— Сярод нашага брата ёсць драпежнікі… Паляўнічыя-драпежнікі… А іншыя любяць проста пахадзіць па лесе. На дробнага звера. На птушку…
— Скажу я вам… О колькі людзей пацярпела, а ніхто за гэта не пакараны. Пасадзілі дырэктара атамнай станцыі і хутка выпусцілі. У той сістэме, хто быў вінаваты — вельмі цяжка сказаць. Калі вам загадалі зверху, што вы павінны былі рабіць? Яны нешта там выпрабоўвалі. Чытаў у газетах, што вайскоўцы плутоній напрацоўвалі… Для атамных бомбаў… Таму і грымнула… Калі груба, дык пытанне стаіць гэтак: чаму — Чарнобыль? Чаму — у нас? А не ў французаў ці ў немцаў?
— Засела ў памяці… Было гэтак… Шкада, што ні ў кога не засталося тады патрона, не было чым прыстрэліць. Таго пудзелька… Дваццаць чалавек… Ніводнага патрона пад канец дня… Ніводнага патрона…
Маналог пра тое, што мы не ўмеем жыць без Чэхава і Талстога
"Аб чым я малюся? Спытайцеся ў мяне: аб чым я малюся? Я не ў царкве малюся. Сама сабе… Я хачу кахаць! Я кахаю! Я малюся за сваё каханне! А мне… (Абрываефразу. Бачу, што гаварыць не хоча.) Успамінаць? Можа, трэба на ўсялякі выпадак адштурхнуць ад сябе… Адсунуць… Я такіх кніг не чытала… У кіно не бачыла… У кіно я бачыла вайну. Мае бабуля і дзед успамінаюць, што ў іх не было дзяцінства, была вайна. Іхняе дзяцінства — вайна, а маё — Чарнобыль. Я адтуль… Вось вы пішаце, але ніводная кніга не памагла мне, не вытлумачыла. Ні тэатр, ні кіно. Я разбіраюся ў гэтым без іх. Сама. Мы ўсё перажываем самі, мы не ведаем, што з гэтым рабіць. Розумам я гэта зразумець не магу. Асабліва разгубілася мая мама, яна выкладае ў школе рускую мову і літаратуру, заўсёды вучыла мяне жыць па кніжках. I раптам такіх вось кніжак няма… Мама разгубілася… Без кніжак жыць яна не ўмее… Без Чэхава і Талстога.
Успамінаць? Я хачу і не хачу ўспамінаць… (Ці то да сябе прыслухоўваецца, ці то спрачаецца сама з сабою.) Калі вучоныя нічога не ведаюць, калі пісьменнікі нічога не ведаюць, тады мы ім дапаможам сваім жыццём і смерцю. Так лічыць мая мама… А я хацела б пра гэта не думаць, я хачу быць шчаслівай. Чаму я не магу быць шчаслівай?
Жылі мы ў Прыпяці, побач з атамнай станцыяй, я там нарадзілася і вырасла. У вялікім панельным доме, на пятым паверсе. Вокны — на станцыю. Дваццаць шостага красавіка… Іх было два дні — апошнія два дні ў нашым горадзе. Яго ўжо няма. Тое, што засталося, ужо не наш горад. Тым днём сусед з біноклем сядзеў на балконе, назіраў за пажарам. А мы… Дзяўчынкі і хлопчыкі… Мы на веласіпедах лёталі на станцыю, у каго веласіпедаў не было, тыя нам зайздросцілі. Ніхто не сварыўся. Ніхто! Ні бацькі, ні настаўнікі. Да абеду на беразе ракі не стала рыбакоў. Яны вярнуліся чорныя, гэтак за месяц у Сочы не загарыш. Ядзерны загар! Дым над станцыяй стаяў не чорны, не жоўты, а блакітны. Але на нас ніхто не сварыўся… Выхаванне, пэўна, такое, што небяспека магла быць толькі ваенная: выбух злева, выбух справа… А тут — звычайны пажар, тушаць яго звычайныя пажарнікі… Хлапчукі жартавалі: "Выстройвайцеся доўгімі шарэнгамі на могілкі. Хто вышэйшы — той памрэ першы". Я — маленькая. Я не памятаю страху, я памятаю шмат дзіўных рэчаў. Сяброўка расказвала, як яны са сваёй мамай ноччу закопвалі ў двары грошы і залатыя рэчы, баяліся, што забудуць тое месца. Маёй бабулі, калі яе праводзілі на пенсію, падарылі тульскі самавар, яна чамусьці больш за ўсё непакоілася пра гэты самавар і дзедавы медалі. I пра старую швейную машыну "Зінгер". Нас эвакуіравалі… Гэтае слова "эвакуацыя" прынёс з працы тата: "Мы выязджаем у эвакуацыю". Як у ваенных кніжках… Ужо селі ў аўтобус, тата прыгадвае, што нешта забыўся. Бяжыць дадому. Вяртаецца з дзвюма сваімі новымі сарочкамі… На вешалцы… Гэта было дзіўна бачыць. У салдат незямны выгляд, яны хадзілі па вуліцах у белых маскіровачных халатах і масках. "Што з намі будзе?" — ішлі да іх людзі. "Чаму вы ў нас пытаецеся, — злаваліся яны, — вунь белыя "Волгі" стаяць, там начальства". Едзем ва аўтобусах, неба блакітнае-блакітнае. Куды мы едзем? У сумках і авоськах — велікодныя пірагі, фарбаваныя яйкі. Калі гэта вайна, дык я яе па кніжках уяўляла інакш. Выбух злева, выбух справа… бамбёжка… Ехалі мы марудна, замінала жывёла. Па дарогах гналі кароў, коней… Пахла пылам і малаком… Вадзіцелі мацюкаліся, крычалі на пастухоў: "Што па дарозе гоніце, такую маць?!" Пыл радыеактыўны падымаеце! Ішлі б па полі, па лузе". Тыя ў адказ таксама матам, апраўдваліся, што шкада таптаць зялёнае жыта, траву.