[1306] Robert Conquest, Tbe Great Terror. Stalin's purge of the thirties, Toronto 1968, p. 283.
[1307] Litbuanian Bulletin (New York) 7. 1949, n-ro 7/12, p. 18. - Vd. ankaŭ Arthur Koestler, Der Yogi und der Kommissar. A useinandersetzungen, Frankfurt/M. 1974, p. 223; Seppo Myllyniemi, Die baJtiscbe Krise 193»- 1941, Stuttgart 1979, p. 143.
[1308] Lithuanian Bulletin 7.1949, n-ro 7/12, p. 19.
[1309] Neeme Ruus estis aktiva membro de SAT.
[1310] La Espero 28.1940, p. 99. - Poemojn de Barbarus tradukis en Esperanton Hilda Dresen (Horizontoj, Tallinn 1931). Li sinmortigis en 1946.
[1311] Heroldo de Esperanto, militeldono n-ro 1 (1-12-1940), pT 4.
[1312] La Espero 29.1941, p. 26. - Laŭ la latva esperantisto Teodors Arbergs, en lia lando en 1941 la Esperanto-grupoj Jikvidiĝis kune kun aliaj privataj sorietoj": La Pacdefendanto 1955, n-ro 48 (dec.), p. 5.
[1313] Rein Kapper, „Memoroj kaj impresoj de estona rifuĝinto", Malgranda Revuo 2.1944, n-ro 4, p. 12.
Antanas PoSka (PaSkeviĉius), kiu pasigis pli ol dek jarojn en konoentre- joj. Konata estona esperantisto, kiu kun sia familio devis restadi multajn jarojn en Siberio, estas la instruisto Henrik Seppik. La latva poetino Lud- mila Jevsejeva en 1957 rajtis reveni al sia hejmlando post 16jara ekzilo. Ne transvivis la multjara prezidanto de Latva Esperanto-Societo, Tali- valds Indra, kiu mortis ie ĉe la polusa cirklo en 1942.
[1315] Roy A. Medvedev, Let history judge. Tbe origins and oonsequences of Stalinism, New York 1972, p. 352.
[1316] E. Drezen, „La vojoj de SEU - organizo kaj evoluo", Bulteno de CK SEU9. 1929/30, p. 117-122.
[1317] Formulo de Incertov dum plenkunsido de la CK de SEU en julio 1931, kiu diskutis la preparatan statutŝanĝon: Bulteno de CKSEU10. 1931, p. 87.
[1318] „5-a Kongreso de Sovetrespublikara Esperantista Unio", Bulteno de CK SEU10. 1931, p. 140.
[1319] Samloke, p. 135. -Je tiu ĉi okazo Drezen menciis la negativan efikon de la opinioj de Buharin, Krupskaja kaj UTjanova, kiuj „malhelpas al ni gajni la gazetaron".
[1320] „Pli da atento al membrovarbado", Bulteno de CKSEU12. 1933, p. 17.
[1321] A. Lozovskij (= Solomon Abramoviĉ Dridzo, 1878-1952) estis altrangulo en Ruĝa Sindikata Internacio kaj, dum la milito, vicministro pri eksteraj aferoj; en 1949 arestita pro „cionismo", ekzekutita en 1952. - Dmitrij Zaharoviĉ ManuiFskij (1883-1959), i.a. membro de la prezidantaro de Komintern 1924-1943, estis unu el la malmultaj malnovaj bolŝevikoj, kiuj transvivis la Purigojn.
26-01 20.*
[1322] SurPosteno (internacia eldono) 3.1935, p. 184-185. - La raportopri SEU formis parton de la „organiza raporto de la IPE-centro", kiun al la kon- greso prezentis A. Respe, la ĝenerala sekretario de IPE.
[1323] Ili estis Herbert Muravkin kaj Vladimir Varankin.
[1324] Homo (= Muravkin), „Henri Barbusse mortis", SurPosteno KJasbata/a 1936, p. 2. -Barbusse estis, sen ĉeesto, Honora Prezidantode la IPE-kon- greso en Antverpeno.
[1325] „Pri nuna stato de SEU-movado", Informilo. Interna organo de la IPE- centro 1935, n-ro 3 (dec.), p. 14.
[1326] Lew Kopelew, Aufbewahren fur alle Zeiti Mŭnchen 1979, p. 234-235. - Iun tagon la partia sekretario de la instituto diris al Kopelev: „Vi ne plu bezonas iri al la esperantistoj. Oiaj gvidantoj estas arestitaj kiel popolaj malamikoj kaj la tuta butiko fermita." (Persona komuniko de Kopĉlev, de 15-4-1984.)
[1327] M.I. Isayev, NationaJ languages in tbc USSR: Problems and solutions, Moscow 1977, p. 244,249.
[1328] Samloke, p. 238.
[1329] R. Mencel, „Esperanta altabeto kaj orientaj lingvoj", Esperanto 18. 1922, p. 176-177 (pri artikolo de Mamed Ŝahaĥtinskij en Izvestiia).
[1330] La armena lingviko Gurgen Sevak, membro de Akademio de Esperanto de 1971 ĝis sia morto en 1981.
[1331] La SAT-ano A.P. Poceluevskij estis membro de la Regna Scienca Konsi- lantaro de Turkmenio: S. Bojev, „Latina alfabeto en Turkmenio", Senna- dulo 3.1926/27, n-ro 144, p. 5.
[1332] La lingvisto L.I. Ĵirkov: Isayev, p. 245.
[1332] E. Ĉifiaĉev, JLatinskuju azbuku ukrainskomu jazyku" (Latinan alfabe- ton por ukraina lingvo), Meĵdunarodnyj jazyk 8.1930, p. 36. - Vd. ankaŭ D. Sneĵko, „Ĉu esperanta alfabeto povas esti akceptata kiel interaacia?", Sennaduk) 6. 1929/30, p. 241; V. Kolĉinskij, „Za issledovanie ^skusst- vennosti' v jazykaĥ SSSR" (Por esploro de „artefariteco" en la lingvoj de Sovetunio), Izvestija C.K SĤSR 6. 1928, p. 328-330.
[1333] Guy Imart, JLa politique linguistique sovi6tique et les langues minoritai- res nationales", en: Co!loque sur: L 'exp6rience sovi6tique et le problĉme nationaldanslemondef1920-1939), Paris, 6,7,8, d6cembre 1978. Actes I. Paris 1981, p. 567.
[1334] Isayev, p. 250.
[1335] Samloke, p. 268.
[1336] Samloke, p. 263-264.
[1336] Schapirp, Die Geschicbte, p. 502.
[1337] E.S., „Esperantizacija vytekaet iz ukrainizacii" (Esperantigo devenas el ukrainigo), Meĵdunarodnyj jazyk 8.1930, p. 222; trad. laŭ E. Spiridoviĉ, J * ,vera devizo por batalo' en la marks-leninisma lingvosdenco", La Nova Etapo 1.1932, p. 159.
[1338] Kommunisdĉeskaja Partija Ukrainy, Kiev 1958; cit. Hans-Joachim Lie- ber, Karl-Heinz Ruffmann (red.), Der Sowjetkommunismus. Doku- mente II, K61n, Berlin 1964, p. 124.
[1339] E. Drezen, „A1 esperantistoj!", Meĵdunarodnyj jazyk 9. 1931, p. 271. - Tiutempe Drezen ankoraŭ kredis (aŭ kredigis), ke Stalin kaj Skrypnyk ne malsamopinias. Cetere, la interpreto, ke Skrypnyk opiniis rusan ŝovinis- mon kaj sennaciismon kvazaŭ ideaj fratoj pro ilia komuna malrespekto de indiĝenaj kulturoj kaj lingvoj, ricevas konfirmon ankaŭ per eldiroj de Lanti. Plene fiksiĝinte al la fincelo de sennaciismo, Lanti salutis la asimi- liĝ-procezon en Soveta Unio per vortoj, kiuj objektive proksimiĝis al teo- ria pravigo de la stalinisma subpremo de neakordiĝemaj minoritatoj. En 1935, en „Publika letero al la adeptoj k simpatiantoj de 1' sennaciismo", konstatante ke „la bolŝevista regado, same kiel la cara, celas nisigi la tutan popolon sovetian", li ne sentis bezonon riproĉi pro tio la sovetajn gvidan- tojn (Herezulo 1935, p. 54-55; repr. Leteroj de E. Lanti, p. 246). Male, jam fine de 1931 li nomis la pozicion de Stalin rilate al la grandrusa naciismo „defendebla k iel prava", ĉar, kvankam rusigo ne signifus senna- ciigon, ĝi „nepre okazos, tial ke la rusa lingvo reprezentas pli altan gradon da kulturo ol ekzemple la ĉuvaŝa, la turkmena k.a. samnivelaj lingvoj" („Publikaj leteroj al multaj SAT-anoj", Sennaciuh 8. 1931/32, p. 128; repr. Leteroj, p. 44). Pri la altrudo de la rusa lingvo kiel oficiala lingvo de Soveta Unio Lanti komentis, ankaŭ en 1931: „Ni kompreneble ne kritikas tiun lingvan imperiismon. Tute male, ni preferas vidi la superregadon de unu sola lingvo sur vasta teritorio ol konstati la vekiĝon de patriotaj sentoj en Ukrainio, en Blankrusio k alie." (Manifesto de la Sennacustoj, 2a eld., Paris 1951, p. 21-22.)