Ён неаднойчы вяртаўся да мяне, надыходзіць момант, калі я ні пра што іншае ўжо думаць не магу. Толькі пра гэты сон. Раптам расчыніцца акно… Нечаканы парыў ветру. Што гэта? Адкуль? Куды? Між мною і кімсьці ўсталёўваецца сувязь… сумоўе… Але як жа мне замінаюць гэтыя шэрыя, бальнічныя сцены… Які я кволы яшчэ… Я галавою засланяю святло, бо яно перашкаджае мне бачыць… Я цягнуўся, цягнуўся… Паспрабаваў убачыць… Стаў глядзець вышэй…
I прыйшла мама. Учора яна павесіла ў палаце абраз. Нешта шэпча там у куточку, апускаецца на калені. Яны ўсе маўчаць: прафесар, урачы, медсёстры. Думаюць, што я не здагадваюся… Не здагадваюся, што хутка памру… Яны не ведаюць, што начамі я вучуся лятаць…
Хто сказаў, што лятаць лёгка?
Калісьці я пісаў вершы… Я закахаўся ў дзяўчынку… У пятым класе… У сёмым зразумеў, што ёсць смерць…
Вычытаў у Гарсія Лоркі: "Цёмны корань крыку". Пачаў вучыцца лятаць… Мне не даспадобы гэтая гульня, але што рабіць?
У мяне быў сябра. Яго звалі Андрэем. Яму зрабілі дзве аперацыі і адправілі дадому. Праз паўгода чакала трэцяя аперацыя… Ён павесіўся на сваім раменьчыку… У пустым класе, калі ўсе сарваліся на ўрок фізкультуры. Урачы забаранілі яму бегаць, скакаць…
Юля, Каця, Вадзім, Аксана, Алег… Цяпер — Андрэй… "Мы памром і станем навукай", — гаварыў Андрэй. "Мы памром і нас забудуць", — гэтак думала Каця. "Мы памром…" — плакала Юля. Для мяне цяпер неба жывое, калі я на яго гляджу… Яны там…"
Самотны чалавечы голас
"Я нядаўна была такая шчаслівая. Чаму? Забылася… Усё гэта засталося ў нейкім іншым жыцці… Я не разумею… Не ведаю, як зноў змагла жыць. Захацела жыць. Вось — смяюся, размаўляю. Я гэтак тужыла… Я была як спаралізаваная. Хацелася з кім-небудзь размаўляць, але з кім-небудзь не з людзей. Зайду ў царкву, там ціха-ціха, як у гарах бывае. Ціха-ціха. Там можна забыць сваё жыццё. А раніцою прачнуся… Шукаю рукою… дзе ён? Яго падушка, ягоны пах… Маленькая невядомая птушачка бегае па падаконніку з маленькім званочкам і будзіць, ніколі раней такога гуку, такога голасу не чула. Дзе ён? Я не ўсё магу перадаць, не ўсё прамаўляецца. Не разумею, як я засталася жыць. Увечары дачка падыдзе: "Мам, я ўрокі ўжо вывучыла". Тут я ўспомню, што ў мяне ёсць дзеці. А дзе ж ён? "Мам, у мяне гузічак адарваўся. Прышый". Як мне пайсці за ім? Сустрэцца. Заплюшчу вочы і думаю пра яго, пакуль не засну. У сне ён прыходзіць, але толькі мелькам, хутка. Адразу ж знікае. Я нават чую ягоныя крокі… Вось куды ён знікае? Дзе? А яму так не хацелася паміраць. Глядзіць у акно і глядзіць. На неба… Я яму адну падушку пакладу, другую, трэцюю… Каб высока было. Ён паміраў доўга… Цэлы год… Мы не маглі расстацца… (Доўга маўчыць.)
Не-не, не бойцеся, я развучылася плакаць. Хачу гаварыць… Я не магу, як іншыя, сказаць сабе, што я нічога не памятаю. Як кажа гэта сабе мая сяброўка. Нашы мужы памерлі адным годам, яны разам былі ў Чарнобылі. Яна ўжо замуж збіраецца. Не-не, я не асуджаю… Гэта — жыццё… Трэба выжыць… У яе дзеці… Але мяне не пакідае дзіўная думка, мучае, яна як не мая, як быццам я яе недзе прачытала: я бачыла тое, што іншыя яшчэ не бачылі. Штосьці страшнае адкрылася нам раней, чым іншым…
… Ён паехаў у Чарнобыль у мой дзень нараджэння. Госці яшчэ сядзелі за сталом, папрасіў у іх прабачэння. Пацалаваў. А машына ўжо чакала пад акном. Дзевятнаццатага кастрычніка тысяча дзевяцьсот восемдзесят шостага года. Мой дзень нараджэння… Ён — мантажнік, ездзіў па ўсім Савецкім Саюзе, а я яго чакала. Так павялося гадамі. Мы жылі, як жывуць закаханыя — развітваліся і сустракаліся. I тады… Страх авалодаў толькі нашымі мамамі, ягонай мамай і маёй, а ў нас з ім страху не было. Цяпер думаю: чаму? Мы ж ведалі, куды ён едзе? Ну, узяць бы ў суседскага хлапчука падручнік фізікі за дзесяты клас і хоць бы яго пагартаць. Ён там без шапкі хадзіў. У іншых яго хлопцаў праз год усе валасы высыпаліся, а ў яго наадварот чупрына гусцейшай стала. Нікога з іх ужо няма. Яго брыгада, сем чалавек, усе памерлі. Маладыя… Адзін за адным… Першы памёр праз тры гады… Ну, думалі: выпадковасць. За ім другі, трэці, чацвёрты. Цяпер кожны пачаў чакаць, калі ён… Вось як яны жылі! Мой муж памёр апошнім… Мантажнікі-верхалазы… Яны адключалі святло ў выселеных вёсках, лазілі па слупах… Па мёртвых хатах, вуліцах… Увесь час на вышыні, наверсе… Рост у яго пад два метры, вага — дзевяноста кілаграмаў, — хто мог яго такога забіць? Страху ў нас доўга не было… (Нечакана ўсміхаецца.)
Ах, якая я была шчаслівая! Вярнуўся… У хаце — свята, заўсёды, як ён вяртаўся, было свята. Начная сарочка ў мяне ёсць доўгая-доўгая, прыгожая-прыгожая, я яе надзявала. Любіла дарагую бялізну, яна ў мяне ўся добрая, але гэтая сарочка асаблівая. Святочная. Для першага нашага дня… Ночы… Я ўсё ягонае цела ведала, назубок, я ўсё цалавала. Мне, бывала, нават прысніцца сон, што я нейкая частка яго цела, — гэткія мы непадзельныя. Без яго моцна смуткавала, мне фізічна без яго было балюча. Калі мы з ім расставаліся, я на нейкі час траціла арыенцір, — дзе я, на якой вуліцы, якая гадзіна… Ён прыехаў адразу з лімфавузламі на шыі, я іх губамі пачула, яны невялікія, але я спытала: "Сходзіш да ўрача?" Супакоіў: "Пройдзе". — "Як там, у Чарнобылі?" — "Звычайная работа". Ні бравады, ні панікі. Адно выпытала: "Там гэтак жа, як і тут". У сталовай, дзе іх кармілі, на першым паверсе абслугоўвалі радавых — лапша, кансервы, а на другім у начальства, ваенных генералаў — садавіна, чырвонае віно, мінеральная вада, чыстыя абрусы. У кожнага — дазіметр. А ім на ўсю брыгаду ніводнага не далі.