Рычард Бах
Чайка па імені Джонатан Лівінгстан
Крыніца: Bach R. Jonathan Livingston Seagull. — New York: The Macmillan Company, 1970.
Сапраўднаму Джонатану Чайцы
які жыве ў кожным з нас
ЧАСТКА ПЕРШАЯ
Была раніца, сонца толькі што ўзышло і золатам пералівалася на невялікіх марскіх хвалях.
За мілю ад берага з рыбацкага судна раскідалі прынаду; вестка пра гэта адразу данеслася да Чарады, і тысяча чаек зляцелася сюды, каб у бойцы або хітрыкамі раздабыць сабе хоць крыху харчу. Надышоў новы поўны клопатаў і турбот дзень.
І толькі чайка па імені Джонатан Лівінгстан у самотнай адзіноце воддаль ад карабля і ад берага практыкавалася ў палётах. На вышыні ста футаў Джонатан апусціў свае перапончатыя лапы, узняў угору дзюбу і, напружыўшы ўсю сілу, перамагаючы боль, стараўся трымаць крылы выгнутымі дугой. Гэтакі выгін даваў магчымасць зменшыць хуткасць, і цяпер ён ляцеў так павольна, што вецер у твар адчуваўся як лёгкі шэпт, а акіян, здавалася, замёр на месцы. Ад неймавернага намагання вочы ў Джонатана звузіліся, у яго заняло дух, ён выгінаў крылы яшчэ... яшчэ... яшчэ на адзін дзюйм, і тады пер'е на ім стала дыбам, ён быццам спатыкнуўся і... упаў.
Чайкі, як вядома, ніколі не спыняюцца ў палёце. Для іх спыніцца ў паветры — няслава, сорам і ганьба.
Але Джонатан Лівінгстан, які, ані не саромеючыся, зноў і зноў аж да напружанага трымцення выгінаў крылы і запавольваў палёт да замірання на месцы, быў незвычайны птах.
У большасці чаек палёт служыць толькі для сама элементарнага: дабрацца ад зямлі да харчу і вярнуцца назад. Для большасці чаек значэнне мае не палёт, а харч, ежа. А для гэтай чайкі менавіта палёт, а не ежа было сама важнае. Больш за ўсё на свеце Джонатан Лівінгстан любіў лятаць.
Ён зразумеў, што з такім складам думак яму не заваяваць павагі і любові астатніх птушак. Нават яго бацькі непакоіліся, што ён цэлымі днямі ставіць на сабе доследы, планіруючы на малой вышыні.
Ён, напрыклад, не ведаў, чаму так бывае, але калі ён ляцеў над вадою на вышыні меншай за палову размаху яго крылаў, дык мог з меншымі намаганнямі даўжэй лунаць у паветры. І такі палёт канчаўся ў яго не звычайным усплёскам ад удару лап аб ваду: яго моцна прыціснутыя да цела лапы пасля дотыку да паверхні мора яшчэ доўга пакідалі роўны след на вадзе. Калі ж ён пачаў з падкурчанымі лапамі планіраваць на бераг, а пасля вымяраць крокамі даўжыню следу па пяску, бацькоў проста жах ахапіў.
— Чаму, Джон, чаму? — дапытвалася маці. — Чаму ты не можаш быць такі, як усе, Джон? Чаму ты не пакінеш гэтыя палёты над самай вадой пеліканам і альбатросам? І чаму ты нічога не ясі? Сынок, ад цябе засталіся пер'е ды косці!
— Ну і хай сабе пер'е ды косці, мама. Проста я хачу ведаць, што я магу рабіць у паветры, а чаго — не, от і ўсё. Проста хачу ведаць.
— Паслухай, Джон, — спагадліва вучыў бацька. — Хутка зіма. Караблёў будзе мала, а верхаводная рыба сыдзе на глыбіню. Калі табе так трэба вучыцца, вучыся здабываць ежу, вывучай яе. Палёты — гэта добра, але ты ж разумееш, што сыты імі не будзеш. Не забывай: ты лятаеш, каб есці.
Джонатан паслухмяна кіўнуў. Некалькі дзён потым ён стараўся рабіць тое, што ўсе чайкі, шчыра стараўся: разам з усёй чарадой крычаў і біўся каля пірсаў і рыбацкіх суднаў, нырцаваў па кавалкі рыбы і хлеба. Але прымусіць сябе цалкам аддацца гэтаму не мог.
«Якая дурнота, — падумаў ён і знарок адкінуў з цяжкасцю здабыты анчоўс галоднай старой чайцы, што гналася за ім. — Увесь гэты час я мог бы вучыцца лятаць. Мне гэтак шмат чаму яшчэ трэба навучыцца».
І неўзабаве Джонатан быў зноў адзін далёка ў бязмежным моры, галодны, шчаслівы, поўны прагі да ведаў.
Тэмай яго заняткаў была хуткасць, і неўзабаве ён ведаў пра яе куды больш, чым сама быстралётная чайка на свеце.
З вышыні тысячы футаў, шалёна махаючы крыламі, ён рынуўся ў піке і сцяміў, чаму чайкі не пікіруюць гэтак крута. Ужо праз шэсць секунд ён ляцеў з хуткасцю семдзесят міляў у гадзіну, а пры такой хуткасці крылы трацілі ўстойлівасць на ўзмаху.
Так было раз за разам. Як ні стараўся ён, як ні напружваўся і як ні захоўваў асцярожнасць, але, дасягнуўшы вялікай хуткасці, ён траціў кіраванне.
Набор вышыні тысяча футаў. Спачатку на поўнай хуткасці ўперад, потым, не перастаючы працаваць крыламі, пераварот і крутое пікіраванне. І кожны раз яго левае крыло спынялася на ўзмаху, ён рэзка завальваўся ўлева, запавольваў рух правага крыла, каб выраўняцца, але шалёны паветраны паток цягнуў яго за сабой, прымушаў бязладна куляцца цераз правае крыло і пераходзіць у штопар.