РАЗДЗЕЛ ТРЭЦІ
На шчасце ці на бяду, рана, вельмі рана, яшчэ дзесьці ў сярэдзіне сакавіка прыляцелі шэрыя жураўлі. Сонечным надвячоркам, расколваючы доўгімі дзюбамі зажураны небасхіл, знясілены вырай павольна праплыў над Малым Сялом, нанач апусціўся на Імшэчак за Фядорынай хатай, а раніцай, перадыхнуўшы пад пільнай вартай старога жураўля-ахоўніка, ён стаў на крыло і з радасным курлыканнем памкнуўся на далёкія дзікія балоты, дзе багата раздолля, дзе ні звер, ні чалавек не парушаць спакою цыбатых птахаў. Калі крыклівы шнур прапаў у паднябессі, знік за смугою, за сінім лесам, ці ж адна пустая галава самотна і летуценна-шчасліва ўздыхнула: «Жураўлі прыляцелі - дзеўкі замуж захацелі». Уся віна жураўлёў была ў тым, што прыляцелі занадта рана, і Ядзюня, паглядзеўшы на іх суладны палёт, начыста забыла пра свае няпоўныя васемнаццаць гадоў, адкінула думкі пра неверагоднасці і згрызоты жыцця і, як галавою ў вір, без страху і асцярогі, кінулася па звілістых, крутых сцежках першага кахання.
Маладому вар'яцтву і шаленству спрыяла незвычайна дружная вясна з сонечнымі надвячоркамі, цёплымі вечарамі і шчасліва-трывожнымі начамі. І ніхто не папярэдзіў Ядзюню, што ўсё ж трэба асцерагацца гэтай цудоўнай вясны, што нельга залішне давярацца густой і падманлівай цемры і што, у рэшце рэшт, трэба баяцца грымотных начных навальніц, калі ад дажджу няма дзе схавацца, акрамя як пад страхою чужога хлява ці ацалелага цудам Гаўрылавага гумна. У імклівым мільганні часу адна ёсць загана: вечар пераходзіць у ноч, ноч непазбежна змяняецца раніцай, і, хочаш ці не хочаш, трэба хутчэй выбаўляцца з гарачых хлапечых абдымкаў і на скрут галавы ляцець дадому, не забываючы прычым адвечную дзявочую хітрасць: зайсці ў хату ціха, моцна не рыпнуць дзвярыма, каб не разбудзіць у пасцелі празмерна строгую і пільную маці.
- Дзе ты, цурка, зноў валачылася поначы?
- У Лёдзі, мамачка. У Лёдзі дапазна заседзеліся. І Манька там была.
Хопіць хлусіць, хопіць кідаць цень на ясны дзень: ці ж мала якой шалахвостцы за доўгія стагоддзі гэты нявінны веснавы падман вылез бокам, адазваўся пакутлівым болем, слязьмі і праклёнамі. Але, калі быць справядлівымі, Ядзюня зусім не па сваёй віне абдурвае маці, не па сваёй волі ашуквае найлепшых сябровак - проста прыйшла дзівосная вясна, прыляцелі шэрыя жураўлі і невядома чаму ў жылах разгарэлася маладая баламутная кроў. Ды вось дзіва: нявыспаная пасля начных блуканняў у ваколіцах вёскі, дзяўчына нехаця ўспорваецца з ложка, марудна валачэцца на ненавісную цагельню, а пад вечар, ледзь толькі дзесьці за канавай запілікае гармонік, яна адразу забывае пра натруджаныя рукі, пра пякучыя мазалі на далонях і апантана ляціць туды, дзе на траве-мураве пачынаюцца вясёлыя скокі з нястрымным тупатам дзесяткаў ног, з ашалелым дзявочым піскам і задаволеным хлапечым смехам. Пашарпаны, стары гармонік у руках нейкага задрыпанага музыкі творыць цуды: як рукой здыме стому, забярэ ў каго трэба пільнасць, адвядзе занадта зіркатыя вочы ад чужога нявіннага ашуканства.
На воўка памоўка, а Ядзюня цішком ды нішкам. Для прыліку згопае сандалетамі польку ці падыспань, знарок пакружыцца навідавоку ў Лёдзі і Манькі, потым, калі тыя ўжо ачмурэюць ад вар'яцкіх скокаў, неўпрыкмет выцерабіцца з шумлівага гурту, пусціцца ўздоўж ахутаных змрокам вулічных прысад і там, на поплаве, бяздумна кінецца ў абдымкі цёплай красавіцкай ночы. На небе хітра падміргваюць зеленаватыя зоркі, з блізкіх садоў наплывае гаркаваты пах маладога лісця, вішнёвай кары, і ў такую казачна прыгожую ноч, далібог, вельмі ж лёгка страціць цноту і самоту, забыць пра годнасць і гонар, нізка ўпасці перад чымсьці невядомым і таемным. Тое ж, невядомае і таемнае, трошкі нават калматае на расхлістанай грудзіне, будзе цягаць па цёмных завуголлях, па самых някідкіх і бязлюдных завулках, а калі на ўсходзе ўжо заружовіцца світанне, цераз масток на аселіцы павядзе Ядзюню ў Капцы, і там, сярод вільготных ад расы ляшчын, аддасць ёй, захмялелай ад шчасця, апошні пяшчотны пацалунак. І зноў цот у цот дома паўторыцца тое самае, што і ўчора, што і пазаўчора.