- Ты, мабыць, пра сваю рыжую дзеўку думаў? Таму і наляцеў на гэты чартоўскі камень, - Збышак усё ведае, усё разумее.
- Не лезь у душу, ахламон! Не табе шыю намыляць за паломку, - Ванька брудна лаецца.
Заўтра, як толькі вестка пра начную аварыю заляціць у МТС, у Малое Сяло на разбор справы заявіцца раз'юшаны Бальшавік, калі не сам Фядотаў. Запярэдзіўшы эмтээсаўскую «лятучку», па селавых прасёлках запылены Вараны галопам прымчыць свайго перапалоханага наезніка. Той, аднак, не расхвалюецца ад убогага выгляду знявечаных плугоў, ён ні на грам не пашкадуе беднага Ваньку Зайца, які пад гнеўным позіркам будзе трасціся як асінавы ліст. Найпершым чынам Аляксея Хамутовіча расхвалюе неўзараная вузкая паласа з краю поля, бо і за яе старшыні нямала нагарыць, калі яна застрэміць вока сярдзітаму аграному з райземаддзела.
І, бадай, ужо ці не ў самую апошнюю чаргу на прыкіданы сняжком палетак, пачуўшы тут гоман, шум і грукат металу, з недалёкага цёмнага ельніку зноў прыляцяць груганы. У крыклівай чарадзе знойдзецца багата сцярвятнікаў, што пражылі на свеце па добрай сотні гадоў, але і яны, старажылы навакольных лясоў, кучна абляпіўшы калючыя дзічкі, напэўна, упершыню будуць дзівіцца з гэтага незвычайна позняга асенняга ворыва.
Ядзюня, пэўна, не ведала, якую трасцу шукае на сваю рыжую галаву. Падсобніцай на цагельні ёй не падабаецца - там усё ж праца сезонная, на калгасную ферму, даяркай альбо свінаркай, яна таксама ісці не хоча - там няўтульна, сыра і надта брудна. Але хто сказаў, што, стаўшы трактарысткай, Ядзюня будзе хадзіць у чысценькай паркалёвай сукенцы і ў белых туфліках? Ніхто, безумоўна, такой лухты не плёў - усе ж і самі бачаць, якія яны мурзачы, эмтээсаўскія механізатары, тым не менш слава мясцовых трактарыстак Яні і Ніны не дае спакою маласельскім дзяўчатам.
Мабыць, у навакольных вёсках не знайшлося талковых хлопцаў, калі за руль «універсала» з жалезнымі зубчастымі коламі селі звычайныя шалахвосткі, аднак час ад часу Яня і Ніна наязджаюць у Малое Сяло - успорваюць палетак трохлемяховымі плугамі ці скародзяць раллю, а каб людзі не сумняваліся, што тут працуюць сапраўдныя ўдарніцы, начальнік палітаддзела Бальшавік на радыятары іх трактара нават пачапіў чырвоны сцяжок. Столькі тае бяды, што аднойчы, калі ў траскучага «універсала» адвалілася задняе кола, мурзатыя трактарысткі, не змогшы ўзяць яго на ніты, плакалі над нязначнай паломкай, як дзеці. Ядзюня, калі спатрэбіцца, таксама паплача: ёй бы толькі чорны камбінезон, як у Яні і Ніны, ёй бы хоць дзянёк патрымацца за блішчасты руль, ды яшчэ каб і чырвоны сцяжок, на зайздрасць шалапуту Ваньку Зайцу, трапятаўся перад вачыма.
- Я табе пакажу трахтарыстку, матолак! Захацела ўсю хату засмуродзіць? - раскрычалася Фядора Чыркун, калі пачула пра вар'яцкі намер свайго рыжоцця. - Агідная цурка, у мазуці выпетраеш, у салідолі закарэеш!
- Хіба ж я адна такая? - пацепнула плячыма Ядзюня, націскаючы слясак клямкі. - Вунь і Лёдзя з Манькай на курсы трактарыстаў збіраюцца.
Разам з тым, як адчыніліся дзверы, у хату ўварвалася воблака марознай пары, і не паспела старая Фядора, чырванеючы ад злосці, даць непаслухмянай дачцэ добрага кухталя паўз плеч, калі ўжо за парогам пачуўся рып зляжалага снегу, які асабліва гулка і сакавіта храбусціць ядранымі каляднымі надвячоркамі. Ядзюня разумела, што не варта цвяліць маці, гаротную, спрацаваную, але, быццам на бяду, у дзяўчыны не адна, як у людзей, а, мабыць, дванаццаць натур, і кожная, хай нешта не так, адразу становіцца на дыбкі. Грош цана той гаспадыні, якая на Каляды ўздумае што-небудзь рабіць, бо нават прасці і ткаць на Ражство Хрыстова забараняецца - пойдуць нягеглыя дзеці, вырадзіцца быдла, таму вольнага часу на святы не бракавала, і па гэтай прычыне Фядорына хата не раз трэслася ад лаянкі і сваркі. Тым выпадкам, калі разгневаныя старэчыя вочы пачынаюць шукаць па кутах трапкачы ці пякучы матуз, лепш ужо з гонарам бразнуць дзвярыма і схавацца дзе-небудзь у сябровак на ўвесь доўгі зімовы вечар.
У гэтыя Каляды Ядзюня і наспявалася, і наскакалася ўдосталь - язык аж баліць, ногі аж баляць. Хлопцы, хай на іх кадук, рабілі складчыну і на музыкаў, і на гарэлку, наймалі для скокаў хату і ўсёй сваёй бесшабашнай хеўрай запрашалі дзяўчат на вясёлыя кудзельніцы. За адно лета Ядзюня налілася сокам, выпетрала ў добрую дзеўку, і каля яе нездарма ўсе вечары круцілася процьма вышклянцоных кавалераў, не кажучы ўжо пра мурзатага Ваньку Зайца з яго новым камбінезонам, кірзавымі ботамі і дзесяццю пудамі жыта на языку. Не хто іншы, а менавіта ён, шалапут і задавака, здаецца, і нашаптаў даверлівым дзяўчатам, што ў Кругавіцкай МТС адкрываюцца кароткатэрміновыя курсы трактарыстаў, на якія бяруць усіх, хто толькі пажадае і хто, зразумела, не кволіцца на зрок і слых.