Вось гулка бразнула вага - гэта ласкавыя, пяшчотныя словы Лізавеце Каятанаўне сказала Луцэя Падгайская. Вось зноў на шалі ўпалі кілаграмовыя гіры - гэта гаспадыні крамы лісліва ўсміхнулася Тадорка Дрозд. Паўз прыціхлую чаргу да дзвярэй абедзве праціснуліся вясёлыя і шчаслівыя, услед ім багата хто паглядзеў з вялікім здзіўленнем і зайздрасцю. Людзі ж, пэўна, чулі, што сказала Луцэя, яны добра бачылі, як аддана ўсміхнулася Тадорка, дык чаму ж і ім не пераняць гэты незвычайны шанцоўны і здабычлівы вопыт? Удача сябровак, якія вымалілі ў крамшчыцы аж па дзве кулідкі казённага хлеба, бадай, не ўсхвалявала адну Фядору Чыркун. Калісьці яна нездарма прыслугоўвала пані Тэрэзе і цяпер лепш за ўсіх ведае, як, не падлешчваючыся, можна дагадзіць гэтай белашчокай і светлавалосай халерніцы за прылаўкам.
- Сёння ты, Лізка, такая блядна, такая блядна!
- Што, што? Якая я? - навастрыла вушы непрыступная, пыхлівая крамшчыца. - Чаго ты плявузгаеш, Фядора?
- То ж я кажу: ты, Лізка, такая блядна, такая блядна! Ну, рыхтык колісь пані Тэрэза.
- Хто я - блядна? - не зразумеўшы хітрыкаў маласельскай падлізы, аж узвілася на дыбкі грузная Лізавета Каятанаўна. - Калі я блядна, дык ты, Фядора, сапраўдная лярва.
- Даруй, Лізка! Я ж толькі хацела сказаць, што сёння ты дужа падобная на пані Тэрэзу, калі тая, бывала, пахварбуецца сваімі мулёўкамі. Во таму і блядна, беленькая, значыць.
- С-сыдзі, с-сыдзі з вачэй, пляткарка! І не с-стой тут, бо не дам я табе хлеба, - пакрыўджана сыкнула ўзрушаная і сапраўды белая ад злосці крамшчыца. - Бачыце вы на яе! Выходзіць, гэта я фарбуюся, каб мужыкам падабацца? Не, не с-стой, мілка!
Чырвоная ад сораму, збянтэжаная за свой доўгі язык, Фядора Чыркун, трымаючы на вісу пустую торбу, вомельгам скацілася з высокага ганка і, цудам астояўшыся на нагах, бездапаможна азірнулася вакол. Гараць яны гарам, і сярдзітая Лізка, і яе жабрацкая крама! Цяпер адно выйсце: альбо пайсці ў пазычкі, альбо папрасіць якога знаёмага трактарыста, каб цішком купіў хлеба ў ненавіснай Лізаветы Каятанаўны. Фядора прыгледзелася да людскога натоўпу і з аблёгкай убачыла, што тут багата такіх жа, як і сама, няўдачнікаў, каму дарога ў хлебную краму таксама заказана. Бліжэй да дзвярэй, на правіслай жэрдцы, быццам старыя мокрыя вераб'і, сядзяць зажураныя пан Вінцусь і пан Бронюсь, без надзеі на літасць дзябёлай крамшчыцы сноўдаюцца наўзбоч доўгай чаргі лупаты Ёсаль і пануры Марцін Палазок. Усе суседзі, ды яшчэ самыя блізкія - хоць будзе з кім ісці дахаты цераз цёмны асенні лес. І ўжо зусім павесялела Фядора Чыркун, калі раптам убачыла, што з-за рога панскага дома да яе ўстрывожана кінуліся маласельскія галетніцы Луцэя Падгайская і Тадорка Дрозд.
Камяністае поле з боку Малога Сяла ўпрытык падступае да бядняцкай сядзібы Фядоры Чыркун, затым, абмінуўшы пахілы садок Марціна Палазка, выгінастым клінам чапляецца за пахмуры яловы лес. Гэты забыты начальствам атор усё лета гуляў, і на ім, задзірванелым ушчэнт, надта добра было пасвіць статак - хапала тут быдлу і сакоўнага хвашчу, і палявой канюшынкі, і ядкой касцярогі. Папар, дзе-нідзе ўтыканы калючымі грушамі-дзічкамі, Аляксей Хамутовіч меўся ўзараць пад азімае жыта, але маладому, не надта вопытнаму старшыні багата што магло перашкодзіць: гарачае і слязлівае каханне Агаты Валасюк, частыя выклікі ў Ганцавічы, ды хутчэй за ўсё ў калгасе не было чым засеяць немалы акравак зямлі, якая пасля зацяжной перадышкі ўжо і сама прагнула ўбачыць зблізку клапатлівага сейбіта. Без меры ўлюблівы маласельскі важак на імклівым, замыленым Вараным выпадкова скакаў міма і, касавурачыся на Фядорыну хату, з жахам убачыў запушчаны, уздзірванелы палетак: гэта ж бяда, гэта ж такое страхоцце, калі заўтра сюды завітае які-небудзь настырны аграном з райземаддзела!
На эмтээсаўскай сядзібе, як толькі туды віхурай дамчаўся Аляксей Хамутовіч, пачалася нечуваная мітусня, вэрхал, тлум. Неўзабаве папар каля Фядорынай хаты дужа затурбаваў і самога дырэктара Фядотава, і начальніка палітаддзела Бальшавіка, і яшчэ процьму вышэйшых і ніжэйшых начальнікаў. Дзесьці ў закутках рамонтнай майстэрні, на шчасце, знайшоўся яшчэ неразабраны трактар, дзесьці пад плотам сярод рознай непатрэбшчыны адшукаліся пяцілемяховыя плугі, а трактарыста і шукаць не трэба: узараць копань пад самымі вокнамі ў сваёй каханай - Ядзюні - напрасіўся Ванька Заяц, узяўшы ў прычэпшчыкі знаёмага ахламона Збышка з механізатарскіх курсаў. Ужо добра папаўдні ў напрамку Малога Сяла па лясной дарозе заляскатаў гусеніцамі раскалашмачаны старэнькі «націк», крыху наводдаль ад яго трухаў запылены Вараны, і, збоку гледзячы на занепакоены, посны твар Аляксея Хамутовіча, рэдкія прахожыя пачыналі разумець, што тут да чаго.