sed ankaŭ la internacia lingvo de la popoldemokrarioj".[1467] Kaj Lom- tev faris pluan paŝon, nomante la rusan lingvon „la instrumento de la plej progresinta civilizacio, de la socialisma civilizacio, de la plej progresema scienco" kaj „la lingvo de la paco kaj pro- greso".[1468]
Tia laŭdado de la rusa lingvo, kiu komenciĝis meze de la 1930aj jaroj kaj atingis kulminon fine de la 1940aj jaroj, neniel konfor- mis kun la tezo de Marr, laŭ kiu ĉiun lingvon formas la klaso, ne la nacio. Marr ĉiam rifuzis trakti lingvojn („t.n. naciajn lingv- ojn") kiel tuton, kiel nacian heredaĵon, sed konsideris ilin kom- binaĵo de diversaj klasaj lingvoj aŭ de restintaj elementoj de kla- saj lingvoj. Laŭ h, kun la ekonomia kaj pohtika progreso kaj la malapero de klasaj diferencoj tiuj lingvoj intermiksiĝos kaj fine, en la tutmonda senklasa socio, cedos sian lokon al tute nova, uni- versala lingvo. Tio ĉi ne ailasis la eblecon, ke unu el la nunaj hn- gvoj leviĝos kiel venkinto el interhngva batalo. Male, Marr tute senkaŝe deklaris, ke la novaj metodoj de ha teorio, „kiu donas egalan konsideron al ĉiuj lingvoj, disrompos ia pseŭdo-sciencan, ideoiogian principon de ia aŭtokratio de la rusa hngvo".[1469]
Malgraŭ tiu klara starpunkto de Marr, Soveta Unio sub Stahn sekvis pohtikon de rusigo, kaj ia jafetidoiogio, kiu restis la gvida skolo en la soveta lingvistiko, devis servi al tiu pohtiko, kiel ajn ĝi malproksimiĝis de la originaj ideoj de Marr (mortinta en 1934). Se la disĉiploj de Marr ne disponigis sin al la reĝimo dekomence kiel obeemaj iloj, ih rapide estis malhelpitaj tiri ei ia teorio kon- kludojn, kiuj kontraŭis ia pohtikon de la Partio.
Fine tamen Stalin komprenis - sendube, mirige malfrue -, ke por pravigi pohtikon, kiu celkonscie akcehs nacian lingvon, ia rusan, kaj kiu utiligis nacian tradicion, ia rusan, ceie ai forĝado de soveta patriotismo, ne plu taŭgis la sinapogo ai ia teorio de Marr. La kontraŭofensivo de la marristoj en 1948/49 eble hveris la aktualan okazon: Iiiaj atakoj kontraŭ ia uzo de tradiciaj lingv- istikaj metodoj, precipe iha rifuzo akcepti la tradiciojn de la burĝa rusa hngvistiko, estis agmaniero preskaŭ hereza, kiam oni konsideras, ke samtempe la ŝtata propaganda aparato elstarigis ia gvidan rolon de ĉio rusa kaj la kontinuecon de ia rusa scienco. Tial do Stalin persone intervenis. Kun sia aŭtoritato kiel plej supera direktanto de la Partio h fiksis, ke la lingvo ne estas klasa fenomeno kaj ne apartenas al la superstrukturo. Pruvcele h aten- tigis, ke de ia tempo de Puŝkin la rusa lingvo restis „en ĉio esenca" sen ŝanĝo, servante kiel komuna nacia lingvo al ĉiuj kla- soj de la sinsekvaj feŭda, kapitahsma kaj sociahsma epokoj.