— Гэтага толькі не хапала!..
Потым, стараючыся гаварыць лагодна, каб не напалохаць яе, сказаў:
— Ну, галоўнае, што ажыла. Значыць, ёсць яшчэ сілы? Значыць, не так усё і кепска?
У грубцы даўно кіпеў чыгун. Вада ў ім паднялася пенаю і залівала вуголле. Крушынскі намацаў доле першае, што пад руку — здаецца, дзяўчынкавы штаны, выцягнуў чыгун. Адразу ж і бухнуў яго на падлогу. Гарачы! Добра яшчэ, што не разліў.
Ён пакасіўся на дзяўчынку. Яму здалося, што яна ледзь стрымлівае смех.
Гэта ўзбадзёрыла яго. Чаго яму зусім не хацелася, дык гэта палохаць яе.
— Так, — сказаў ён строга. — А цяпер паслухай сюды. Мне ўсё роўна, хлопчык ты ці дзяўчынка. Але трэба ведаць, ці не абмарозілася ты. Табе трэба расцерці рукі, грудзі, спіну — чуеш? Так што здымай з сябе зараз жа ўсё.
Не паспеў ён зрабіць і кроку да тапчана, як дзяўчынка ўскрыкнула і закрыла твар рукамі.
— Ты што — во? — ён пакруціў каля скроні пальцам. — Зрэшты, рабі як хочаш! Тваё здароўе, а не маё. Мусіць, не так ты і абмарозілася, калі маеш столькі энергіі.
Яна маўчала, але рукі, праўда, ад твару адняла.
— Добра, давай тады так. Не хочаш расцірацца, дык хоць бы пераапраніся ў цёплае і сухое. Зараз усё дам.
Рашэнне было правільным. Не выганяць жа яе, раз выратаваў і прывалок сюды. Трэба проста менш думаць, а рабіць тое, што рабіў бы ў такім выпадку на яго месцы любы нармальны чалавек. Тады сумленне ў яго будзе чыстае. А ўжо як захоча паводзіцца яна — закапрызнічае, ці паслухае яго — яе справы!
Крушынскі пакорпаўся ў сваёй самаробнай «шафе». Таксама яшчэ праблема: што выбраць? Не свае ж кальсоны, у якіх яна схаваецца да плеч. Знайшоў сарочку — здаецца, тое што трэба… Чыстая, цёплая, доўгая, можа сысці за «піжаму». Памацаў, прыклаў яе да шчакі — халодная. Пагрэў перад грубкаю. Увесь час дзяўчынка пільна сачыла за ягонымі дзеяннямі.
— На, — Крушынскі, не рызыкуючы больш прыбліжацца, кінуў сарочку на тапчан. — сваё здымай зараз жа!
На двух табурэтках перад грубкаю, ад якой даўно ўжо хвалямі разыходзілася цяпло, сяк-так прыладкаваў свой стары кажух і яе кажушок. Выліў у таз ваду з чыгунка, пабоўтаў пальцам. Вада была гарачая.
— Яшчэ трэба снегу… Пайду набяру. А ты пакуль пераапранайся.
Свой мокры бушлат накінуў на плечы. Высунуўся на двор. Завея і не думала ўнімацца! Крушынскі адшукаў у двары зацішак. Закурыў. Ну, гісторыя! І шэнціць жа яму на такое!.. Добра — галоўнае, не нарабіць глупства. Хай пераначуе, а раніцай пабачым.
Ён вярнуўся ў хату. Дзяўчынка ў яго сарочцы сядзела на краі тапчана, апусціўшы ногі ў таз з вадою. Сарочка абвісла ў яе на плячах, а па даўжыні даставала ніжэй каленяў. Яе кашуля валялася каля грубкі сярод іншага хлам'я.
— Вось бачыш, якая ты разумніца! — пахваліў Крушынскі. — Ну, а цяпер, можа, разбярэмся? Хто ты? Як тваё імя? Як ты апынулася ў лесе?
Ніякай рэакцыі.
— Мяне завуць Барыс, ці дзядзька Барыс, ці проста дзядзька — як хочаш, так і заві. Тут я жыву. Да гэтага жыў у горадзе. Што яшчэ табе расказаць. Можаш мяне не баяцца — людзей я і сам баюся. Таму сюды і «пераехаў».
Дзяўчынка зноў толькі моўчкі зіркнула на яго. Аднак падалося яму, што ў яе вачах ужо няма ранейшага страху. Нааадварот — цяпер была ў іх цікавасць.
— Слухай, — спахапіўся ён, — ты ж, мусіць, галодная!
А дужа і даць няма чаго. Заяц, праўда, дык яшчэ прыгатуй таго зайца. Крушынскі кінуўся ў «камору» — маленькую прыбудову без вакон, якая служыла яму і складам, і халадзільнікам, і пограбам. Адпаласаваў кавалак мёрзлага ружовага сала. Усё? Мала ж яму, аказваецца, трэба. На гасцей яўна не разлічаны яго прыпасы.
Вярнуўся ў хатку. Кажух з табурэткі прэч — на вешалку, пачастунак на табурэт. Сала, цыбуліна, часнычына, хлеба краец. Слоік малінавага варэння, які Крушынскі адкрыў зубамі і ўставіў туды лыжку.
Затым перанёс табурэт да тапчана. «Прама ў ложак, сервіс вышэйшага гатунку!» — падумаў іранічна.
Дзяўчынцы было, аднак, не да кулінарана-сэрвісных тонкасцяў. Яна адразу ж накінулася на ежу. Крушынскі назіраў за ёй ледзь не са страхам. Усяго, здаецца, набачыўся ён у жыцці, і што такое голад, ведаў таксама. Неяк у Афганістане, патрапіўшы ў засаду (заблудзіліся па ўласнай дурасці), яны, чацвёра разведчыкаў, аказаліся адрэзанымі ад сваіх. Трое сутак яны вымушаны былі пластом ляжаць на бахчавым полі, уціскаючыся тварамі ў гэтую чужую, пыльную зямлю. Калі цямнела, яны елі дыні. З таго часу Крушынскі проста ўзненавідзеў гэты плод, нават пах.
Але такога малюнка, як быў цяпер перад ім, яму яшчэ назіраць не даводзілася.
Дзяўчынка ела прагна і без разбору. Варэнне «закусвала» салам, хрумстала часнычынай, упівалася вострымі зубкамі ў чарствы хлеб. Затым цыбуліна — і зноў поўная лыжка варэння. Яна чвякала і прыцмоквала. На гэтыя гукі Барс не вытрымаў і вылез са свайго сховішча. Нясмела наблізіўся да тапчана, павільваючы хвастом. Дзяўчынка працягнула яму кавалак хлеба. Барс шчоўкнуў зубамі і імгненна праглынуў яго, ледзьве не разам з пальцамі.
— Ану, месца! Вечна галодны! — Крушынскі тупнуў нагою і сабака знік за грубкаю.
З такімі тэмпамі дзяўчынка, канечне, наелася вельмі хутка. Цяпер яна глядзела на Крушынскага ўдзячнымі соннымі вачыма. «Дзякуй Богу, — падумаў ён, — значыць, і праўда, не так яна не абмарозілася, як проста згаладалая была».
— Ну, а цяпер скажаш што-небудзь? Звычайна дзякуюць у такіх выпадках, — сказаў ён, прыбіраючы табурэт з недаедкамі.
Раптам ён убачыў, што дзяўчынка паказвае яму на свой рот. Ён так і застыў з табурэткаю ў руках.
— Ты што. нямая?! Яна кіўнула галавой: так.
— Ну і ну! Час ад часу не лягчэй… Але ж ты чуеш? І ўсё разумееш?
Ківок галавою: так.
— Ужо нешта… Пачакай! У мяне ж недзе павінна быць.
Крушынскі палез у сваю «шафу», пакапаўшыся там, выцягнуў аднекуль з-пад бязлізны школьны сшытак ў клетку і агрызак хімічнага алоўка:
— Вось — я ж помню, што недзе быў! На, пішы. Дзяўчынка толькі сумна ўсміхнулася і адвяла яго руку са сшыткам.
— Дык ты што ж… і пісаць не ўмееш?! — ад усяго гэтага Крушынскі сам ледзь не анямеў. — Колькі табе гадоў?
Яна растапырыла пальцы, спачатку дзесяць, потым тры.
— Трынаццаць? Табе трынаццаць гадоў? І ты дасюль непісьменная? Зараз я звар'яцею. Вось ужо сапраўды: не было ў бабы клопату, дык купіла парася; не было ў цябе, Крушынскі, турбот, дык знайшоў сабе «кватарантку».
— Ну вось што мне з табою рабіць? — спытаў, як няраз пытаў у свайго Барса, які таксама ўсё разумее, толькі сказаць не можа.
Дзяўчынка, усміхаючыся, паціскала плячыма. Крушынскі ўбачыў, што яна ўмлела ад ежы, што ёй даўно хочацца спаць.
— Так, давай, дарагая, у ложак, — і на гэты раз яна і не падумала аслухацца. Пакорліва шмыгнула пад коўдру, выцягнулася там. Крушынскі накінуў зверху яе высахлы за гэты час, цёплы кажушок: — Пастарайся ўспацець, добра?
Дзяўчынка кіўнула, засынаючы. Ён закрыў далоняй святло лямпы, аднёс яе на стол. Затым, стараючыся не грымнуць чым-небудзь, знайшоў у «каморы» дзве пустыя бутэлькі: паўлітровую пластмасавую і звычайную, з-пад піва. Спаласнуў шкляную кіпнем, каб адышла пасля холаду. Напоўніў абедзьве вадою і падсунуў дзяўчынцы адну пад бок, другую ў ногі — замест грэлак.
Ён сам з ног валіўся ад стомы, але работы яшчэ быў непачаты край. Хоць бы той жа заяц. Бо чым яе карміць заўтра? У кутку хаткі было спецыяльнае прыстасаванне накшталт «шведскай сценкі». Падвязаўшы да адной з пярочак зайца за заднія лапы, паставіўшы ўнізе таз, Крушынскі спрытна аблупіў яго — скура злезла, як панчоха. У тазе разабраў. Выкінуў на двор кішкі і выпусціў следам сабаку — цяпер, нябось, не замерзне, пад'еўшы. Ногі, грудзіну — у чыгун, лісту туды, перцу, морквы, хай тушацца. Разаслаў каля грубкі на падлозе кажух, зверху бушлат. Нармалёва! Закрыў юшку ў грубцы, патушыў лямпу. Але не паспеў улегчыся, як зноў падскочыў.
Дзяўчынка задыхалася. Хуткае выздараўленне яе аказалася падманам. Яна зноў была ў непрытомнасці. Лоб яе быў усеяны буйнымі кроплямі поту і гарачы, што тая вада, якой Крушынскі напаўняў свае «грэлкі». Яе яўна тэмпературыла. Крушынскі паднёс да лямпы правую руку — было тры гадзіны ночы.