- Ты ведаеш, гэта таксама цікавы дакумент, - перагортваючы старонкі, імкнучыся вырваць вачыма хоць некалькі фраз на прызабытай мове і зразумець іх сэнс, вымавіў Скарга. - Вядома, гэта не роўня першай... пачакай, пачакай. - Вячаслаў нават прысеў на каваны ўслончык. - А вось гэта сапраўды цікава! Вельмі цікава! Кепска, калі не ведаеш мовы ды яшчэ яе забудзеш. Слухай, Казімір, - адарваўшыся ад гросбуха, ён падняў на суразмоўцу ўсхваляваны твар, - дай мне. - ён на секунду запнуўся, прыкідваючы, за колькі можа адужаць дакумент, - напэўна, на які тыдзень гэты талмуд. Хачу сам прачытаць і аднаму дасведчанаму чалавеку паказаць. Ты не сумнявайся, вярну абавязкова.
- Так, добра, сваяк, як ні як, бяры. У мяне дабра гэтага цэлых тры куфры. Палякі, калі пасля вайны змываліся на захад, яшчэ майму дзеду на захаванне скрыні пакінулі. Грошай далі. Абяцалі вярнуцца, ды, відаць, перамерлі ці перабілі іх, ды і часу прорва мінула, так і не прыйшлі. Ты лепш прыкінь, за колькі гэта можна прадаць, мне то гэтыя ваенныя і княжацкія таямніцы ні да чаго, мне вунь трактар новы купіць трэба, навясны рыштунак да яго. - Хутаранін замоўк, сеў побач, падсунуў да сябе бутэльку, не спяшаючыся наліў чаркі, адну падсунуў швагеру, цяжка ўздыхнуў.
- Не, боязна мне, - вымавіў спакойна і рашуча гаспадар, - трэба было больш выпіць, а ўжо потым заводзіць размову пра гэта. Не крыўдуй, не магу я так адразу ўсё табе выкласці, хоць трохі прывыкнуць да цябе трэба. А сшытак гэты бяры хоць назусім, ну і план гэты таксама вазьмі, вы ж усё адно заўтра ў Нясвіж паедзеце, можа, там, у музеі, пакажаш. Так і скажы, маўляў, прадаецца гэтае дабро, бацька ў спадчыну пакінуў, а сыну без патрэбы. Ты, галоўнае, за бясцэнак не аддай там...
- Дзякуй за давер, усё вярну, калі пакупніка не знайду. Упэўнены, Равіч за план ухопіцца. А ты кажаш, аркушаў такіх шмат. - беражліва крануўшы артэфакт, спытаў Скарга.
- Адзінаццаць, гэты агульны, а яшчэ асобна былі вычарчаныя сцены, гарышчы, падвалы, вежы, мне так здалося, я ж у інстытуце сельгасмашыны і абсталяванне вывучаў, і чарцяжы трохі чытаць умею, кароўнік ад жылога дома адрозніць магу.
- Я, вядома, не эксперт, але такія рэчы могуць каштаваць вельмі вялікія грошы, вельмі вялікія. У Нясвіж прапаную паехаць разам.
- Не, мне заўтра некалі, ты давай сам пакажы і вяртайся. Там, можа, і я саспею, каб табе адкрыцца. Стэфанія няхай у нас пабудзе, калі захоча. Хадзем, сядзібу пакажу. Толькі давай спачатку яшчэ раз бацю памянем.
Выпілі. Казімір прыбраў паперы ў дубовы сервант, які стаяў на верандзе, напэўна, яшчэ з даваенных часоў.
- Давай з птушніка пачнём, там у мяне экзотыка: фазаны, паўліны.
- Пярэчанняў няма. А гэтых польскіх сшыткаў, ты кажаш, некалькі скрынь?
- Ці не тры, такія пластыкавыя нямецкія скрыні з іх арламі. Я і не ведаў, што ўжо тады пластык быў. Замкавыя аркушы таксама там ляжалі.
Скаргу як быццам маланкай ляснула: «Опанькі! А ці не гэтыя скрыні прыехаў шукаць дзіўны госць Нясвіжскага ксяндза? Тэрмінова трэба ляцець у Мінск да Ягора Кузьміча, паказваць дзённік, і, калі ён пацвердзіць яго сапраўднасць, браць у шчыльны абарот паляка. Так, з гэтым «Чорным катом» інфармацыя пакаціла. То нічога - то цэлы воз. У польскім сшытку яго вочы зачапіла данясенне пра нямецкую аперацыю «Мая любімая котка». Не тузайся, таварыш опер, ідзі і глядзі курэй, цясарак, улазь у душу да будучага сваяка, рабі ўсё, але разгавары яго! Усё правільна Казімір сказаў: пасля вайны пакінулі «акаўцы» скрыні на хутары яго дзеду на захаванне, грошай на каня далі і абяцалі вярнуцца і забраць скрыні. Цікава. І паляк гэты прыезджы тое ж пра хутар казаў. Усё сыходзіцца. Толькі вось ці той гэта хутар?»
Гаспадарка ў Сапіцы была вялікая. Вячаслаў з першых крокаў экскурсіі зразумеў, што ніякіх размоў аб мінулых таямніцах больш не будзе і шукаў нагоду аб’явіць аб неабходнасці тэрміновага ад’езду. Нечакана выратавала Стэфа, якую на квадрацыкле да месца выпасу незвычайна мясістых авечак прывезла жонка гаспадара.
- Скарга, спадзяюся, ты канчаткова не заграз у банальным п’янстве? Глядзі мне, памянулі - і меру трэба ведаць, да Мінска шлях не блізкі. Можа, на дзевяць дзён да хлопцаў і дзядзькі прыедзем?
- Вядома, заўсёды будзем рады! - як здалося Вячаславу, з палёгкай у голасе прамовіў Казімір. - Поля, ты там збяры чаго трэба радні ў горад. А як ты за руль сядзеш, ты ж таго?.. - ён пацёр падбародак.
- Ды колькі я там выпіў? Каўкі на дарожку, лаўрушку пажую - і да Нясвіжа, трэба ж паперы паказаць, а там як карта ляжа. У Мінск і назад, можа, ужо заўтра да вечара і вернемся, не пярэчыце?
- А чаго пярэчыць, я думаю, гадзін да чатырох і мы вернемся, а? - Казімір глянуў на жонку.