Раніца зноў настае задымленая, душная, і яна не абяцае палёгкі, і нічога добрага ад яе не варта чакаць. На золку, запярэдзіўшы расу, Фядора Чыркун падхапілася з ложка, хуценька ўправілася па гаспадарцы, прапрышчыла ў печы, каб Ядзюня пры неспакойным малым дужа не ператамлялася, а сама пабегла на сцелішча, якім часова, мо на месяц, стаў шырокі выган за вёскай. Лысы Глеб, хай яго кадук, ганяе калгасніц хутчэй слаць ільнотрасту пад жнівеньскія росы. І ён, канечне, добра робіць: пасля працяглай лёжкі ў сцюдзёнай расе лён будзе надзіва шаўкавісты і валакністы. Але які сёлета лён: прыхапіла спёка, урадзіў тонкі, марны. Раса штораніцы, наадварот, буйная, густая. Буйная, як боб, раса - першая прыкмета, што неўзабаве пахаладае, пойдуць дажджы.
Неўпрыкмет набліжаецца восень. У тыя гады буслы ўжо збіраліся ў чароды, і з балотца за Фядорынай хатай падоўгу чуўся іх журліва-расстайны клёкат. Цяпер на Імшэчку стаіць жудасная цішыня, лясная балацявіна зацягнута прагорклым кудзелістым дымам уперамешку з ранішнім золкім туманам. Цікава, дзе ж перад адлётам у вырай знайшлі сабе прытулак пакрыўджаныя маласельскія буслы?
Сама па сабе чужая праблема Ядзюню турбуе мала: буслам буслінае, а чалавеку чалавечае. Яна стаіць з берага Імшэчка ў маладым бярэзніку і зразае вішнёвага колеру разгатае вецце. Ці ж не смешна: узялася падмесці хату, ды няма чым - венік вырабіўся на дзяркач. У Ядзюні хапае і большага смутку: вунь сынок гадуецца сіратой пры жывым бацьку, хоць чаго крыўдаваць - байстручок, а тут яшчэ і гэты паскудны венік. Рассыпаўся ў руках на асобныя розгі, і Ядзюні стала да немагчымага смешна. З прыкрасцю кінула ў качарэжнік астаткі дзеркача, знайшла ў шуфлядцы шкапчыка тупы нож і выскачыла на двор: што-што, а венікі мы ўмеем вязаць!
Яна стаіць у бярэзніку, выглядае на дрэўцах самае лапушное, разгатае вецце і нечакана заўважае на сабе чыйсьці цікаўны і праніклівы позірк. Спалохана павярнулася і ўбачыла, што непадалёк на дарожцы нерашуча топчацца Ванька Заяц, трымаючы пад пахай сякеру. Не той Ванька, якім быў раней: зніякавелы, разгублены, у вачах сум і пакута. Дзіўная, аднак, сустрэча: вострая цяслярская сякера і тупы кухонны нож.
- Ты чаго тут швэндаешся, людзей палохаеш? - пайшла ў наступ збянтэжаная Ядзюня. - І сам чаму кіслы, як агурок з бочкі?
- То ж маці дурная нарабіла. Бегала, бегала і ў ваенкамат, і ў бальніцу - мяне і не ўзялі ў войска, - растлумачыў свой сум збедаваны Ванька Заяц. - А ўчора прыйшла павестка - восенню трэба збірацца на службу.
- Дык навошта табе сякера, а не стрэльба?
- Пакуль дома, трэба дроў мацеры назапасіць. Вазоў хоць тры. На выжарах, кажуць, даюць секчы бясплатна.
- Дагоняць і дадуць.
- Не ведаю. Пайду пагляджу.
- Чакай! Спачатку прызнайся: ты падстроіў, каб Ляксей Хамутовіч упаў з каня?
- Ну, я! А што?
- Што, што! Ты ж не Хамутовічу, а мне жыццё скалечыў.
- Не разумею. Як скалечыў?
- Так і скалечыў! - са злосцю выдыхнула Ядзюня. - Калі б Ляксей не скульнуўся з каня, то не разбіўся б. Калі б не разбіўся, то ў бальніцу не папаў бы. Калі б не папаў у бальніцу, то не знюхаўся б з тою чорнаю выжлай і мяне не кінуў бы. - На вейках у Ядзюні бліснулі слёзы. - Цяпер зразумеў? А калі зразумеў, дык тэпай хутчэй у сваё войска!
- Не плач, рыжая! Прыйду з салдатаў - вазьму замуж. І хлопца твайго на сваё прозвішча перапішу.
- Дурань! Я ж не па табе плачу. Мне вочы дым выядае.
- А-а! Хіба што дым, - уздыхнуў Ванька Заяц і, не азіраючыся, марудна пацёгся на свежыя выжарыны ў баравым ляску.
- Іш, чаго захацеў! Буду я па ім плакаць!
Нязграбны венік, які з горам папалам, седзячы дома на ганку, звязала Ядзюня, не страціў яшчэ свежасці і густога бярозавага водару, калі пайшлі спорныя перадасеннія дажджы. Нездарма казалі: буйная, як боб, раса - да пахаладання, да перамены надвор'я. Спачатку доўга прыпарвала, паветра ўсё больш насычалася вільгаццю, і вось аднойчы вялікая попельная хмара, выплыўшы з-за Агарэвіцкага балота, цалкам накрыла Малое Сяло. Абвальны лівень з грымотамі і маланкамі ўспучыў перасохлую, сасмяглую зямлю, напаіў пажухлыя сады, абмыў на дрэвах руды пыл. Пасля зацяжных дажджоў, што пачаліся ўслед за доўгачаканай і выратавальнай навальніцай, увачавідкі паправілася, зазелянела паша, у водмаладзь пайшла бульба, ажылі пакрысе вясковыя агароды. Працяглая засуха, аднак, нарабіла шкоды, чакаўся значны недабор ураджаю, і, не спадзеючыся на вельмі жытны калгасны працадзень, маласельцы з журботай думалі, што і гэтай зімой ім давядзецца жыць надгаладзь, не маючы нічога лішняга ні сабе, ні на продаж.