Хто першы, той і лепшы: ім і ружы, і валошкі, і іншыя прыгожыя пустацветы. Але і познім пташачкам - з Горскай, з хутароў - таксама сёе-тое перапала: каму штапелю, каму паркалю. Толькі глыбокім надвячоркам пацішэла ў Аліферавай хаце, перасталі ляпаць дзверы. Стэфа, расчырванелая пасля ўдалага торгу, наліла ў цэбар цёплай вады, зрабіла лугу, каб узяцца за мыццё, сама ж прысела каля акна, на віднае, і пачала адпорваць гузікі з брудных кофтаў і сукенак. Сцяпан Аліфер глядзеў, глядзеў на дачку, чмыхаў у ноздры, раз'юшана пахкаў люлькай, і, кажуць, у той вечар паміж імі, як паміж чужаземнымі, адбылася амаль што дыпламатычная размова.
Бацька дачцэ. Стэфка, а на халеру ты гузікі зразаеш? Нітак кожны раз не набярэшся, каб зноў ушыць.
Дачка бацьку. Ойцец, то ж гузікі з паперу, размокнуць у вадзе. Яны адно зверху хварбай памуляваны. А ніткі і голку я ўзяла з сабою.
Бацька дачцэ. О Езус Марыя! Бачыш, гузікі з паперу! У нас яны і то касцяныя. Але ж, дачушка, мабыць, і ў вашай Польскай не вельмі соладка жывецца?
Дачка бацьку. Ойцец, пшыедзь - сам зобачыш. Мы з Язэпам актар сваёй зямлі маем. Е ў нас і шынка, і менца валовэ, і кэлбаса суха. Ядзім ад пуза з муштардай. Тут я, калі помніш, батрачкай была, а там я - пані. Я пані, а Язэп мой - пан.
Бацька сам сабе. Хай Бог панам барануе. - І яшчэ цішэй: - Хоць бы на поспыт прывезла тае муштарды.
Лёгка ўявіць, як весела і святочна будзе выглядаць Малое Сяло, калі на другое лета кабеты альбо іх дочкі-нявесты прыбяруцца ў яркія строі з выдатных польскіх тканін. Добрай крамы сабе на абноўкі паспелі ўхапіць і Тадорка Дрозд, і Луцэя Падгайская, адна толькі Фядора Чыркун не асмелілася ісці ў хату да Сцяпана Аліфера, хоць і мела ў вузельчыку на ладны кус штапелю ці крэпдэшыну. Стрымала боязь: яшчэ падумаюць зводніцы, што прыбегла распытваць пра пана Абуховіча. Але калі падумаць талкова, дык навошта ён, рыжавалосы, старой, нямоглай, спрацаванай кабеціне, а што было - тое з вадою сплыло, быллём парасло, у яры закацілася.
І ўсё ж яны спаткаліся, Фядора і Стэфа, спаткаліся твар у твар каля самай царкоўнай брамы. Былі Пакровы, людзі ў царкву прыйшлі з усіх навакольных вёсак, і, калі скончылася богаслужэнне, Фядора Чыркун ледзь выпхнулася з густога натоўпу. Тут, каля брамы, і адчула на сабе чыйсьці праніклівы, цікаўны позірк. Падняла вочы: Папіха! Пухнатая, чырвоная ад стылага ветру. Але ж не, Папіха высокая, мажная, а гэтая, што з праніклівым позіркам, меншая ростам і апранута зусім не па-нашаму: футравае паўпаліто, вязаная ваўняная кашміроўка, скураныя жоўтыя боцікі. Ну, канечне, Стэфа Невяроўская - сталінская вывязёнка, польская грамадзянка, удачлівая гандлярка. Кінуліся насустрач, абняліся, пацалаваліся. Не гара з гарою - чалавек з чалавекам.
- Гэта ты, Стэфка?
- Так, то я.
- Як пані здрова?
- Дзянькуе, добжа.
- У пані велька радзінэ?
- Я, монж, два сыны і една цурка, - ажывілася, выціраючы слёзы, Стэфа Невяроўская.
- То ж і ў мяне една цурка, - уздыхнула, усё яшчэ ўсхліпваючы, Фядора Чыркун.
Пасля такой доўгай і страшнай разлукі дзве былыя сяброўкі сустрэліся і, здаецца, не ведаюць, пра што гаварыць. Напэўна, яны і не разумеюць адна адну - усё-такі дзве розныя дзяржавы, два розныя ўклады жыцця. Стэфа, мусіць, начыста забыла родную, матчыну мову, а Фядора змагла ўспомніць не больш трох дзесяткаў польскіх слоў, з якімі ў прыстойную размову, вядома, не палезеш. Далей ад царквы кабеты шлёпаліся па гразкім завулку моўчкі, кожная ўнураная ў свае невясёлыя думы. Справа плот і злева плот, справа, за плотам, вішнёвы сад, спартыўны пляц, будынкі сярэдняй школы, злева - шэры спаховы поплаў з гнілым ручаём, які дзесьці там, за лесам, упадае ў Кудаху. Перад поплавам вытыркнуўся на пространь цёмны грывасты алешнік, а ў прагалах паміж дрэвамі раптам выбліснула матавая, як алавяная, роўнядзь Абуховічавай сажалкі.
Цяпер зразумела, чаму маўчаць Стэфа і Фядора. Вунь жа за сажалкай панскі маёнтак, у якім прайшло іхняе дзявоцтва, дзе праляцелі лепшыя маладыя гады, і сёння, напэўна ж, кожнай ёсць што згадаць - хай сабе харошае, хай сабе сумнае. Жылы дом абшарніка ў атачэнні каржакаватых бяроз і дуплаватых берастаў, густых параснікаў бэзу і акацыі носіць на сабе прыкметы запусцення, адзнакі старасці - як бы паніжэў, улез у зямлю, пачаў загніваць, сцены з круглага бярвення зацягнуліся сухім зеленцаватым лішайнікам. На здзіўленне, ацалелі, стаяць там, дзе і стаялі, панскі флігель, малітоўня, абозня, жывёльныя збудовы, хоць адтуль, рэжучы слых, далятае несупынны грукат жалеза, гул дызеля, лопат трактарных рухавікоў.