«Нікчэмны ў мяне гаспадар. На зіму сухіх дроў не назапасіў, - падумала Марка, абдзіраючы бяросту з сырога кругляка. - І навогул дзяцінець пачаў стары псюк».
Смешна сказаць, але Сцяпан Аліфер падыбаў у Ганцавічы судзіцца. Перад высокім зямным судом ён павінен апраўдацца сам і апраўдаць свайго мала як не суседа кульгавага Якава Пеўніка. Не падабаюцца Марцы дзівацтвы старога, ой, як не падабаюцца! Хай бы лепш украў у калгасе авечку ці парася, хай бы залез у калгасны свіран - тады хоць не так сорамна было б. Судзяцца Аліфер і Якаў Пеўнік за хуліганства і дэбош. Падумаць толькі: адзін, лічы, век пражыў і другі не маладзён, а што адчыбучылі - пабіліся, як неразумныя дзеці. Сорамна ўсё ж - судзяцца кавенька і кульбака. На свой разважлівы і сталы розум Марка правільна мяркуе, што вінаваты тут абодва, як той казаў - абое рабое. Адзін гарачы, быццам кіпецень, і да другога блізка не падыходзь - апячэшся. Пасля бойкі Сцяпан Аліфер колькі часу спаважна хадзіў па вёсцы, высока задзіраў галаву, а як толькі атрымаў позву, адразу замаркоціўся, зніякавеў, бо невядома яшчэ, чый бок прыме народны суд. Стары хуліган і дэбашыр з такім паганым настроем і падаўся ў Ганцавічы - трэба ж будзе апраўдвацца і за сябе, і за гэтага кульгавага недалэнгу.
«Хоць бы не заслалі дурня ў астрог, - падумала Марка, усё яшчэ седзячы на яловым цурбаку. - Адных мясных пасылак рыштанту не набярэшся».
А ўсё пачалося з таго, што пасля Пакроваў, адразу як паехала Стэфа, Сцяпан Аліфер, не папярэдзіўшы нават Марку, пакінуў вартаўнічую службу ў эмтээсе і перайшоў у калгас. Лысы Глеб, калі звабліваў легкавера на арцельны хлеб, абяцаў залатыя горы, а паставіў усяго толькі калгасным паплаўнічым - на летні сезон, хаця і на зіму даў сякі-такі кормны занятак: узяў да сябе фурманам, бо валавокага Ёсаля новы старшыня чамусьці неўзлюбіў. Шуцянка і Сяргеева на гэты час памірыліся, і ўсе трое ўжо не адзін раз употай прычашчаліся казённым дэнатуратам. Неразлучныя прыяцелькі на развітанне шчодра пачаставалі былога эмтээсаўскага вартаўніка, а Сяргеева, расчуліўшыся, добрую кроплю падсіненай атруты дала і з сабою. Дахаты, беражна падтрымліваючы ў кішэні світкі польскую пляшачку з мудрагелістым коркам, Сцяпан Аліфер ішоў цераз лес не тое каб хістаючыся, але чэпка і не трымаўся на нагах. Ішоў, пахкаў люлькай, далёка ўперад закідваў кавеньку, і кожны сустрэчны лёгка мог бы падумаць, што не стары нясе арэхавую дзеравячыну, а дзеравячына сама вядзе старога дадому.
На чарговым заломе дарогі, ужо на выхадзе з лесу, ён успомніў, як аднойчы зімою тут яго збіў старшынёўскі Вараны, і ён, нямоглы чалавек, скапыліўся ў снег, зарыўся вусамі ў глыбокі сумёт. Узнікла даўняя крыўда, аднекуль з'явілася злосць, Сцяпан Аліфер ажно ашалеў ад гневу, ён, далібог, каб сустрэўся, цяпер абязвечыў бы Аляксея Хамутовіча, аддубасіў бы яго да крыві вось гэтай замашной арэхавай кавенькай. Ветрагона, аднак, побач не было і быць не магло, затое на заломе дарогі паказаўся колішні маласельскі солтыс Ясь Мальчэўскі, на якога Сцяпан Аліфер таксама меў незабытую асабістую крыўду.
- Помніш, сукін сын, як ты прадаў мяне палякам за каліўца мультану, што самасейкаю вырасла на прызбе? - як толькі Ясь Мальчэўскі павітаўся, накінуўся на яго ўз'юраны, падвыпіты дэбашыр. - Тады мне давялося патраціць тры дні, каб заплаціць у Баранавічах штраф.
- Помню, Сцяпан. Але ж прабач - улада была такая.
- Ведаю, таму і прабачаю. Аднак, сукін сын, давай бароцца - хто каго лясне ў гэную гразь.
- З табою бароцца? Мне, худому і лядашчаму? - спалохаўся, збялеў Ясь Мальчэўскі. - Дык ты ж яшчэ і быка паваліш.
- Але, павалю, - зарагатаў задаволена Сцяпан Аліфер. І нечакана прапанаваў: - Не хочаш дужацца, тады паспрабуем інакш. - Грукнуў кулаком сабе ў грудзі: - Звініць! - Грукнуў у грудзі Ясю Мальчэўскаму: - Трупціць! - І зноў стары шэльма гучна зарагатаў, ажно жоўтыя вусы затрэсліся: - Чуеш, Ясь? Трупціць! Го-го-го!
- Што ж ты хочаш, пад восемдзесят бярэцца. Састарэў, аслаб. Хутка, мабыць, і ў хвойнік павалакуць.
- Невядома яшчэ, хто першы памрэ - ці ты, ці я? - спахмурнеў раптам Сцяпан Аліфер. - А калі на тое пайшло, то чаму, сукін сын, не просішся, каб ляжаць побач са мною?
- Як гэта - побач з табою? - не зразумеў Ясь Мальчэўскі.
- Ну, каб магілкі нашы былі адна ля другой. І мне прыемна, і табе ганарова. Я ж, ведаеш, у Малым Сяле чалавек пашаноўны, бачны кожнаму. Ужо багата хто прасіўся - і Марцін Палазок, і Ёсаль, і нават Костусь Танец. Бачыш, якая паважаная кампанія збіраецца. Усе здараўцы, не зласліўцы, і гультаёў няма. Праўда, калі Ёсаля не лічыць.
- Дык і мяне, Яся Мальчэўскага, прымай у сваю кампанію.
- Прымаю! Кладзіся побач смела, - высакародна дазволіў Сцяпан Аліфер. - Кладзіся, замінаць дужа не будзеш.