Հետագայում Հարութը բոլորին բացատրում էր, թե, իբր, Թևիկը խելա՞ռ հո չէ, որ պատասխան պարունակող այդպիսի պրիմիտիվ հարցին չկարողանար պատասխանել, և որ, իբր, նա դիտմամբ էր ասել՝ Իտալիայում, իսկ թե ինչու՞ էր նա այդպես ասել, Հարութը բացատրել չէր կարողանում, պարզապես թոթվում էր ուսերը և վերջ։
–Լավ, տուր ստուգման գրքույկդ,– զվարթաձայն ասում է դասախոսը։ Ամենայն հավանականությամբ, շատերի նման, նա նույնպես համակրում էր մանկական հուզիչ միամտությամբ այդ հսկային։– Ստուգարք եմ նշանակում, բայց պայմանով, որ քննության ժամանակ այլևս ոչ մի զիջում չի լինելու: Պա՞րզ է:
Ի պատասխան, Թևիկը գլխով է անում, գրպանից հանելով ստուգման գրքույկը, դանդաղաշարժ մոտենում է դասախոսին և մեկնում գրքույկը, չմոռանալով, իհարկե, քրթմնջալ այն մասին, որ ''տասներեք բրոշյուրից ու տասներկու գրքից'' օգտվել է։
''Ես իմ մամայիս ազիզ ցավը տանեմ'', – իրար բոթելով շարունակում էին տղաները։
Դուրս գալով լսարանից, Թևիկը գլխահակ նստում է միջանցքում դրված նստարաններից մեկին։ Ոտքն, իրոք, ցավում է։ ''Երևի, բեկորն է շարժվել'',-մտածում է։
–Ի՞նչ էիր տակից-գլխից դուրս տալիս,– մտերմիկ -հարձակողական տոնով հանդիմանում է Հարութը, որի հետ ընդունելության հենց առաջին օրվանից ընկերություն էր անում։ – Ի՞նչ էիր մեջ գցել այդ սկզբնաղբյուրների պատմությունը, մայրիկի հիվանդությունը և ամենասարսափելին՝ այդ ''մամայիս արևը''։
Այստեղ տեղն է , իհարկե, որ Թևիկն, այս ամենից զզված, գրողի ծոցն ուղարկի իր անկոչ քննադատին։ Բայց չէ… Ընդհակառակն, նա հուզվում, կարմրում է, անհեթեթ ժպտում, անօգնական տարածելով ձեռքերը, այսինքն՝ հասկանու՞մ ես, իրոք, շատ հիմար բան եղավ՝ ''ինքս էլ չգիտեմ, թե ոնց այդպես ստացվեց''։
Եվ, չնայած դյուրահավատ պարզամտությանն ու աններելի ծուլությանը, կուրսի տղաները նրա մասին բոլորովին վատ կարծիքի չեն։
–Թևի՞կը… Հրաշալի տղա է։
Եվ ահա սկսվել են քննությունները։ Ավելի ճիշտ, վերջին քննությունն է մնացել։ Այն նույն առարկայից, որի ստուգարքի ժամանակ ճերմակահեր դասախոս Սոկրատ Խանյանն ասաց, որ այլևս ոչ մի զիջում չի լինելու։
Եվ, հակառակի պես, բացվել է ոտքի վերքը, ամբողջ գիշեր ցավից մի վայրկյան անգամ չէր քնել։
Թևիկը Բաքվում է ծնվել, մինչև հինգերորդ դասարան ռուսական դպրոց է հաճախել։ Բաքվի վերջին՝ իննսուն թվականի կոտորածների ժամանակ, նրանց ընտանիքին հրաշքով հաջողվել էր փրկվել, նավով փախչել քաղաքից։ Մինչև հիմա էլ նա սարսափով է վերհիշում այդ ամբողջ պատմությունը, ծովափնյա զբոսայգին, հարյուրավոր մարդիկ (ռուս զինվորականների ու տանկերի հսկողությամբ, որպեսզի ադրբեջանցի զինված խուժանը նորից չհարձակվեր նրանց վրա), ցաքուցրիվ, ծեծ ու ջարդից այլանդակված դեմքերով, սարսափահար այս ու այն կողմ էին վազում, որոնելով հարազատներին, մի կերպ խցկվում լաստանավի մեջ, ծովն է հիշում, ուր արդեն զինվորականներ չկային, և նավի անձնակազմը սանձարձակորեն ծանակում էր անպաշտպան հայերին, խաբեությամբ կամ բռնի կերպով խլելով նրանց զարդերն ու վերջին կոպեկը։
Կրասնովոդսկից նրանց ինքնաթիռներով ձրի փոխադրեցին Երևան, ժամանակավոր տեղավորեցին պանսիոնատում։ Հայաստանը, Ադրբեջանի և Թուրքիայի կողմից շրջափակված, սարսափելի ցուրտ, մինչև լույս սենյակի մեջ առաջ ու ետ էին գնում. ցրտից հնարավոր չէր աչք փակել։ Բնիկ ղարաբաղցի էին ծնողները, որոշեցին տեղափոխվել Ղարաբաղ, Մարաղա գյուղում ազգականներ ունեին։ Սակայն նրանց բախտը այստեղ ևս չբերեց։ Ապրիլի տասին ռուս գեներալ Շամանովի տանկերը խուժեցին գյուղ, տանկիստները ռուս տղաներ էին, ասացին, որ ադրբեջանական զորքն ու թալանչի ոհմակը՝ Բարդայից, Միր-Բաշիրից ու շրջակա ադրբեջանական գյուղերից, հետևից գալիս են, փախեք։ Հայրը տանը չէր, գյուղի չորս կողմում պահակակետեր կային, նա պահակակետերից մեկում հերթապահում էր այդ օրը, ու Թևիկը նրան այլևս չտեսավ։ Զոհվե՞ց միանգամից, թե գերի վերցրին՝ անհայտ էր։ Օդից ռմբակոծում էին գյուղը, հրդեհիչ արկերով խփում էին տներին, այս ու այնտեղ մի քանի տուն բոցավառվեց։ Խուճապ էր, ճիչ ու վայնասուն, սկսեցին փախչել, տանկերից նույնպես կրակում էին, մարդիկ ընկնում էին ու մնում այդպես ընկած։ Անցան Լենինավանը, Լեոնարխը, Կարմիրավանը, որոնք նմանապես ռմբակոծվում էին ինքնաթիռներից ու տներ էին վառվում, հասան Մարտակերտ, այնուհետև ձորերով, սարերով, նոր-նոր կանաչող անտառներով, շարունակ գնում ու գնում էին։ Զանազան գյուղերով էին անցնում, բայց ինքը այդ գյուղերի անունները չգիտեր, ամենուր՝ փախուստ, ոչխարի մայուն ու կովերի բառաչ, իրարանցում։ Հինգերորդ թե վեցերորդ օրվա լուսադեմին հասան Ստեփանակերտ, որը նույնպես շարունակ ռմբակոծվում էր Աղդամից, Խոջալլուից, մոտակա ադրբեջանական գյուղերից ու Շուշի քաղաքից…Ապրում էին՝ որտեղ պատահեր, մինչև տասերորդն ավարտելը մի քանի դպրոց փոխեց, չհաշված Բաքուն ու Երևանը։ Հետո սկսվեց պատերազմը, և Թևիկն իր բարձր հասակով, դյուրահավատ-անեղծ նայվածքով, կռվի առաջին գծում էր։ Ալաշանի բարձունքին տիրելու համար ահագին զոհեր եղան, և նրանց մեջ՝ Իգոր Բաղունցը։ Ապոլոնի պես գեղեցիկ այդ շեկ տղային Թևիկը շատ էր մտերիմ։ Իգորն էլ իր նման քչախոս էր ու իր նման ինքնամփոփ։ Ծառերի ետևում, փոքրիկ մի թմբի նստած խոսում էին և միանգամայն անսպասելի՝ Իգորն իր սիրո մասին պատմեց Թևիկին։ Իր հոր մտերիմ ընկերոջ աղջկա մասին էր պատմությունը, անունը Լաուրա: Նույն դասարանում էին սովորել Մարտակերտում, իսկ հետո աղջկա ընտանիքը փոխադրվել էր Բաքու։ Տասերորդ դասարանը նա այնտեղ ավարտեց, այնտեղ էլ ընդունվեց համալսարան, բայց ամռանը գալիս էին Մարտակերտ, այստեղ տուն ունեին։ Աներևակայելիորեն գեղեցիկ, կենսախինդ, շլացուցիկ ժպիտը գեղահրաշ շուրթերին՝ այդ աղջկան Իգորը ամբողջ սրտով, ողջ հոգով սիրում էր, բայց այդպես էլ համարձակություն չունեցավ խոստովանել նրան իր սերը։ '' Հաճախակի, նույնիսկ կարելի է ասել ամեն գիշեր, տեսնում եմ նրան երազում'',-ասաց Իգորը։ Իսկ հետո մի հարց տվեց, որ շատ տարօրինակ հնչեց այն ժամանակ։ Ասաց. ''Մարդ վշտից կարո՞ղ է մեռնել''։ Թևիկը տարակուսանքով նայեց Իգորին, թոթվեց ուսերը, իսկ Իգորն ասաց. ''Եթե ինձ մի բան պատահի, մայրս չի դիմանա… հայրս նույնպես''։ ,,Նրանք ջահե՞լ են'',– մի բան ասած լինելու համար հարցրեց Թևիկը։ ''Այո, շատ ջահել են, ես նրանց առաջարկել եմ, փոքր եղբայր ունեմ, Օլեգ է անունը''։ Եվ Թևիկն իր մտքում համաձայն էր դրան, այո, այդպիսի որդու՝ և հոգով, և արտաքինով այդպիսի գեղեցիկ որդու կորուստին, չէ, ոչ մի ծնող չի դիմանա, բայց ուրիշ բան ասաց Թևիկը, նա ասաց. ''Իգարյոկ, ինչեր ես խոսում, մենք հաղթանակով կվերադառնանք, միասին կգնանք հորդ ընկերոջ տուն…''։ ''Ուշ է,-դառնակսկիծ ընդհատեց նրան Իգորը,– նա ամուսնացել է արդեն'' , և, ամենայն հավանականությամբ, որպեսզի Թևիկն այլևս ոչինչ չհարցներ իրեն այդ մասին, կտրուկ անցավ բոլորովին այլ խոսակցության։