Me promisas ne mortigar (ne nur homi, ma anke animali).
Me promisas prenar nulo, quan on ne donas a me voluntale. (Do ne nur furto esas interdiktita, ma anke exploto, uzuro, e. c.).
Me promisas ne facar nepermisista sexuala agi. (Lo nepermisita esas detaloze explikita en plura diskursi).
Me promisas ne mentiar, nek kalumniar.
Me promisas ne uzar ebriiganta drinkaji. (En tropikala regioni ta interdikto esas ankore plu importanta kam che ni, pro ke l'efekto dil alkoholo ibe esas ankore plu nociva).
Omna ta precepti traktesas detaloze en multa diskursi da Buddho, tale ke nula dubito povas existar pri lia aplikado en omna posibla situesi. E ne nur la negativa interdikto esas traktata ed explikata, ma anke la kontrea pozitiva ago. Exemple on ne nur interdiktas la mortigo, ma on rekomendas fote la bonvolo ed amo, ed on interdiktas anke omna speco de tormento a homi ed animali.
Me ne povas donar plu bona deskripto dil Buddhima etiko, kam per citaji dil tale dicita santa libri, e l'exakta texto donos plu bone la reala spirito dil doktrino, kam irga expliko. Komprenende me povas selektar nur relative poka citaji ek la granda nombro, e la selekto esas kelke desfacila, pr ke on mustas omisar multa bela kozi, quin on volunte montrus.
Hike mikra antologio, selektita hazarde e sen-ordine: «La vinko dil avideso, dil odio, e dil iluziono, to esas la religio di Buddho.» - «Amo e boneso esas vera religio.» - «De irga qua doktrino vi konvinkesas, ke lo duktas a paco e ne a pasioni, a humileso e ne a fiereso, al deziro a poko e ne al deziro al multo, a kontenteso e ne a disputemeso, di ta vi povas savar, ke ol esas la verajo, la lego, la doktrino dil maestro.» «Buddho ne prizas la donaji quin on donas a lu, ma ti quin on donas a la povri.» - «Qua volas honorizar me, flegez la maladi.» - «Meditado pri pasemeso duktas al vinko dil avideso, meditado pri sufro duktas al ceso di odio, meditado pri la ne-existo di nemortal anmo duktas a ne-egoismo.» - «Nirvana esas, ube la precepti di yusteso ed etiko exekutesas.» - «Kande la fairo dil avideso, dil odio e dil iluziono, e la flami di omna altra pasioni extingesas, lore Nirvana atingesas.» - «Saneso esas la maxim alta havajo, kontenteso esas la maxim alta trezoro, mento-paco esas la maxim bon amiko.» - «La maxim bona dono esas la dono dil verajo.» - «Beata esas la pacemo, nam vinko genitas enemikeso e vinkeso produktas sufro.» - «Beata esas ta qua donas kun pura kordio; vere me dicas a vi, tala homo esas plu granda kam ta, qua ganis cent kombati e vinkis omna sua enemiki.» - «Beata esas ti, qui vinkas su ipsa.» - «Beata esas ti qui honorizas sua genitori.» - «Beata esas ti, qui esas libera de odio, meze di odianta mondo.» - «Vera feliceso existas nur ube justa pensi lojas en la kordio.» - «Esas anciena verajo: Odio nulatempe vinkesas per odio, nur amo vinkas odio.» - «On vinkez iraco per amo, la malo per boneso, la avaro per donado, la mentiero per vereso.» - «Kun pura kordio e plena de amo me volas traktar altri quale me ipsa.» - «Me abominas bonajo aquirita per ne-yusteso quale nutrivo venenizita.» - «En quo existas vera religio? En to ke on efektigez maxim poka sufro posible, ke on facez lo bona maxim ofte posible, e ke on manifestez amo, kompato, ver-dicemeso e pureso irgekande posible.» - «Ne per nasko on divenas veneracinda, ne per nasko on divenas desestiminda, per agi on divenas veneracinda, per agi on divenas desestiminda.» (Aludo al pretendi dil kasti e klasi). - «Honorizar la genitori, protektar spozo e filii, okupar su pri pacema mestiero, to esas alta benediko.» - «Qua serchas sua propra feliceso e tormentas sua kun-kreuri, qui anke deziras feliceso, ne trovos vera paco.» - «Bon-volo a subordiniti, respekto ye ti qui meritas respekto, su-dominaco unionita kun boneso e karitato, tala e simila agi esas la ritui quin vi devus praktikar e ne supersticoza ritui e kustumi.» (Aludo al kustumi dil Brahmani). - «Vi ipsa mustas esforcar, Buddho esas nur preceptero.» - «Bona esas domtar la korpo, bona esas amansar la pensi, bona esas perfekta su-dominaco. Ta qua esas maestro di su ipsa, liberigos su de omna sufri.» - «Mento qua ne trepidas sub la chanji dil fortuno, qua esas libera de chagreno e pasioni, e persistas en kalmeso: to esas alta benediko.» - «Mea ago esas mea nutrajo, mea ago esas mea heredajo; nek en la aero, nek en la kaverni dil monti, nulube tu povas eskapar l'efekti di tua agi.» - «Multa homi submersas su en l'aquo od aspersesas per aquo e kredas ke to purigas li; on ne purigesas per aquo, ma per bon agi.» - «Quale me esas, tale l'altri esas; quale l'altri esas, tale me esas; penetrata per ca konoco, on ne domajez altri, ma on facez nur lo bona.» - «Quale matro guardas sua unika filio, mem per sakrifiko di sua vivo, tale omnu flegez sen-limita amo ad omna enti, nam amo ad omni esas vera religio.» - «Esez kompatoza e mizerikordioza ad omno qua vivas.» - «Pekunio ed altra havaji esas fugema posedajo; kande li esas utila ad altri, li esas avantajo.» - «Donar tote ne-egoiste sen expektar rekompenso en ica od altra mondo, to esas la maxim bona maniero donar. De tala donanto on dicas: Per disdonar lu akumulas, per distributar lu prenas, per donacar lu divenas richa.» - «Dicipulo di Buddho ne devas tremar kande on insultas lu, nek pavonumar kande on laudas lu.» - «On vidas facile la kulpi dil altri, ma le propra on ne egardas; atencez kontree via propra kulpi ed evitez li.» - «Existas du joyi, la joyi dil egoismo e la joyo dil ne-egoismo; la nobla joyo esas la joyo dil ne-egoismo.» - «Pensadez ke esas sempre tempo por aspirar al savo; savez ke savo unionita a boneso esas la maxim alta orno.» - «Kande homo qua facis neyustajo, koncias ol, pluboneskas su e facas lo bona, lore la efikiveso ye su ipsa di lo mala exhaustesas kelkope.» (To esas la unika maniero di repento, quan la Buddhismo prizas, e ne-utila lamenti). - «Se homo vinkus mili de homi per kombato, savez ke la maxim granda vinkero esas ta qua vinkas su ipsa.» - «Per karitato e modereso on akumulas reala trezoro; ca trezoro ne perdesas; ca trezoron nula furtisto o povo povas raptar.» Lo suficos por pruvar to quon me dicis pri la etiko dil Buddhismo.
Existas diskurso pri la mutuala devi di diversa klasi, la konocata Sigalovada-Suttam, qua montras a ni, quale la homaro povus vivar felice, se ol sequus ca precepti. Forsan li relatas sociala situeso plu primitiva kam la nia, ma lia sequo povus ankore cadie remediar kelki di nia sociala malaji, e pro to me citas ta diskurso, omisante l'introdukto e la fino: «La genitori devas retenar lia filii del vicio, edukar li a lo bona, donar a li bona instruktado en omno savinda, helpar li en la selekto di lia spozi, e ne ditenar li de lia heredajo. - La filii devas estimar lia genitori, subtenar li kande ici oldeskas, satisfacar lia devi, helpar li gardar lia proprajo, kondutar digne, e honorizar lia memoro pos lia morto. - La spozulo devas respektar sua spozo, traktar el respektoze, amar el, esar fidela ad el, agar ke altri estimas el, e provizar el per to quon el bezonas. - La spozino devas amar sua spozo, administrar bone la menajo, esar gastigema, chasta e fidela, e facar omna sua devi diligente e habile. - La docisto devas incitar sua dicipuli a lo bona, instruktar li pri cienci ed etiko, agnoskar lia laboruri, e protektar li kontre danjero. - La dicipuli devas respektar lia docisti, obediar li, e sequar atence lia instruktado. - L'employanto devas sorgar pri la prospero di sua subordiniti ed employati, ne impozar a li ecesanta laboro, donar a li la salario quan li meritas, sorgar pri li kande li esas malada, e grantar a li justa vakanco-dii. - La subordiniti ed employati devas respektar lia chefi, ne demandar exajerita salarii, laborar joyoze e diligente, e ne parolar male pri li sen motivo.»
La frataro (Sangho).