"Шмат было невытлумачальных смерцяў. Нечаканых… У маёй сястры балела сэрца… Калі яна пачула пра Чарнобыль, адчула: "Вы гэта перажывеце, а я — не". Яна памерла праз некалькі месяцаў… Урачы нічога не змаглі растлумачыць. З яе дыягназам яшчэ доўга можна было жыць…"
"Я баюся жыць на гэтай зямлі. Далі мне дазіметр, а навошта ён мне? Памыю бялізну, яна ў мяне бялюткая — дазіметр звініць. Згатую страву, спяку пірог — звініць. Пасцялю пасцель — звініць. Навошта ён мне? Я кармлю дзяцей — і плачу. "Чаго ты, мамка, плачаш?"
Двое дзетак, двое хлопчыкаў. Ні ў ясельках, ні ў садках — увесь час па бальніцах. Старэйшанькі: ці то дзяўчынка, ці то хлопчык. Лысенькі. Я — і да ўрачоў, і да бабак. Шаптух, знахарак. Самы маленькі ў класе. Яму нельга бегаць, гуляць, калі хто незнарок ударыць, пацячэ кроў, ён можа памерці. Хвароба крыві, я яе нават не вымаўлю. Ляжу з ім у бальніцы і думаю: "Памрэ". Пасля зразумела, што гэтак думаць няможна. Плакала ў туалеце. Усе мамы ў палатах не плачуць. У туалетах, у ванным пакоі. Вярнуся вясёлая:
— У цябе ўжо шчочкі паружавелі. Папраўляешся.
— Мамачка, забяры мяне з бальніцы. Я тут памру. Тут усе паміраюць.
Дзе мне плакаць? У туалеце? А там чарга… Там усе такія, як я…"
"На Радаўніцу… У дзень памінання… Нас пусцілі на могілкі. Толькі на могілкі, а заходзіць у свае двары, міліцыя загадвала, нельга. Дык мы хоць здалёк паглядзелі на нашы хаты… Перажагналі іх…"
"Раскажу вам, што такое наш чалавек. Адзін прыклад. У "брудных" раёнах… У першыя гады магазіны завалілі грэчкай, кітайскай тушонкай, і людзі радаваліся, выхваляліся, што, маўляў, нас цяпер адсюль не выганіш. Нам тут добра! Забруджвалася глеба нераўнамерна, у адным калгасе і "чыстыя", і "брудныя" палі. Тым, хто працуе на "брудных", плоцяць больш, і ўсе просяцца туды… На "чыстыя" ехаць адмаўляюцца…
Нядаўна быў у мяне ў гасцях брат з Далёкага Усходу. "Вы, — кажа, — тут, як "чорныя скрынкі"… Людзі-скрынкі…" "Чорныя скрынкі" ёсць у кожным самалёце, у іх запісваецца ўся інфармацыя аб палёце… Мы думаем, што мы жывём, размаўляем, ходзім, ядзім… Кахаем… А мы запісваем інфармацыю!.."
"Я — дзіцячы ўрач. У дзяцей усё інакш, чым у дарослых. У іх, напрыклад, няма паняцця, што рак — гэта смерць. Гэты вобраз у іх не ўзнікае. Яны ўсё пра сябе ведаюць: дыягназ, назвы ўсіх працэдураў, лекаў. Ведаюць больш, чым іхнія мамы. Мне здаецца, што калі яны паміраюць, у іх такія здзіўленыя твары… Ляжаць з такімі здзіўленымітварамі…"
"Урачы мяне папярэдзілі, што мой муж памрэ. У яго лейкоз. Рак крыві.
Ён захварэў, як вярнуўся з чарнобыльскай зоны. Праз два месяцы. Яго з завода туды паслалі. Прыйшоў з начной змены:
— Раніцою ад'язджаю.
— Што ты там будзеш рабіць?
— Працаваць у калгасе.
Зграбалі сена ў пятнаццацікіламетровай зоне, выбіралі буракі, капалі бульбу.
Вярнуўся. Паехалі да ягоных бацькоў. Памагаў бацьку тынкаваць печ. I там упаў. Выклікалі "хуткую", завезлі ў бальніцу — смяртэльная доза лейкацытаў. Адправілі ў Маскву.
Прыехаў адтуль з адной думкаю: "Я памру". Стаў болей маўчаць. Пераконвала. Прасіла. Словам маім не верыць. Тады я нарадзіла яму дачку, каб паверыў. Я сны свае тады не разгадвала. То мяне вядуць на эшафот, то я ўся ў белым… Прачнуся раніцою, пагляджу на яго: як жа я застануся адна? Нельга шмат думаць пра смерць… Ганю гэтыя думкі… Калі б я ведала, што ён захварэе, зачыніла б усе дзверы, стала б на парозе. Замкнула б на дзесяць замкоў…"
"Ужо два гады блукаем мы з маім хлопчыкам па бальніцах. Ні чытаць, ні слухаць пра Чарнобыль не хачу. Я ўсё бачыла…
Маленькія дзяўчынкі ў бальнічных палатах гуляюць у лялькі. Лялькі ў іх заплюшчваюць вочы, лялькі паміраюць.
— Чаму лялькі паміраюць?
— Бо гэта нашы дзеці, а нашы дзеці жыць не будуць. Яны народзяцца і памруць.
Майму Арцёмку сем гадоў, а на выгляд яму даюць пяць. Заплюшчыць вочы, і я думаю, што заснуў. Заплачу: ён жа не бачыць.
А ён — азываецца:
— Мама, я паміраю ўжо?
Засне, і амаль не дыхае. Я стану перад ім на калені.. Перад ложкам…
— Арцёмка, расплюшчы вочкі… Скажы што-небудзь…
"Ты яшчэ цёпленькі…" — думаю сама сабе. Расплюшчыць вочы. Зноў засне. I гэтак ціха. Як памёр.
— Арцёмка, расплюшчы вочкі… Я не даю яму памерці…"
"Нядаўна святкавалі мы Новы год. Сабралі багаты стол. Усё сваё: вяндліна, сала, мяса, агурочкі марынаваныя, толькі хлеб з магазіна. Нават гарэлка свая, самаробная. Сваё, як у нас жартуюць, чарнобыльскае. З цэзіем, стронцыем упрыкуску. А дзе што ўзяць? Магазіны ў вёсках з пустымі паліцамі, а калі што і з'явіцца, дык з нашымі зарплатамі і пенсіямі не падступішся.