А мяне як чорт які за язык торгае. Не хачу, і ўсё. І так цягнулася ўсё з год. Як ён ні прасіў мяне, якіх слоў ні казаў - не хачу. Кошчыны гульні - мышчыны слёзкі.
І вось аднойчы з’явіўся ён да мяне позна і не паспеў да раніцы пайсці. Вырашыла я схаваць яго ў старой бульбяной яме на гародзе. Там не знойдуць.
Я пажартавала яшчэ:
- Не крыўдна табе будзе цэлы дзень хату і мяне бачыць?
- Самы смак, - кажа.
І нанёс чорт у гэты дзень немцаў. Пачалі лавіць людзей для адпраўкі ў Германію.
Мяне ўжо і ў калону былі загналі, ды я неяк вырвалася і канавай, канавай, а потым ля платоў да сваёй хаты. Але заўважылі мяне здалёк - і за мной. Я скочыла на двор - і на гару.
А ён з ямы ўсё гэта бачыць.
На гары ў нас салома ляжала. Зашылася я ў салому за комінам і сяджу.
Чую - шукаюць. Ператраслі ўсё ў хаце. Рыпяць прыступкі, -лезе нехта па лесвіцы. Стаў, дыхае цяжка.
- Вайбе, - кажа выходзь.
Я сяджу як мыш пад венікам. І раптам аўтаматная чарга проста па саломе. Каб не комін...
А тут нехта на двары заліўся, як ганчак на зайца.
- Ай-я-я-яй, ай-я-яй. Вось ён! Вось ён!..
І чую, той, хто страляў, скаціўся з лесвіцы. Ушчалася страляніна. Раздаўся выбух.
Я зірнула ў шчыліну. А гэта мой Алесь выскачыў з ямы - і бегчы, як ліс, каб адцягнуць паляўнічага ад нары. Ён і гранату кінуў.
Бяжыць, бяжыць па роўным полі, а яны па ім страляюць.
Ён у хмызах знік, а пра мяне яны забыліся. Загэркалі нешта па-свойму і пайшлі.
Потым я кінулася па следу і знайшла яго ў раўчуку. Вочы пяском зацярушаны, кісць левая на жылачках вісіць.
Дацягнулі яго бабы да хаты. Ён руку памацаў і кажа:
- Рэжце...
- Далі мы яму самагону і адрэзалі мускулы, на якіх рука вісела. Потым, калі апрытомнеў, я схілілася над ім:
- Алеська, добры мой, дарагі.
- Нічога не бачу, - кажа ён глуха.
- Алесь, любы ты мой. Будзеш бачыць.
А ён павярнуўся да сцяны і глуха так адказаў:
- Не хачу я цябе бачыць. Ідзі...
Вядома, ён лічыў, што калі з ім такая бяда, дык не яму пра мяне думаць. Куды, маўляў...
А я толькі вуснамі яму да шчакі:
- Даруй ты мне... Я ж вельмі цябе кахаю. Ты такі мой добры, такі жаданы.
І вось з таго часу мы разам. Выхадзіла я яго ў атрадзе. Праз некаторы час пачаў ён бачыць. І такое мне было шчасце - нічога, здаецца, не трэба больш.
- Як жа так, цётка, - спытала маладая, - і дагэтуль добра пражылі? У вас жа небагата? І дзяцей многа?
- Глупства, - паблажліва адказала старэйшая, - жывём. Ён са мною - і досыць.
Міхал уздыхнуў. Гэтыя людзі разважалі іначай. Ён закурыў другую папяросу. Жанчыны змоўклі. Відаць, паклаліся спаць.
Дождж усё шамацеў над самай галавою, спорны, роўны. І пад шум дажджу Міхал непрыкметна заснуў.
Сніўся яму стэп, астравок таго стэпу, што трапляецца ўжо на поўдні Беларусі. Шырокая пыльная дарога, колкія промні сонца. На ўзвышшы, усе ў чырвоным марыве і самі чырвоныя, стаяць людзі з рыдлёўкамі. І раптам ён чуе здзіўлены вокліч. Нехта бяжыць да яго з узгорка.
- Вярнуўся! Вярнуўся, - задыхаецца яна.
Яе рукі бяруць чамадан...
- Хлопцы! - крычыць яна. - Ён вярнуўся! Ён з намі!
А сама прыціскаецца да яго.
- Не,- кажа ён,- я толькі паглядзець. Я мужчына. У мяне гонар.
І вось гасне, робіцца сумным яе аблічча. Ён разумее, што гэта
яна, але не пазнае яе рысаў. Чужая, зусім чужая, - а калісь свая, - яна стаіць каля яго. Знікае...
Міхал застагнаў у сне, хапаючы пальцамі паветра. А яна ўсё знікае. Знікла. І стэп быў той самы, але трывожны, як перад навальніцай. А людзі на ўзвышшы расплываліся ў чырвоным марыве.
Гэта было так жахліва, без яе, так жахліва, як ніколі не было наяве. Ён прачнуўся ад жаху і сеў, увесь дрыжучы.
- Мар’яна! - крыкнуў ён, як толькі сон адпусціў яго горла.
Была ціша. У шалаш свяціла сонца. Кожная зёлка, упрыго-
жаная нізкай кропель, красавалася, зіхацела.
Міхал не помніў, як ён схапіў чамаданчык, як выкаціўся з шалаша.
Дымела мокрая чорная зямля, праменні купаліся ў лужынах, яблыні стаялі ў мокрай знямозе, раскашавалі. А на ліпы і хмызы было балюча глядзець.
І пырхала, пералятала з галіны на галіну, з дрэва на дрэва ў хмызы і зноў на дрэва ўзбуджаная да вар’яцтва малінаўка. Спявала, ажно сад звінеў:
- Разумееце, разумееце, разумееце?! Разумееце, сонца ёсць. Яго зусім не зжэрлі! Яно ёсць! Ёсць!!!
Далёка, садам, ішлі дзяўчына і мажная кабета, якую схілілі не гады, а праца. Яны аб нечым размаўлялі.
А малінаўка звінела і звінела:
- Сонца ёсць!.. Ёсць!..
І пад гэты спеў Міхал шпарка пакрочыў да дарогі. Ён плюхаў па лужынах, слізгаўся і ўсё паскараў крок.