La Danĝera lingvo

[127] Friedrich Ellersiek, „Staatsbŭrger und Esperantisten", Germana Esper- antisto 10.1913, eldono A, p. 18-19.

[128] Breiger, „Rŭckblick auf das Jahr 1913", Germana Esperantisto 11.1914, eldono A, p. 2.

[129] G.H. Gohl, Esperanto. Eine Kulturforderung und ihre ErfŭĴlung, Leipzig 1914, p. 102.

[130] Redakcia noto en Germana Esperantisto 10.1913, eldono A, p. 171. Vd. ankaŭ Th. Rousseau, „UEA kaj ŝovinismo", Esperanto 9. 1913, p. 267- 268; OGciala dokumentaro de la 4a Kongreso de Universala Esperanto- Asocio, Gendve 1913, la parto, p. 53-60; 2a parto, p. 9-12.

[131] Vd. la avizon en Ruslanda Esperantisto 1.1905, p. 102.

[132] Ĥvorostin, p. 84.

[133] A. Kofman, „Ĥristina, prigotov'te postel'! Straŝnyj razskaz", Ruslanda Esperantisto 4. 1910, p. 66-72; Esperanta traduko: „Kristino, pretigu la liton! Terura rakonto", en: Literatura aldono de Lingvo Internacia 1907, n-ro 1, p. 3-16. Kp. la resumon de Ĥvorostin, p. 83-84.

[134] Lingvo Internacia 11.1906, p. 398; kp. Ruslanda Esperantisto 2.1906, p.

[135] H.A. Luyken, PaŭJo Debenham, London 1911, p. 8; Ĥvorostin, p. 85.

[136] Ruslanda Esperantisto 2.1906, p. 157.

[137] De Bruin, p. 19. - En la malliberejo de Tbilisi kaj sia norda ekzilejo long- tempe instruis B. Gogeliani: EdE, p. 198.

[138] Esperanto 7. 1911, p. 281.

[139] Samloke, p. 285.

[140] La Ondo deEsperantol. 1911, p. 86,133-140,179; vd. ankaŭ E. Drezen, „V bor'be za SESR" (En batalo por SEU), Mefdunarodnyj jazyk 10. 1932, p. 103-104.

[141] Bniin, p. 19.

[142] G. Demidjuk, „Ĉirkaŭ la interna ideo. Historia skizo", en: Sennacieca Asocio Tutmonda, Jarlibro 5. 1926, p. 193; Bruin, p. 19.

[143] Vd. sube, p. 203.

[144] Demidjuk, p. 192-193; Bruin, p. 20.

[145] Ĥvorostin, p. 83.

[146] A. Stamatiadis en EdE, p. 201; La Ondo de Esperanto 4. 1912, p. 145- 146. En septembro 1907, tiu malpermeso estis nuligita, kaj tri jarojn poste la samosa parlamento unuanime voĉdonis por la deviga instruado de Esperanto en ĉiuj lemejoj de la insulo.

[147] Esperanto8.1912,p.41;K.Ch.Shan,_nLeteroelĤinlandoⁿ,LaQo</ode Esperanto 4.1912, p.57.

[148] Germana Esperantisto 10. 1913, eldono A, p. 165-166, 184; Internacia Socia Revuo 7.1913, p. 287-288.

[149] Internada Socia Revuo 1.1907, n-ro 3, p. 15-16; n-ro 6, p. 16; n-ro 8/9, p. 24; n-ro 10/11, p. 15; 3. 1909, p. 63; InternationaĴerSozialisten-KongreB zu Stuttgart, 18. bis24. August 1907, Berlin 1907, p. 23. - Indas noti tie ĉi, ke la samaj Jaurĉs kaj Vaillant submetis al la kongreso rezoluci-propo- non, laŭ kiu en kazo de militeksplodo la proletaro amase striku kaj ribelu; la germano August Bebel akre kontraŭis tiun radikalan proponon, kiu fine ne trovis plimulton.

[150] Gustave Gautherot, La question de la langue auxiliaire internationale, Paris 1910, p. 271. - Kiel notis Germana Esperantisto (5. 1908, p. 20), Vonvarts kaj Leipziger Volkszeitung „akre kontraŭbatalas" la propagan- don de Esperanto inter laboristoj.

[151] Germana Esperantisto 11. 1914, eldono A, p. 109.

[152] Internacia Socia Revuo 7.1913, p. 260. -Similan plendon pri nisaj labor- istaj gvidantoj jam en 1907 faris la kasisto de Esperanto-grupo en Voro- neĵ: A.N. Vasiljev, „E1 Rusujo", Laboro (Paris) 1907, n-ro2 (sept.), p. 8- 9.

[153] De Tribune (Amsterdam), 20-6-1908; laŭ Frateco (Den Haag) 1908, n-ro 3 (sept.), p. 1, kaj Internacia Socia Revuo 2. 1908, p.lll.

[154] La germanaŭstraj socialdemokratoj kontraŭe akre malakceptis Esper- anton. Kp. Wolfgang Bahr, Geschichte der Ĝsterreichischen Esper- antobewegung von den Anfangen bis 1918, Wien 1978 (doktora diserta- cio), p. 232 k. sekv.

[155] Vd. laintervjuon de E. Lantikun Malatestaen 1924: SennadecaRevuoS. 1923/24, n-ro 10 (51), p. 5. - En la unuaj numeroj de Internacia Socia Revuo (en 1907) Malatesta estas indikita kiel kunlaboranto.

[156] Miyamoto Masao, La morta suito. Oosugi Sakae, anarkiisto-esperant- isto, Kioto 1984, p. 31-36. - Du leteroj de Ĝsugi estas publikigitaj en Internacia Socia Revuo 2. 1908, p. 20,70-71.

[157] Raporto en Internaaa Socia Revuo 6.1912, p. 105-108. Samokaze aperis Politika Malliberulo, speciala esperantlingva numero de la pola revuo Wiezieri Polityczny_t kiu celis atentigi la mondan publikon pri la teroro en cara Ruslando.

[158] Tion siaflanke konfesis socialistaj esperantistoj. Vd. la citaĵon el La Kui- turo (Praha) de 1912, en: G.P. de Bruin, Laborista Esperanta movado, p.

9.

[159] Vd. la tekston de la „abdika" parolado en PVZIX 297-305.

[160] La kongreso ne okazis pro la militeksplodo.

[161] PVZIX 319-325.

[162] PVZ IX 343. - Sub „liberkredano" (aliloke: „neŭtralisto") Zamenhof komprenis la tolereman, nedogmecan kredanton de religio.

[163] Letero al Bourlet, de 24-2-1913, PVZIX 326.

[164] Letero al Wilhelm Heller, de 30-6-1914, PVZ X 163-166; vd. ankaŭ Mai- mon, p. 109-110,207. Sed Zamenhof ripetas siau starpunkton, ke la judoj „plej multe bezonas neŭtralan lingvon", esprimas sian simpation al la fondo-plano kaj ofertas helpon per konsiloj. Estis antaŭvidite havi la unuan kunvenon de la asocio en Parizo; nova provo fondi „Tutmondan Esperantistan Hebrean Asocion" estis farita en 1922. - Preskaŭ sam- tempe Zamenhof akre reagis je kontraŭjuda artikolo aperinta en Pola Esperantisto: Letero de 16-7-1914, PVZIX 407-410.

[165] Partan plenumiĝon de la idealo de Zamenhof oni povas trovi en la moderna ekumena penso kaj praktiko.

[166] Kp. Waringhien, 1887kajla sekvo, p. 74.

[167] PVZ X169-181; angla traduko en G. Spiller (red.), Inter-racialproblems. Papers from the First Universal Races Congress held in London in 1911, represo, New York 1970, p. 425-432.

[168] „Post la Granda Miiito. Alvoko al la Diplomatoj", PVZ IX 430-435 (citaĵo p. 432).

[169] Kp. Waringhien, Leteroj I, p. 258. - Karakterize/ Zamenhof parolis pri unika _nreligia naciismo" de la judoj, kiu malebligas al ili „ĉiun interkomu- nikiĝon kun la ĉirkaŭanta mondo": Hilelismo (1901), PVZ V 390.