[368] Letero de Geheimes Staatspolizeiamt al Stellvertreter des Fŭhrers, de 21- 1-1936, Bundesarchiv Koblenz, R 58/378.
[369] Theodor Koch, „Esperanto, ein Bundesgenosse des Weltjudentums", Der Weltkampf 12. 1935, p. 327. - La aŭtoro skribis artikolon kontraŭ Esperanto ankaŭ en la antisemita periodajo Judenkenner (n-ro 27, 21-8- 1935) kaj krome provizis Gestapon per informoj pri la movado (Bundes- archiv Koblenz, R 58/593/2, R 58/378, R 58/384).
[370] Die Bewegung (Zentralorgan des Nationalsozialistischen Deutschen Stu- dentenbundes) 1936, n-ro 2 (8 jan.).
[371] Fridericus (Berlin) 19. 1936, n-ro 4 (jan.), p. 2.
[372] Heroldo de Esperanto 14. 1933, n-ro 14 (719), p. 1; n-ro 15 (720), p. 2; n-ro 17 (722), p. 3.
[373] Tri poŝtkartoj de 28-5,3-6 kaj 20-6-1933 (disponigitaj al la aŭtoro de Teo Jung).
[374] Heroldo de Esperanto 16.1935, n-ro 37 (846), p. 1.
[375] Isaj Dratwer, „Pri ,Heroldo de Esperanto'", Pola Esperantisto 29. 1935, p.141.
[376] HeroldodeEsperanto 16.1935, n-ro46(855), p. 1; kp. Jung, Ou, p. 260- 261.
[377] Laŭ persona komuniko de Teo Jung, de 7-5-1970, liaj intertraktoj pri translokiĝo „okazis tute nedepende de kiu ajn ,ultimato"\
[378] Jung rekomencis la aperigadon de sia gazeto en Scheveningen ekde okto- bro 1936, post grandaj materiaj perdoj.
[379] Bundesarchiv, R 58/593/2.
[380] Letero de la Ministerio al esperantistoj en Katowice, de 13-9-1935; cit. DerDeutsche Esperantist 32. 1935, p. 162.
[381] Dekreto n-ro 29/36, en Zusammenstellung aller bis zum 31. Mŭrz 1937 erlassenen und noch gŭltigen Anordnungen des Stellvertreters des Fŭhrers, Mŭnchen 1937, p. 262.
[382] Intervjuo kun Willibald Pietsch, Hamburgo, 14-5-1967.
[383] Deutscher Esperanto-Bund e.V., Bundesnachrichten 1936, n-ro 5 (junio/ julio).
[384] J.M. van Meegeren, „La ,malliberiga stelo'", La Praktiko 5.1936, n-ro 6 (54), p. 5.
[385] Same, la „Occidental-Union" en Svislando.
[386] Krome, NDEB, la Esperanto-klubo „Amika Rondo" en Berlino kaj Komercista Esperanto-Unio en Radebeul. Germana Ido-Federuro estis tuj malpermesita.
[387] Bundesarchiv, R 58/384. Vd. ankaŭ la cirkuleron de Bayerische Politische Polizei, de 8-7-1936 (kopio disponigita de Institut fŭr Zeitgeschichte, Munkeno).
[388] -ulo (= Hermann Wagner), „Pri la situacio en Germanio", Sennacieca Revuo, nova serio 2.1934/35, p. 102.
[389] SurPosteno 1934, n-ro 25 (161), p. 90; 1935, n-ro 1 (169), p. 1.
[390] L. Schodl, „NIVEA", DerEsperantist 7. 1971, n-ro 50, p. 6-8.
[391] Ekzemple, ili neis, ke laboristoj en Germanio heroe batalas kontraŭ la faŝismo, kaj nomis malprava la komunistan propagandon pri nelonga vivi- povo de la reĝimo: Sennacieca Revuo n.s. 1.1933/34, p. 51-53.
[392] W.G. Keable parolis pri ilia „grandiozemo, erara ,altpolitikemo'": Sur Posteno 1933, n-ro 8 (145), p. 61.
[393] Protokolaro... Valencio, p. 6.
[394] Willi Glier k.a., Zur Geschichte der Arbeiter-Esperanto-Bewegung im Bezirk Eizgebirge-Vogtland (1907-1933), Karl-Mara-Stadt 1976, p. 32- 33.
[395] Karl Schabrod, Widerstand an Rhein und Ruhr 1933-1945y Dŭsseldorf 1969, p. 40. La gvidanto de la laborista Esperanto-grupo, kiu faris tiujn kurierajn servojn, estis Alois H. el Duisburg, poste kondamnita al dum- viva karcero.
[396] H. Theobald, Dokumentoj de la rezistado, Hamburg 1948, p. 59.
[397] E1 referajo de H. Fuchs, DerEsperantist 5.1969, n-ro 28/29, p. 30.
[398] Persona komuniko de Robert Stoffers, Cassis, de 15-11-1970. Stdterau estis arestita kune kun siaj grupanoj. Lian nomon hodiaŭ portas strato en Bremerhaven.
[399] Intervjuo kun Kurt Nissen, julio 1977.
[400] Wolfgang Langhoff, Die Moorsoldaten. 13 Monate Konzentrationslager, Mŭnchen 1946, p. 225. -Temas pri travivaĵoj en la koncentrejo Borger- moor apud Papenburg en 1933/34.
[401] Diethelm Becker, Der Arbeiter-Esperanto-Bund aufdem Wegzueiner revolutionaren Organisation des deutschen Proletariats. Diploma tezo, Universitato de Rostock, 1968, p. 47-48.
[402] E.L., „Inter ni", SennaduĴo 5. 1928/29, p. 534. Represita sub la titolo „Vivu la neŭtralismo!" en Vortoj de Kamarado E. Lanti, Leipzig 1931 (represo Laroque Timbaut 1979), p. 73-74; kaj en Sennadulo9.1932/33, p. 93-94.
[403] Protokolaro... Valendo, p. 6.
[404] Protokolaropri la XIII-a SA T-Kongreso en Stokholmo, 1933, p. 8.
[405] Letero de Der Politische Polizeikommandeur der Lander al Ministro de Internaj Aferoj, de 26-6-1935, Bundesarchiv Koblenz, R 58/378.
[406] Per tio la germana polico estis centrigita, sed samtempe, per sia kunfando kun la partia SS, kvazaŭ eksterŝtatigita: Hans Buchheim, Anatomie des SS-Staates. Band I: Die SS - das Herrschaftsinstrument. Befehl und Gehorsam, Olten, Freiburg i. Br. 1965, p. 47 k. sekv., 55. Vd. ankaŭ Shlomo Aronson, Reinhard Heydrich und die Frŭhgeschichte von Ge- stapo und SDy Stuttgart 1971.
[407] Misskribo de „Hovevej Cion" (Hovevei Zion, Amikoj de Ciono).
[408] Aludo al la profetaĵo de Jesaja pri estonta regno de eterna paco: „Kaj Li juĝos inter la nacioj, kaj Li decidos pri multaj popoloj; kaj ili forĝos el siaj glavoj plugilojn kaj el siaj lancoj rikoltilojn; ne levos nacio glavon kontraŭ nacion, kaj oni ne plu lernos militon." Vd. La Sankta Biblioy Londono, Edinburgo 1972, „La Malnova Testamento" (trad. Zamenhof), p. 577.
[409] Bundesarchiv Koblenz, R 58/384.
[410] Cirkulero de Thieme, de 12-7-1936.
[411] Cirkulero de Thieme, de 21-7-1936.
[412] Bundesarchiv Koblenz, R 58/384.
[413] Geheime Staatspolizei Berlin, 1-7-1937, Bundesarchiv Koblenz, R 58/ 387.
[414] Esperanto Internaeia 4.1940, p. 35.
[415] Esperanto 33.1937, p. 80 („sendata al trideko da amikoj").
[416] „Kvin jaroj da Hitlera reĝimo", Sennadulo 14.1937/38, p. 31.
[417] E. Maimgren, „Novjarasaluto...", EsperantoAl. 1948, p. 1.
[418] Gebeime Staatspolizei Hamburg al Oscar Bŭnemann, 22-9-1936; faksi- milo en H. Tbeobald, Dokumentoj de la rezistado, p. 60.
[419] Geheime Staatspolizei, Staatspolizeileitstelle Berlin, al Erwin Stolpe, 15- 11-1937; persona komuniko de Erwin Stolpe, de 30-1-1968.