Пакуль дзяўчаты блукалі ў былым панскім маёнтку, пакуль шальмавалі эмтээсаўскае начальства, мароз памякчэў, аслаб, вецер прыціх, з-за хвояў і ялін на дарогу ўжо не паўзуць белыя косы завейкі. На нераз'езджанай яшчэ дарозе, праз глыбокія снягі грузавая машына наўрад ці прабілася б, а лёгкі зялёны вазок стралой ляціць з пагорка ў лагчыну, з сумёта на сумёт. Аблашчаны закаханымі дзявочымі позіркамі, Хамутовіч цяпер ужо начыста забыў, што справы ў маласельскім калгасе ідуць цераз пень-калоду, што апрача кароў і свіней галадаюць таксама коні і авечкі, што корму засталося вобмаль, у абрэз - адзін закут сена ў адрыне ды колькі сцірт жытняй саломы. Ён, далібог, звар'яцеў, малады калгасны старшыня: левай рукой туліць да сябе, ціскае Ядзюню, а правай тузае ляйчыну і адначасова спрабуе дацягнуцца да засыпаных снегам Лёдзі і Манькі.
- Гэй, гэй, Вараны!
- Цішэй, паб'ёмся, як гаршкі!
- У снег пападаем!
- Перакулімся разам з вазком!
- Гэй, гэй, Вараны!
Лясная дарога, на здзіўленне, ціхая і пустэльная, хіба што на ўзбочыне мільгануцца і тут жа застануцца далёка позаду чародкі хлопчыкаў і дзяўчатак, якія папаўдні вяртаюцца са школы. Маласельскія верніцы: бабулькі, старэйшыя і маладзейшыя жанкі, адстаяўшы набажэнства ў царкве, з бутэлечкамі свянцонай вады, мабыць, падыходзяць ужо да сваіх хат, і гэта вельмі шкада, бо хто ж пабачыць, у якім гонары відавочных зялепух вязе сам калгасны старшыня. Цяпер і мацяркі, бадай, нічога не сказалі б, калі б угледзелі, што іх неразумныя дочкі апынуліся ў адной кампаніі з Хамутовічам і Вараным.
І ўсё ж ёсць яна, Божая справядлівасць: на чарговым заломе дарогі, ужо на выездзе з лесу, паказаўся зусім прыстойны, варты ўвагі чалавек. То быў эмтээсаўскі вартаўнік Сцяпан Аліфер. Дзяўчаты ўзрадаваліся нечаканаму сведку свайго ўзнясення, а Вараны пагардліва фыркнуў, трасянуў грывай і лёгка перагнаў марудлівага, прапахлага дымам старэчу. Ні ездакі, ні конь-агонь нават не заўважылі, што Аліфер паляцеў потырч, зарыўся носам у сумёт - ці то спатыкнуўся сам, ці то зачапіла вазком. З праклёнамі і крэктам ён цялепкаўся ў снезе, доўга шукаў кавеньку і люльку, а калі падняўся на ногі, то вясёлая кампанія ўжо знікла, прапала ў прамёрзлай снежнай каламуці.
Разгневаны і абураны, Сцяпан Аліфер адзін стаяў на лясной дарозе, увесь калаціўся ад злосці, але крыўдзіцеля дагнаць было немагчыма, і стары, пакрысе супакойваючыся, смачна і сакавіта вылаяўся яму ўслед:
- Хай Бог панам барануе!
На згоне зімы, калі заснежаныя палеткі ў ваколіцах Малога Сяла зазеўралі шэрымі латкамі праталін і з пагоркаў у нізіны дружна рынуліся звонкагалосыя ручаі, сталася тое, чаго так баяўся Аляксей Хамутовіч: да першай травы фуражу не хапіла, ад бяскорміцы пачаўся нечуваны паморак жывёлы. У райземаддзеле, куды са сваёй бядой кінуўся старшыня, толькі развялі рукамі: выкручвайцеся самі, нічым дапамагчы не можам. Пазычалі сена ў суседзяў, гвалтам забіралі лішнія стажкі ў людзей, дралі саламяныя стрэхі, але што тая гнілая, прэлая салома без вотруб'я, без бульбы і буракоў? Напрадвесні ў Стаўпішчах, векавым мяшаным лесе, які цёмнай сцяной высіцца за гразкім бродам непадалёку ад фермы, было не ступіць нагой: сюды звозілі скарчанелыя тушы і кідалі дзе папала сярод дрэў, нават не патурбаваўшыся закапаць падліну ў зямлю.
На дармавы пір ці не з усяго Палесся зляцеліся ачмурэлыя ад шчасця воўчыя зграі, і з гэтага моманту маласельцы жылі ў трывозе і страху, на доўгія часы страціўшы спакой. Вечарамі з лесу, як і ў Піліпаўку, чулася жудаснае выццё, пазней, калі ад коней і кароў засталіся адны чарапы і маслакі, ваўкі нахабна пачалі шастаць каля чалавечага жылля, і не адзін Шарык ці Галас на ўскраінах вёскі паплаціўся сваім незайздросным сабачым жыццём. Дзіўна, што на старшынёўскай пасадзе Аляксей Хамутовіч уцалеў, зарабіўшы ўсяго толькі строгую вымову, бо ў райкоме партыі, мабыць, былі ўлічаны і яго маладосць, і адсутнасць у калгаснікаў вопыту супольнай працы. Пакаранне, аднак, ён успрыняў хваравіта, аж паблажэў з твару і, як заўважылі пляткаркі, нават перастаў па начах наведвацца ў Кругавічы, да сваёй каханкі Агаты Валасюк. Можа, падзейнічала вымова, а можа, проста баяўся цёмнага лесу: ваўкі ж не будуць разбірацца ў чынах, нападуць, разарвуць на мэтлахі і чарнагрывага Варанога, і самавітага конніка.
Гаўрыла Трафімчык, які з брыгадай цесляроў у гэты невясёлы час будаваў новы свіран, мог бы казачна разбагацець, калі б своечасова ўспомніў, што ў яго ёсць выдатная паляўнічая стрэльба і немалы запас пораху і жаканаў. Але, ад'еўшы морды ў Стаўпішчах, воўчыя зграі паціху перавандравалі ў суседнія калгасы, дзе ў навакольных лясах іх чакала не менш багатая даніна. Ад поўнага апусташэння ферму выратавала надзвычай ранняя і дружная вясна. Задоўга да Саракоў, калі з выраю вернуцца амаль усе пералётныя птушкі, выпусціла каташкі алешына, зацвіла ляшчына, на пашы ў лагчынах сакавіта зазелянелі лапікі маладой травіцы. Лютымі маразамі і завеямі зіма далася ў знакі і людзям: пра нейкі мясаед смешна было і гаварыць, добра, што ёсць хоць картопля і квашаная капуста, а хто ўлетку быў не лянівы, той беражэ і торбу сушаных грыбоў - на квас, на кіслае варыва. Без жыта вялікі кормнік не выкідаецца, і калі ў кубельцах да дна не выгалела, застаўся які кусель скаромнага, зажураныя гаспадыні ашчаджаюць, пакідаюць яго на лета, таму што без сала касу не пацягнеш і доўга не памахаеш цяслярскай сякерай.