За нейкія два месяцы несусветныя балбатуны з палітаддзела паспелі ўбіць у старэчую галаву, што сцеражэ ён наогул не чужое, а сваё, кроўнае, дабро, і гэты немалады, прабеглы чалавек інакш ужо, мусіць, і жыць не ўмеў: якая ні прыпевачка, ды вясёлая, якая ні справа, ды пашаноўная. Расказваюць, Сцяпан Аліфер збялеў, спалатнеў, задрыжаў як асінавы ліст, калі па даўняй завядзёнцы, прачнуўшыся рана, яшчэ ацёмачы, выглянуў у акно. Акурат за Тафілінай бярозай, дзесьці далёка над Кругавіцкім лесам трапяталася, быццам жывое, вялізнае зарыва, і пёрыстыя воблакі на фоне светлага неба спадыспаду былі падсвечаны чырвонымі языкамі полымя.
- Марка, падымайся! Эмтавэс гарыць! - раскатурхаў ён сонную старую і з перапуду кінуўся ў качарэжнік па лапці. - Ратаваць трэба дабро.
- Дурань ты! Гэта ж сонца ўзыходзіць, - глянула ў акно сярдзітая Марка. - Ну саўсім ужо аслеп ад чартоўскага дзінатуру.
Свой промах Сцяпан Аліфер зразумеў, калі яшчэ зірнуў на светлае неба над лесам, але яму было не так сорамна, таму што і Марка памылілася спрасонку: скажыце на ласку, якое ж сонца можа ўзыходзіць халоднай асенняй раніцай? Удалечыні за Тафілінай бярозай калыхалася электрычнае зарыва, і тут ужо лёгка было ўспомніць, што на эмтээсаўскім пляцы дзён колькі запар маладыя вясёлыя хлопцы ўкопвалі прасмоленыя слупы, з дапамогай жалезных кіпцюроў узбіраліся аж на макаўкі, туга нацягваючы там алюмініевыя драты, і тыя белыя правады загулі, нібы струны, зазвінелі ад ветру, напоўнілі ўвесь дзядзінец журлівай мелодыяй. Знізу Сцяпан Аліфер назіраў, як спацелыя д'яблы без страху лазяць па верхатуры, і дужа рупіўся, што на свеце, аказваецца, ёсць дзівосы і таямніцы, не падуладныя простаму розуму і звычайнаму ўяўленню.
Прасторную панскую стайню, выкінуўшы з сярэдзіны перагародкі і яслі, новыя гаспадары маёнтка перарабілі на рамонтную майстэрню, а збоку, у прыбудоўцы, дзе калісьці была абозня, на цагляным падмурку паставілі траскучы дызель, які праз доўгі пас з ранку да позняга вечара круціў дынама-машыну. Уся саматужная механіка вельмі ўжо нагадвала малатарню з конным прыводам, і тут, здаецца, не было чагосьці незразумелага, аднак чалавеку дужа карцела ведаць, чаму ацёмначы на слупах запальваюцца ліхтары і ці не ўмяшалася сюды нейкая нячыстая сіла. Бавячы час на начным старажоўстве, Сцяпан Аліфер падоўгу не зводзіў позірку з алюмініевых дратоў, нягледзячы на душэўныя пакуты, таямніца яму не адкрывалася, і ён вяртаўся ў сваю будку надзвычай збянтэжаны і засмучаны. З надыходам восені ў начальніцкім пасёлку электрычныя ліхтары загараліся вельмі рана, і вось яркі бляск ад іх, зарывам разліўшыся над лесам, увёў у зман уражлівую натуру. Балбатлівая Марка прагаварылася камусьці, мурзатыя трактарысты пачулі і аж бокі рвалі, як Сцяпан Аліфер бег ратаваць МТС, а Фядотаў пасля гэтага, наадварот, яшчэ больш запаважаў руплівага вартаўніка і прапусціў міма вушэй, што той занадта пачаў захапляцца казённым дэнатуратам.
На стары добры час, калі гумны ў маласельцаў, у каго бядней, у каго багацей, усё ж былі запханы жытнёвымі снапамі, ніякі дурань, вядома, не стаў бы жлукціць сінюю смярдзючую брыдоту, ад якой зводзіць сківіцы і вочы лезуць на лоб. Але свайго жыта даўно не сеюць, ціснуць на патрэбу цудоўную самагонку няма з чаго, ды што ўжо казаць пра астатніх вяскоўцаў, калі нават самыя зацятыя самагоншчыкі пан Вінцусь і пан Бронюсь прыціхлі з патайным броварам на Імшэчку. Непітушчых людзей у Малым Сяле было багата, але і ласых да гарэлкі хапала. Маючы дзесяць рублёў, непапраўны жлукта смела грукаўся да знакамітых паноў, раздабыўшы грошай у два разы больш, ён борзда шыбаваў у краму да Валодзі Белага, а бедныя трактарысты, чыя праца аплачвалася натурай і мізэрнай колькасцю рублёў, на свой страх і рызыку спажывалі дармавы спірт, выпісаны з казённага склада для мыцця трактарных дэталяў. Адчайныя выпівохі не палохаліся чалавечага чэрапа на этыкетцы, перакрыжаванага жахлівымі галёначнымі косткамі, але нават і тое малое каліва страху было лішнім, таму што, на здзіўленне, ад відавочнага яду ні адзін пустадомак не здырдзіўся, не ўрэзаў дуба.
На манер вопытных латруг сваю жуду перад невядомасцю Сцяпан Аліфер пераадольваў тым, што, па-першае, падсінены дэнатурат разбаўляў вадою, а, па-другое, калі піў, то моцна, да болю ў вейках заплюшчваў вочы. І здабываць гэты смярдзючы трунак ён меў хітры і выпрабаваны спосаб: з дому, дзе яшчэ не выгалела ў кубельцах, на полудзень сабе браў добрую лусту дамашняга хлеба, ёмкі скрыль пахучага сала, а калі Марка кудысьці адлучалася, ушчыкваў тайком кусянятка свінога сцегняка ці калянку падсушанай кілбасы. З такім багатым ежывам Сцяпан Аліфер смела ішоў у кантору, што месцілася ў былым панскім флігелі, вытрэсваў у абед свой хатулёк на канцылярскі столік і неназойліва запрашаў пачаставацца бухгалтарку Шуцянку і кладаўшчыцу Сяргееву, кабет прыблудных, наводных, без уласных сотак і агародчыкаў. Іржавыя селядцы і бурачная патака з эмтээсаўскай крамы ім даўно збрыдзелі, ад чаю з сахарынай іх мучыць ікотка, і яны прагна, як з галоднага краю, накідваюцца на дзівосныя, век нябачаныя прысмакі. Сам жа Сцяпан Аліфер застрэміць пальцы скібкай хлеба, возьме кусель сала ў рот і, маючы ледзь не езуіцкі розум, цярпліва чакае, каб у жанчын вочы асавелі ад сытасці і насалоды, а тады ён прамаўляе: