Зычны голас правадніцы перанёс мяне з мінулага ў сучаснасць. «Худохай! Худохай!» — абвяшчала яна з яўна эстонскім акцэнтам. І праўда, за акном праплыла старая вежа з чырвонай цэглы — раней нават будзённыя вадакачкі будавалі ў стылі рамантычных замкаў. За ёю паказаліся пакоўныя склады райспажыўсаюза, пагрузачна-разгрузачныя платформы. З аднаго вагона выгружалі трактары, другога — угнаенні ў поліэтыленавых мяшэчках (а раней жа выкідвалі лапатамі — ажно белы пыл пакрываў усе навакольныя дрэвы). З доўгай платформы рабочыя скочвалі бярвенні. Ого, гэта нешта новае. Раён, у якім сорак два працэнты плошчаў занята лясамі, увозіць драўніну! Міжвольна ўспомніўся допіс са станцыі Гудагай, надрукаваны ў 1923 годзе ў польскім часопісе «Земя ойчыста». Нехта В. Скіндэр скардзіўся: «Цяжкія мы цяпер перажываем часы, эканамічнае жыццё проста невыноснае. Цяжка дастаць сельскагаспадарчыя прылады. Але не ўсім цяжка. Каля нас ёсць такія, хто можа жыць добра і нават вельмі добра, але яны жывуць за кошт цэлага краю, усяго народа. Напрыклад, пан Дамейка мае больш дзесяці тысяч гектараў лесу, прадае яго на вываз. На станцыі Гудагай, пры чыгунцы, навалена да некалькі дзесяткаў тысяч сажняў белай і маладой яліны, якую штодзённа вывозяць — цэлымі цягнікамі — дзесьці за граніцу. Наш народ уздыхае і чакае лепшых часоў». У Гудагаі тады, зразумела, вагоны толькі пагружаліся. Бо што было выгружаць? Запалкі, якія потым шчапаліся папалам, а то і на чатыры часткі, завозілі ў крамы балаголы на фурманках. Нават у першыя пасляваенныя гады Астравеччына больш вывозіла, чым завозіла, асабліва лесу.
А сёння? Сышоўшы на перон, падыходжу да Георгія Антонавіча Луцкага, які вось ужо дваццаць пяць год сустракае і праводзіць тут цягнікі, і, павітаўшыся, пытаюся:
— Завозна сёння?
— За гэтыя суткі выгрузілі дваццаць чатыры вагоны — цэлы састаў. Прыбыла меліярацыйная тэхніка, нафтапрадукты, шыфер, некалькі «Жыгулёў», макулатура для альхоўскай кардоннай фабрыкі. Пагрузілі ж усяго шэсць вагонаў. Пайшло жыта новага ўраджаю, крыху цэглы, кардон, мэбля. Вядома, радуе, што ўся краіна шле нам тавары, але і крыху сумнавата становіцца, калі адпраўляем пустыя вагоны. На добры толк павінна яно сходзіцца. Заводзік бы Астраўцу нейкі.
Заводзік… Забягаючы наперад, скажу, што пра заводзік для Астраўца ці Гудагая мараць тут усе — ад сакратара райкома да выпускнікоў дзесяцігодкі. Гарадское насельніцтва ў раёне не складае і дзесяці працэнтаў — у шэсць разоў менш, чым у сярэднім па рэспубліцы. Шукаючы работу, многія пакідаюць Астравеччыну: у 1969 годзе тут жыло трыццаць сем тысяч чалавек, а ў 1974 годзе — ужо трыццаць тры тысячы. Некалькі соцень рабочых штодзённа ездзіць аўтобусамі і прыгарадным цягніком за сорак кіламетраў — у Вільнюс. Завод патрэбны Астравеччыне як паветра, як вада!
Услед за дзяжурным іду да станцыйнага будынка. Узвялі яго з чырвонай і белай цэглы сто год назад. Як сведчаць «Минские губернские ведомости», першы цягнік на лініі Мінск–Вільня прайшоў 14 студзеня 1873 года. Праўда, БелСЭ ў артыкуле пра Астравец сцвярджае, што чыгунка праз Гудагай пралягла толькі ў 1882 годзе, але як жа маглі ісці цягнікі па неіснуючай чыгунцы?! І яшчэ загадка: да пачатку XX стагоддзя станцыя называлася не Гудагай, а Слабодка, хаця да Слабодкі даволі далекавата, і ў той жа час ля Слабодкі, у Каменцы, здаля ад чыгункі, стаіць будынак, цюцелька ў цюцельку падобны на гудагайскі вакзал. Калі не лічыць колеру. Пры апошнім рамонце высакародную чырвоную цэглу вакзальнага будынка пафарбавалі без тынкоўкі ў ядавіта-зялёны колер. Знікла адчуванне матэрыялу, а заадно і рамантычны настрой. Пры рамонце ліквідавалі буфет, у якім так добра было ў мароз піць падагрэтае піва, седзячы ля распаленай грубкі і слухаючы перастук колаў цяжка гружаных цягнікоў. Спілавалі таксама некалькі старых разложыстых таполяў. Ды гэта, мусіць, апраўдана: выверне бурай такую махіну на рэйкі — быць бядзе. Не апраўдана іншае. Цяпер, не лічачы ранішніх і вячэрніх гадзін, калі адыходзяць прыгарадныя і далёкабежныя паязды, вакзальны будынак пустуе. А пасажыры, якім трэба перасесці на аўтобусы, з чамаданамі ў руках цягнуцца за кіламетр на прыпынак, перанесены пад самы лес. Нават не прыпынак, а халодны і змрочны навесік. Розныя ведамствы ніяк не могуць дамовіцца, каб абодва вакзалы з выгодай для пасажыраў сумясціць пад адным дахам.
Зрэшты, сёння мне на той прыпынак няма чаго кіравацца. Трэба спачатку зайсці да сястры ды павітацца з добра знаёмымі гудагайцамі. З Іосіфам Жмачынскім, старшынёй Гудагайскага сельсавета: у вайну яго маці прывандравала бежанкай з-пад Чашнікаў у нашы Расолы, выгадавала чацвёра дзяцей-сірот, а Іосіф атрымаў вышэйшую гістарычную адукацыю. З Мечыславам Козічам, брыгадзірам брыгады чыгуначнікаў, якая трымае палатно ў ідэальным стане, выпольвае ледзь не кожную траўку і нядаўна стала калектывам камуністычнай працы. З загадчыцай фельчарска-акушэрскага пункта Ганнай Лукінічнай Грабянцовай, якая ў вайну лячыла партызан (першага пацыента прывялі ёй пераапранутага бабай), а цяпер атрымала званне Заслужанага работніка аховы здароўя. Вечарам заглянуць у бібліятэку, якая з прыходам энергічнай Таісы Васькоўскай стала «Бібліятэкай выдатнай працы», — асабліва добра наладжана тут работа з кніганошамі і дзецьмі. Паглядзець кінафільм у былой пажарнай «рамізе», дзе ўладарыць паўнаваты і дабрадушны Іван Акінча, узнагароджаны нядаўна знакам «Выдатнік кінематаграфіі СССР».