Зазыба пакруціў галавой:
— Мудрэц ты ўсё-ткі, Кузьма! Але юродстваваць таксама не варта. Грэх. — Зазыба хоць і гаварыў увесь час не вельмі голасна, але ўнутры ўзрушана, таму ажно стаміўся, усё роўна як пранёс на сабе немалы цяжар.
Здавалася, Прыбыткоў узбурыцца. Але апошнія Зазыбавы словы, мусіць, зусім не зацялі яму. Прынамсі, на жылкаватым твары яго не адбілася ніякіх прыкмет унутранай усхваляванасці. Як і хвіліну назад, стары абыякавым голасам сказаў:
— Ладна ўжо, хопіць. А то вэн ці не прачнуўся Масей. Чуеш, з маткай у хаце гамоняць?
Пры гэтым хоць каму старонняму магло б падацца, што якраз ён, Кузьма Прыбыткоў, найбольш пільнаваўся тых галасоў у хаце.
Трохі збянтэжаны сваёй размовай, якой не хапіла, бадай, у канцы пераканаўчасці, Зазыба падумаў, што трэба і яму ісці ў хату — урэшце, усяго за адзін раз не абгаворыш, асабліва з такім дамарошчаным філосафам, як Прыбыткоў. Але як быць з ім? Па праўдзе кажучы, Зазыба ўжо і не супраць быў, каб Кузьма пайшоў куды ў іншае месца. Аднак праганяць не станеш.
Выручыў бацьку Масей, які неўзабаве, амаль у наступны момант, выйшаў на ганак.
За гэтыя дні ў бацькавым доме ён ажно пакруглеў з твару і, здаецца, павесялеў, ва ўсякім разе, у паходцы яго і ў рухах з’явілася ранейшая маладая жывасць, нават порсткасць.
— Можа, умывацца тут будзеш, — адразу падступіўся да сына Зазыба, — дык вядро з сенцаў вынесу?
— Дзякуй, бацька, не клапаціся.
— То як знаеш, — паціснуў плячамі Зазыба, акурат не здаволены, што Масей гэтак лёгка адмовіўся ад яго паслугі.
Масей сышоў з ганка, стаў пад вокнамі.
— Што новага сёння, дзядзька Кузьма? — спытаў ён Прыбыткова з нейкай незразумелай, акурат змоўніцкай усмешкай.
— А нічога, — быццам з неахвотаю адказаў сусед.
— Ну, а жыццё як?
— Дак... ты сам ведаеш. Як учора, так і сёння. Здаецца, нічога не мянялася. Галоўнае цяпера — ноч пераспаць. Бо дзень ужо неяк навідавоку пасля няхітра перакідацца. Але цішай-тка!
Сапраўды, у завулку, як пачуць вухам, раптам загрукатаў і спыніўся воз.
— Пацікавіўся б, Дзяніс, ці ета к вам хто, ці, можа, нават ка мне? — глянуў на Зазыбу Кузьма Прыбыткоў.
Зазыба кіўнуў згодна галавой, але пастаяў яшчэ колькі часу, нібыта ў нерашучасці, і толькі пасля няспешна падаўся да форткі.
Да палісадніка, збітага з пілаваных дошчачак, прывязваў лейцы Брава-Жыватоўскі. Рабіў ён гэта марудна, акурат прыехаў надоўга, тады вярнуўся да воза, забраў на злямцаванай траве вінтоўку.
З’яўленне Брава-Жыватоўскага ў завулку, а тым больш за варотамі, было нечаканым. Таму Зазыба, убачыўшы паліцэйскага праз расчыненую фортку, адразу прыкінуў у галаве, што б магло значыць яно.
«Ат!» — нарэшце махнуў ён ад прыкрасці рукой і перастаў кідацца ў здагадках, бо ўсё роўна ні к чаму пэўнаму ў іх не прыходзіў.
Брава-Жыватоўскі тым часам узышоў на высокі ганак, узяўся за клямку.
— Мы тут, на двары, — гукнуў з-за форткі Зазыба.
— А-а-а, — здагадаўся Брава-Жыватоўскі, але не павярнуў назад, клямкнуў дзвярамі і праз сенцы, акурат у сваім доме, дзе ведаў усе закуткі, хады і выхады, выйшаў на другі, падворны ганак. Няйначай, ён таксама чуў, што ўжо каторы час у вёсцы знаходзіўся Зазыбаў сын, тым больш што ні Зазыба, ні сам Масей не скрывалі ад людзей гэтага, аднак, апынуўшыся цяпер на двары і ўбачыўшы там Масея, Брава-Жыватоўскі чамусьці зніякавеў на момант, нібы для яго такая сустрэча была зусім непажаданай.
— Добры дзень, — не забыў прывітацца паліцэйскі.
Паколькі глядзеў ён пры гэтым на аднаго Масея, то і адказаў яму на прывітанне Масей.
Але Брава-Жыватоўскі хутка саўладаў з сабой.
— Прашу дараваць мне, — жадаючы паказаць сябе далікатным, пачаў ён. — Не хацелася б разлучаць вашу добрую кампанію, але мушу. — І, павярнуўшыся тварам да Зазыбы, амаль урачыста аб’явіў: — Нас клічуць з табой у воласць.
— Чаму раптам мяне? — уталопіўся на паліцэйскага Зазыба. — Якое дачыненне маю да воласці я, і наогул... да ўсяго?..
— Не аднаго ж цябе, — прытворна усміхнуўся Брава-Жыватоўскі. — Нас з табой завуць разам.
— Ну, а ўсё-такі, чаму раптам і мяне? — пытаўся Дзяніс Зазыба.
— Такая каманда, — развёў паліцэйскі рукамі.
— Дык раз каманда... Тады, мусіць, пад канвоем мяне павязеш?
— Пад канвоем — не пад канвоем, але загадана даставіць.
— Ну што ж... — перастаў унутрана супраціўляцца Зазыба.
Брава-Жыватоўскі адчуў гэта, таму адразу дадаў:
— Нараду камендант збірае. Ну, а... што канкрэтна там будзе, сказаць не магу.
— Дык няхай бы пачакаў трохі твой камендант, га, Антон? — кінуў раптам з прызбы Кузьма Прыбыткоў. — А то ж мы не паспелі дайжа паснедаць.
— Якое вам снедаць? Трэба хутчэй ехаць, — зрабіўся няўмольным Брава-Жыватоўскі.
Масей зразумеў, што бацьку не так сабе змушаюць ехаць у Бабінавічы. Няйначай, штосьці пагражае яму. Таму рашыў і сам умяшацца ў справу: «Трэба запрасіць Брава-Жыватоўскага ў хату, пасадзіць разам з усімі снедаць, а там ужо і выпытаць». Ён збіраўся звярнуцца да паліцэйскага па імені і па бацьку, каб запрашэнне хоць знешне выглядала пачцівым, аднак дарэмна прабаваў успомніць, дадаць да ўласнага імя — Антон — бацькава: у галаву яно ніяк не прыходзіла. Тым часам Кузьма Прыбыткоў, якому паліцаева з'яўленне таксама магло каштаваць — стары траціў сняданак у Зазыбаў, не ўсядзеў на загавальні, пачаў станавіцца на ногі, памагаючы дубцом сабе.
— Ты ўжо ўваж нас, Антон, — сказаў ён, паддобрываючыся, Брава-Жыватоўскаму. — А то і праўда — як ета застацца чалавеку без сняданку?
Паліцэйскі засмяяўся:
— У людзей, відаць, ужо абед паспеў уварыцца, а вы нешта... А ты пры чым тут? — ва ўпор паглядзеў ён на старога і паморшчыўся, можа, хутчэй нават таму, што гаворка выкіроўвалася не па душы — здавалася, што магло прасцей быць, як забраць Зазыбу ды рушыць у мястэчка; а тут пачынаюцца тары-бары... Маўляў, чаму, навошта? Асабліва недарэчы апынуўся на Зазыбавым двары гэты ўедлівы Прыбыткоў.
— Я пры тым, што сусед! — сапраўды незалюбіў Кузьма. — Але мы не шкодзілі вам, калі вы лася таго елі. Да й парсюка яшчэ з фермы забралі. Таксама не ішлі да вас.
— Ну і дарэмна! — зусім спакойна паціснуў плячамі Брава-Жыватоўскі. — Мы нікому не адмаўлялі. Хто прыходзіў, той і еў з намі ласіну. Маглі б і вы прыйсці.
— Я не пра ета, — нецярпліва махнуў рукой Прыбыткоў. — Я пра тое, што мог ты яшчэ даўжэй пасядзець недзе за сталом. Якраз мы таксама ўправіліся б пачаставацца. Нябось, не ўсю стравілі ласіну?
— Ды, лічы, ужо ўсю.
— А хто быў? — не адставаў Прыбыткоў.
— Я ж кажу — хто прыходзіў, той і каштаваў!
— Так ужо і прыходзіў, так ужо і каштаваў!
— А табе, бачу, зайздросна?
— Можа, й зайздросна. Толькі я не пра ета. Я пытаюся, хто прыходзіў на ласіну? Ну, Мікіта, ета ясна. Тады, мусіць, Раман Сёмачкін. Таксама Рахім. Але сволач твой Рахім! Ета ж трэба паквапіцца на рэдкага звера! Яшчэ ніхто не паспеў убачыць, нагледзецца, як следавала, а ён раптам узяў дый бах.
— Ты думаеш, я абараняю яго? Канечне, Рахім зрабіў глупства. Але ж выкідваць дарэмна ласіну таксама не мела сэнсу. Таму мужыкі і разабралі тушу. А Рахім ніякі не мой.
— Дык ён жа толькі і ведае, што ад твайго двара да к Раману Сёмачкіну бегае.
— Бегаў, — усміхнуўся Брава-Жыватоўскі. — Кажу, бегаў. Бо ў яго пад Барысавам зямляк аб’явіўся, Ахмет. Забірае Рахіма туды.
— Ну, дак і слава богу. А то выдумалі, Рахім — паліцэйскі. Бытта не хапае сваіх мужыкоў.
— Бачыш, — зноў усміхнуўся Брава-Жыватоўскі, — а ты ўсё нездаволены. Усё табе не так.
Дзіўна, але Прыбыткоў таксама нязлосна ўсміхнуўся яму, быццам праз усю размову толькі і дамагаўся, каб сказаў гэта Брава-Жыватоўскі.
Між тым, Кузьмова гарачнасць, ажно зацятасць, з якой ён гаварыў з паліцэйскім, спярша насцярожыла Масея — не хапала, каб у выніку спрэчкі ўзнікла якая-небудзь непажаданая акалічнасць. Але чым даўжэй ён услухоўваўся ў яе, тым выразней адчуваў, што насцярожанасць дарэмная. Аказваецца, не такі просты гэты Прыбыткоў, — здаецца, і гаворыць рэзка, аднак увесь час пільнуецца, каб не давесці спрэчку да крайнасці, хоць амаль у кожным слове яго і гучыць маральная грэблівасць да субяседніка.