[170] Waringhien, 1887kajla sekvoy p. 74-75.
[171] Privat, Vivo de Zamenhof, p. 121.
[172] EeP, p. 365-367.
[173] Hans Jakob, Universala Esperanto-Asocio 1908-1933. Historia skizo, Genfcve 1933, p. 18.
[174] H. Hodler, „La socio post la milito", Esperanto 13. 1917, p. 73-75; repre- sita en Hector Hodler, Lia vivo kaj lia verko, Genĉve 1928, p. 146-157.
[175] H. Hodler, „Super", Esperanto 11. 1915, p. 3; represita en Hector Hodler, p. 103.
[176] H. Hodler, „Nova spirito", Esperanto 13. 1917, p. 113; represita en Hec- torHodler, p. 162.
[177] Edmond Privat, „La verko de H. Hodler", Esperanto 16.1920, p. 102. - Hodler verkis en 1915-1916 ankaŭ ampleksan franclingvan traktaĵon pri la paca organizo de la popoloj, kiu restis neeldonita; vd. la biografian skizon de Ed. Stettler en Hector Hodler, p. 48-49. Unu ĉapitro de la studo, „La justice internationale et le problĉme de Tarbitrage", aperis en Les Docu- ments du Progrĉs. Revue internationale (Lausanne) 10. 1916, jan., p. 280-2%. Hodler kontribuis ankaŭ al la revuoj La Voix de 1'Humanitĉ (Lausanne) kaj Demain. Pages etDocuments (Genevo).
[178] H. Hodler, „Novaj perspektivoj", Esperanto 15.1919, p. 58; represita en Hector HodJer, p. 88. - Bona ekzemplo por la esperoj, kiujn la esperant- istoj ligis kun Ligo de Nacioj, estas: M. Rollet de l'Isle, La plus forte garantie de la Sociĉtĉ des Nations. Une langue internationale, Paris 1919.
[179] La diversajn starpunktojn pri la rolo de Ugo de Narioj resumas Heinz Gollwitzer, Geschichte des we!tpolitischen Denkens. Band II: Zeitalter des Imperialismus undder Weltkriege, Gottingen 1982, p. 441 k. sekv.
[180] Vd. la specialan kajeron „Edmond Privat 1889-1962" de Revueneuchŝte- loise 11. 1968, n-ro 43/44; ankaŭ: Bernard Golden, „Edmond Privat (1889-1962) - politika ĵurnalisto", Kontakto 1979, n-ro 1 (61), p. 4-5.
[181] La subskribintoj subtenis la projekton kiel privatuloj, ne nome de siaj res- pektivaj delegacioj. Inter ili estis Edvard Beneŝ (ĈSR), Wellington Koo (Ĉinio) kaj Carlos Restrepo, la eksprezidanto de Kolombio.
[182] Cit. Esperanto 16.1920, p. 221.
[183] EdmondPrivat, „EsperantoĉelaLigodeNacioj",Ј5pe/anfo51.1958,p. 57.
[184] La angla kaj franca estis la laborlingvoj en Ligo de Nacioj. Tiun aranĝon la propono esplori la staton de Esperanto ne celis ŝanĝi.
[185] Cit. Esperanto 17. 1921, p. 3.
[186] Letero de 30-12-1920; cit. Margaret Huber, The Esperanto pressure group at the League ofNations, 1920-1925, M.A. tezo pri historio, Uni- versitato de Ottawa, 1973, p. 43. (Quai d'Orsay estas la sidejo de la franca Ministerio pri Eksteriandaj Aferoj.) Por kontraŭagi akuzojn pri nepa- triota sinteno de la francaj esperantistoj, Rollet de l'Isle publikigis apar- tan broŝuron: Une ĉquivoque. L 'Esperanto contre le Frangais, Paris 1920.
[187] Ankaŭ la pola delegito donis sian apogon, farante la rezervon, ke la pro- pono ne malaltigu la prestiĝon de la franca lingvo. - Notinde, ĉiuj aziaj ŝtatoj-membroj apogis la proponon, escepte de Siamo, kiu kredeble timis
[188] Vd. Esperanto 17.1921, p. 157-158. -Nitobe (1862-1933), edukisto, kva- kero, pacifisto kaj konata pledanto por la akordiĝo inter oriento kaj okci- dento, estis ĝenerala vicsekretario de majo 1920 ĝis decembro 1926; poste li iĝis membro de la japana Ĉambro de Nobeloj. Lia plej konata verko estas Bushido. ThesoulofJapany Philadelphia 1900, tradukita en multajn lingvojn.
[189] Cit. laŭ Ivo Lapenna, „The common language question before internatio- nal organizations", La Monda IĴngvo-Ptoblemo 2.1970, p. 91-92.
[190] Huber, p. 59.
[191] Huber, p. 59, 64-65. - Pri tiu fakto la esperantistoj bone konsciis tiu- tempe: Germana Esperantisto 20.1923, p. 171-172.
[192] Huber, p. 60-62. La kialo estis. laŭdire, ke la sekurecaj aŭtoritatoj konfuzis Privat kun kontraŭfranca svisa ĵurnalisto, Etienne Privaz. Fakte, Privat ankaŭ malŝatigis sin per siaj dummilitaj artikoloj en Le Temps kaj L 'Huma- nitĉy en kiuj li i.a. pledis por la sendependeco de Pollando: Edmond Privat, Aventuroj depioniro, La Laguna 1963, p. 75-78; Revue neuchŝteloise, p. 38-39, 50-52; Bernard Golden, „Edmond Privat kaj la sendependa Pol- lando", Heroldo de Esperanto 54.1978, n-ro 15 (1639), p. 1,3.
[193] Teksto de la cirkulero en Le MondeEspĉrantiste 15.1922, n-ro3 (125), p. 18. - Pri reagoj de la franca gazetaro vd. A. Frechas, „Les gens d'esprit", Le Monde Espĉrantiste 15.1922, n-ro 4 (126), p. 25-28.
[194] Teksto de la letero de Bĉrard al Ligo de Homaj Rajtoj en Le Monde Espĉrantiste 16. 1923, n-ro 1 (129), p. 1; Esperante en Esperanto 19. 1923, p. 32. - Bĉrard (1876-1960) en majo 1923 dekretis la latinan lingvon deviga fako en duagradaj lernejoj; tiun dekreton lia posteulo nuligis. Poste Bĉrard iĝis membro de la Franca Akademio kaj (por la reĝimo de Vichy) ambasadoro en Vatikano.
[195] Samloke, p. 175.
[196] Contre Voctroi du patronage de la Sociĉtĉ des Nations ŝ 1'Espĉranto, Gendve 1922.
[197] Cit. Esperanto 18.1922, p. 166.
[198] Cit. samloke, p. 167.
[199] Edmond Privat, FederaJa sperto. Studo pri du sukcesoj kaj unu mal- sukceso, Hago 1958, p. 71.
[200] Privat, Aventuroj, p. 97.
[201] Letero al Abb6 Ricard, de 5-6-1923; laŭ Huber, p. 84. -Vd. ankaŭ: Pierre Hirsch kaj Tazio Carlevaro, „Gonzague de Reynold kaj Esperanto", Monata Cirkulero, Kultura Centro Esperantista (La Chaux-de-Fonds) 1976, n-ro 78, p. 1-9.
[202] Kp. Lapenna, „The common language questionn, p. 98. - La bezonon de senpera komunikado inter ne aŭ nesufiĉe instruitaj homoj neis ankaŭ raporto (de 30-12-1921) de la Komitato pri la Internacia Helplingvo de Amerika Filologia Asocio. Ĉar tiun komunikadon prizorgu estroj aŭ reprezentantoj, la vera bezono, laŭ la raporto, estas lingvo, „kiu kontenti- gos la intelektajn kaj estetikajn postulojn de la kleruloj en ĉiuj landoj, kaj tia lingvo apenaŭ povas esti ia alia ol la latina". Qt. Esperanto Triumfonta 1922, n-ro 108 (29 okt.), p. 3.
[203] Cit. Privat, „Esperanto ĉe la Ligo de Narioj", p. 59.
[204] Samloke.
[205] Samloke.
[206] Antaŭ ol Herriot iĝis ĉefministro, Privat havis kun li du interparolojn:
Esperanto 20.1924, p. 143.
[207] La nuligo estis komunikita per cirkulero de 19-6-1925: EdE, p. 152;
Heroldo de Esperanto 6.1925, n-ro 52 (280), p. 1.