І ўсё ж нашы партызаны на Астравеччыне дзейнічалі! Асабліва ў яе паўночнай, больш лясістай частцы. У гэтым я пераканаўся, вывучаючы ў партархіве Інстытута гісторыі партыі пры ЦК КПБ справы партызанскіх брыгад, якія дыслацыраваліся ў былой Вілейскай вобласці. Аказваецца, весткі аб многіх падзеях ці то не даходзілі да Расолаў, ці то прайшлі міма дзіцячай увагі.
Першымі на Астравеччыне пачалі дзейнічаць атрады партызанскай брыгады імя Варашылава, якой камандаваў Фёдар Рыгоравіч Маркаў, потым Герой Савецкага Саюза. Ледзь не першым баявым хрышчэннем аб’яднаных груп Ф. Р. Маркава і С. А. Пранько ў складзе каля дваццаці чалавек была ліквідацыя паліцэйскага гарнізона ў Клюшчанах, праведзеная 25 жніўня 1942 года.
У сшытку «З гісторыі І-й Вілейскай партызанскай брыгады імя Варашылава», які захоўваецца ў партархіве, клюшчанская аперацыя апісана з каларытнымі дэталямі. Першапачаткова партызаны, гаворыцца ў гэтым рукапісу, заляглі ў Рудні, у трох кіламетрах ад Клюшчан. Адзін нявопытны хлопец выпадкам параніў там Маркава ў руку, і гэта ледзь не сарвала аперацыю. Але камандзір усё ж перамог боль і загадаў правесці штурм у ноч з нядзелі на панядзелак, калі паліцаі, хутчэй за ўсё, будуць п’яныя. Папярэдне была перарэзана тэлефонная сувязь з Кямелішкамі і Лынтупамі. У разведку пайшлі двое — Вася Чорны (Фірсаў) і Харытон Балюцкі. Звесткі, прынесеныя імі, не супадалі: Чорны казаў, што ўсе спяць і вартавога няма, Балюцкаму ж здалося, нібы ён чуў бразгат зброі. Маркаў рашыў акружыць паліцэйскі пастарунак з розных бакоў, некалькімі разрозненымі групамі. Урэшце замаячыў у цемры і сам двухпавярховы будынак. Партызаны заляглі паўкругам. Спачатку меркавалася кінуць у вокны на гранаце, але аказалася, што знутры вокны застаўлены дошкамі. Тады рашылі падпаліць дом. Маркаў загадаў Адольфу Буцько насіць дровы і складваць іх уздоўж сцен. Іншыя кінуліся за саломай. Буцько паднёс да саломы запалку. Праз колькі мінут занялася полымем сцяна.
І тут з дзвярэй прыстройкі нечакана выбегла зусім голая жанчына. Пачуўся лямант: «Не чапайце мяне!» Партызаны крыху разгубіліся: а можа, пастарунак у іншым месцы?!
— Дзе паліцаі? — спыталі яны шэптам.
Жанчына сказала, што паліцыянты на другім паверсе і што іх чалавек з дваццаць. Сама ж яна прыбіральшчыца. Жанчыне даюць накінуць на сябе нейкую адзежыну і адпускаюць у цемру. Праходзіць яшчэ некалькі мінут. Раптам з будынка чуецца голас: «Палаўк!» Па-літоўску гэта азначае: «Пачакай!»
— Ды хрэна ты там уседзіш пад лаўкай! — іранічна кідае Міхал Беспаленаў, абыгрываючы гучанне літоўскага слова.
— Залп! — коратка камандуе Маркаў.
У будынку пачалася. паніка. Праз агонь з акна выскачыў высокі паліцэйскі. За ім другі, трэці. Яны спрабуюць уцячы. Але Пранько страляе з аўтамата, Фірсаў і Кудрашоў — з вінтовак. Ворагі пачынаюць выскакваць з другога акна. У іх цэліцца Асяненка — той самы Васіль Мікалаевіч Асяненка, які тады быў намеснікам па разведцы камандзіра партызанскага атрада імя Суворава, потым стаў старшынёй Астравецкага райвыканкома, а пазней, будучы ў Глыбоцкім раёне, атрымаў за высокія ўраджаі званне Героя Сацыялістычнай Працы.
Урэшце выскачыў з вінтоўкай і сам камендант. Яго дагнаў Міхал Беспаленаў і агрэў прыкладам. Камендант учапіўся ў партызана. Прыйшлося ворага дабіць.
Такім чынам, гаворыцца ў летапіснай гісторыі брыгады імя Варашылава, ад куль і агню ў Клюшчанах загінула васемнаццаць паліцаяў. І толькі тром удалося знікнуць. Услед за пастарункам партызаны падпалілі валасную ўправу. Мясцовае насельніцтва з радасцю глядзела на гэты «фейерверк».
Наступныя баявыя дзеянні брыгады імя Варашылава на Астравеччыне адносяцца да лета 1943 года. У «Журнале» атрада імя Пархоменкі адзінаццатага чэрвеня 1943 года зроблены такі запіс: «Бародзіч з узводам байцоў спаліў драўляны мост каля Міхалішак на шасейнай дарозе Вільня–Полацк. У баі забіта восем чалавек паліцаяў». Асабліва актыўна дзейнічаў атрад імя Аляксандра Неўскага, створаны на тэрыторыі Астравеччыны вясной 1943 г. на базе дыверсійнай групы М. В. Сцяпанава. Начальнікам штаба гэтага атрада быў С. А. Варламаў. На рахунку атрада — спаленыя кардонная фабрыка ў Альхоўцы, спіртзавод у Палянах, разгромленая малачарня ў Стрыпішках. Трыццатага жніўня партызаны пад камандаваннем Варламава ўзарвалі маслазавод у Кямелішках. Памагаў ім мясцовы сувязны — паляк Стась. Маслазавод знаходзіўся ўсяго ў дваццаці метрах ад будынка, дзе размяшчаўся гарнізон у трыццаць чалавек. Пасля выбуху партызан абстралялі, але яны без страт здолелі адысці ў лес. Немцы, што прыбылі неўзабаве на сямі машынах, у час аблавы ўжо нікога не знайшлі. А літоўскія паліцаі, баючыся, што іх пакараюць, на наступны дзень захапілі зброю і зніклі ў невядомым кірунку.