inteligenta e laborera rurano di Normandia (regiono ube elu lojis), qua
danke lua inteligenteso, laboremeso e sagaceso divenas richa
industriisto. La pikturo quan elu facas pri la Franca socio di la lora epoko,
per ita libro, esas aparte justa e remarkinda. Forsan elua maxim famoza
libri esas : « L’auberge de l’ange gardien » (La albergo dil protektanta
anjelo) e « Le général Dourakine » (Generalo Durakin). Ica amba libri
darfas konsideresar kom nur un libro, nam la duesma esas la durigo dil
unesma. En « La albergo dil protektanta anjelo », la autorino rakontas
pri du tre yuna pueruli abandonata sur choseo e qui trovesas da
profesionala militisto. Ica yuna homulo kompatas ili, kunprenas li ed iras
kun li a la albergo dil protektanta anjelo. La du simpatiinda fratini qui
jeras la albergo aceptas adoptar en lia hemo la pueruli. Pose, la militisto
salvas Rusa generalo nomata Durakin, qua esis kaptita da deshonesta e
kriminanta hotelisti. La generalo, cetere, venabis por rajuntar sua
Franca amiko, nia protagonisto la militisto, nam ica kaptis ilu dum la
Krimea-milito (1854-1856), olqua eventis inter Rusia unlatere e la
19
federiti Anglia e Francia altralatere ; e la generalo esis traktata tre
humane dal Franco. Parenteze, me atencigas ke la 19ma yarcento esis
multe plu civilizita kam la 20ma, nam, quankam en la rakonto, la Krimea-
milito ne finabis, la kaptita generalo Rusa esis tote libera trairar Francia
quale ilu deziris kun granda parto de sua richa havajo, ed, ultre to, esis
nula reciproka odio, malgre la milito ! Generalo Durakin voyajis en
Francia kom richa stranjero, nulo pluse. Me ne volas tro precizigar la
rakonto, ma en la duesma libro « Generalo Durakin », la patro di la du
pueruli ritrovas sua filii e su mariajas kun un de la albergistini dil
protektanta anjelo. Pos la milito, la paro e la pueri invitesas dal generalo
por venar kun il a Rusia en la vasta posedajo di generalo Durakin. Ito esas
bona okaziono por deskriptar la vivomaniero dil Rusi itatempe e la Rusa
mori dum la 19ma yarcento.
Diveninte Francino e mem tre fervoroza patriotino Franca, tamen
komtino de Ségur nulatempe obliviis sua naskolando. Elua libri redaktesis
en modelatra klasika linguo Franca, ma forsan ito ne esas tre astoniva,
nam la bone edukita Rusi dil alta sociala klasi ita-epoke savis la Franca
kom altra linguo matral, e mem kelkafoye plu bone kam la nacionala
Rusa idiomo.
Me tre regretas ke nia mikra Idistaro ne posibligas lo, ma tradukuro di
« La albergo dil protektanta anjelo » e di « Generalo Durakin » esus
extreme interesiva por lektar ; e sub simpla e preske amuziva formo ol
esas, por tale dicar, granda literaturo historial.
Per ica kurtega diserturo, me pensas precize pri mea Rusa lekteri, qui,
probable, ne savas ulo pri la existo di komtino de Ségur (naskinta
Rostopshin) e pri la ligilo qua elu esas inter nia amba landi. En Francia
la verki di komtino de Ségur esas ankore nun prizata e lektata ed esas
nenegebla parto del Franca heredajo literatural.
( Artiko da J. Martigon en L.I. (marto-aprilo 1999)
X :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x
:x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x :x
LA NIGRA SUNO
[ Ye la 11ma di agosto 1999 eventis sun-eklipso videbla en granda parto
de Europa. Ol esis la lasta sun-eklipso dil yarcento e mem dil yarmilo,
pro to ol havis aparta graveso e simbolizis la fino di epoko. Yen texto
pri sun-eklipsi. ]
20
Me ja travivis du importanta sun-eklipsi, nome la unesma ye la 15ma di
februaro 1961, qua esis totala en sud-Francia e me esis lore en la loko
dil totala eklipso, e la duesma recente dum vakanco ye la 11ma di agosto
1999 en loko qua ne jacis en la zono di toteso, ma esis tre proxima ad
olu.
Ye la 15ma di februaro 1961, me esis lore adolecanto e quankam esis
vintro, de kelka dii la vetero esis tre bela, sunoza kun blua sennuba cielo
di frua printempo, ni esis ya en sud-Francia. Un de nia docisti forduktis
ni adsur kolino qua cirkondis nia urbeto, esis sat frua matino, se me bone
memoras ye cirkum 9 kloki.
Sur la kolino, ni ne vartis longatempe, kelka kungimnaziani kunportis
nigrigita glasi, nam, quale icayare, onu timigis pri la efiki dil suno a la
okuli, ma itatempe onu ne ja disvendis nigra binokli, quale en 1999.
Danke la helpo da kelka kamaradi me regardis kelkete l’eklipso, kande
ol esis partala, per nigrigita glasi. Pos ula tempo esis klamo e samatempe
subite omno divenis obskura dum ke arivis desagreabla venteto koldeta
e kelke angoriganta quan onu nomizas eklipso-vento. Me memoras ke sur
vicina choseo arivis kamiono qua subite mustis lumizar sua kamiono-
lumili. Esis nun la fazo di la toteso, me ne savis ke onu povas lore
regardar la suno sen danjero per nuda okuli dum ica tota fazo, e me
timis, tamen me rezolvis regardar ol dum kelka sekundi, e la spektaklo
esis neobliviebla. La disko dil suno, esis nun tote nigra ed onu povis vidar
la suno-krono sub formo di bela penacheti kun tre pala flava-ivora
koloro, nereprezentebla per fotografuri o televiziono. An la bordo dil
disko sunal esis spektebla poketa, tre poketa lumo kun videbla suno-
makuli. Ye mea astono, ica makuli ne esis nigra quale me kredabis antee,
ma redatra, rozea. E ye mea decepteso, la obskureso ne esis profunda
nokto quale imprimite en la jurnalaro, ma nur mi-tenebro di tarda
vespero. Absolute ne noktesis, tamen an la horizonto me povis observar
kelka pala steli.
Duris la obskureso dum du minuti cirkume e pose la lumo retrovenis same
subite kam ol departabis.
Pro antea serioza konjuntivito, me havas nun sat frajila okuli. Ye la 11ma
di Agosto 1999, me sejornis vakance en loko tre proxima a la zono di
toteso, ma ne en ica zono ipsa. Me kredis pro mea antea experienco, ke
exter la zono di toteso, ecepte la partala eklipso dil suno, nulo esas
21
remarkinda e ke ne existas obskureso. La matino esis sat bela, preske
sunoza, esis nubi ma nedika, me promenis en la ruro e ye 11 kloki me
retroiris a mea hotelo-chambro por spektar sekure la eklipso ye
televiziono. La emiso pri l’eklipso esis tre interesanta. Subite ye cirkum
12 kloki 15 divenis obskura. Komence, me kredis ke esas dika nubo, ma
la obskureso esis tro forta. Me regardis exter mea fenestro, la cielo esis
tam obskura kam lor totala eklipso, t.e. quaze tarda vespero. Enurbe la
lumili lumizesis e super mea kapo esis nubo kun stranja kuprea koloro.
Pro misterioza motivo me angoris, e me mustis lumizar mea chambro e
bone respirar. Lore me standis plu bone, ma me esis tre felica kande la
normala jornolumo retrovenis. Me telefonis a mea matro en sud-Francia
ed informesis, itere kun astono, ke anke ibe esabis eklipso-obskureso.
Plu tarde me saveskis per lekto di ciencala artiklo, ke la obskureso esas
preske sama kam en la zono di toteso til ye 80% de eklipso. Ma la
jurnalaro ne avertis ni ed ofte la artikli di la jurnali pri la venonta eklipso
esis impresanta ma nepreciza e ne tro justa.
En la jurnalo di ta dio, me lektis pose ke la Dalai-Lama rekomendis bone
respirar dum eklipso segun la instruciono dil « tantra »-docisti. Se me nur