Выбрать главу

І піша: Але ў сувязі з тым, што нашым часам хітры сатана ўзбуджае ўсемагчымыя агідныя і аблудныя кламствы пра найвышэйшыя ўстанаўленьні нашага хрысьціянскага вучэньня і рэлігіі, я (імя так і так) прысягаю; па-другое: фальшывыя дактрыны ўсіх тых, што ўхіляюцца ад ісьцінаў вышэйназваных сьвятых пісаньняў, сымболя веры, confessiones і Catechismi, асабліва ж ілжэвучэньні богаадступных цьвінгліянаў, кальвіністаў, фанатыкаў тайнасьцяў і перахрышчэнцаў, якія адмаўляюць неабходнасьць і сілу сьвятога хрышчэньня й прысутнасьці Хрыста пры выдзяленьні й прыманьні ягоных сапраўдных дзейсных цела й крыві ў сьвятой эўхарыстыі й якія такім чынам разбураюць адзінства веры й ўводзяць у аблуду простых людзей, я абавязуюся з сапраўдным дбаньнем ненавідзець, асуджаць і праклінаць.

Гэта, радасна думае ён, ёсьць мова, якую яшчэ яго настаўнік, добры доктар Марцінус, так магутна скарыстаў і яна, як удар плёткай, для леных сэрцаў і прыдатная, каб навучаць гераў pastores, як сёньняшніх, так і будучых, баяцца; таму абавязвае й гэтых прысягнуць таксама, што яны будуць ахоўваць давераныя ім парафіі ад такіх аблудаў і не пацерпяць, каб хоць адзін хто з даверанага статку прыляпіўся да богамярзотнага гурту ці сэкты.

І калі цяпер, рупліва ўсё гэта запісаўшы, ён перачытвае ўсё яшчэ раз, здагадваецца раптам, якую сілу дасьць гэтая прысяга яму як судзьдзю, які вырашае, каму належаць да праведнікаў, а каму да ліхамысьнікаў; і каб гэта таксама занатаваць дакладна, дадае яшчэ адно ўказаньне сьвецкім уладам што да падтрымкі духоўннага пастуха, і піша, дробненькімі літарамі, бо ўжо й месца мала на аркушы: У заключэньне я прысягаю, што буду ў поўнай вернасьці й паслушэнстве хрысьціянскаму загаду й мандату Яго сьветласьці князя герцага Адальфа, нашага літасьцівага валадара, і буду кіравацца разам зь Сьвятым Пісаньнем і Аўгсбургскім веравызнаньнем толькі хрысьціянскімі царкоўнымі парадкамі княства Шлезьвіг-Гольштэйн. І ў якасьці маргіналіі ўнізе на полі ліста надрапаў: На ўсё гэта прысягаю бяз усякага фальшу й хітрыны з добрым сумленьнем, і хай дапаможа мне Бог. Аман.

Герцаг, высокапастаўленай асобе якога тайны радца Лёйхтэнтрагер складае новую прысягу, у вышэйшай меры задаволены ёю і распараджаецца без адкладу абвясьціць яе ў герцагстве Шлезьвіг і ўсюды, куды сягае яго валоданьне, і гер тайны радца тонка ўсьміхаецца й кажа свайму прыяцелю Паўлю, што будаўніцтву царства божага ў Шлезьвігу пад дабрадайнай дыктатурай яго супэрінтэндэнта больш нічога на дарозе не стаіць. І як што выяўляецца фактычна, што геры pastores і такія, якія імкнуцца да пасады, усе разам прысягнуць новай прысягай, надрукаваныя formularia з пячаткай і подпісам трэба тэрмінова адаслаць назад супэрінтэндэнту, каб вернасьць і вера былі зарэгістраваныя афіцыйна. І толькі пры гэтым сапраўды пачнецца здаровае суперніцтва сярод духавенства: хто верне больш заблудных авечак у статак альбо хто хутчэй дасьць належным органам патрэбнае ўведамленьне пра таго, хто яшчэ трывае ў богамярзотных вучэньнях, каб начальствы маглі прыняць строгія меры ў адпаведнасьці з законам. Асабліва ў Эйдэрштэдшэне, дзе ў вялікім мностве асяліліся нідэрландцы, бо дома яны перасьледаваліся б папістамі, наладжваецца вясёлае паляваньне; была й ёсьць старая ісьціна, што, як лісы й ваўкі хвалююць быдла ў хляве, так і чужынцы прыносяць у дом неспакой; і праслухоўваюцца ўсюды заезды й рынкі й нават дамы, ці не вядуцца там мудроныя гамонкі, ці не завяліся там кніжкі Давіда Ёрыса альбо Мэна Сіманса й ім падобных пярэхрыстаў-ератыкоў і ілжэпрарокаў, ці не праводзяцца там тайныя зборні іншадумцаў; і гер пастар старанна ўсё натуе й піша даклад, хто па добрай волі хрысьціць сваіх дзетак, а хто не, як часта той ці іншы ходзіць у кірху, як слухае там казані, ці рэгулярна прычашчаецца ад цела Хрыстовага. Але сярод людзей шырацца страхі, бо колькі таго часу прайшло, а ўжо ўсплываюць жывыя ўспаміны пра тое, як палілі на попел пярэхрыстаў-ератыкоў, некаторых нават прывязвалі да слупоў і падсмажвалі альбо рвалі распаленымі абцугамі, а каторых душылі й расьсякалі альбо вешалі на дрэвах, альбо кідалі ў глыбокія ямы да пацукоў і нечысьці, дзе ў іх адгнівалі ногі.

Дзе рупнасьць з аднаго боку й страх з другога, там ня можа ня быць посьпеху. Як трусы ўвосень, так у Шлезьвігу будуць выкураны зь іх нораў мэнаніты й давід'ёрыты; геры пастары й пробашчы дакладваюць тут пра аднаго, там пра другога й пра самых зацятых спрэчнікаў сярод іх, сьвятар Мумзэн з Ольдэнворта й ягоны cоnfrаter Молер зь Цёнінга выганяюць кожны тузінамі тых, якія ня хочуць прызнаваць, што чорт сядзіць ужо ў толькі што народжаных і таму іх трэба хрысьціць як мага хутчэй; яны ў адзін голас заявілі, што праз добрыя ўгаворы й застрашэньне вечным пракляцьцем яны вярнулі многіх грэшнікаў да правільнай веры, а рэшта зацінаецца ў д'ябалькіх ілжэвучэньнях, і тут трэба, каб самы моцны з нас, сам гер супэрінтэндэнт прыйшоў парахавацца зь імі.