Я папрасiў сваю знаёмую перакласьцi тыя ваяўнiчыя фразы, якiя немец, як апантаны, працягваў гаварыць. I высьветлiлася, што мой заваёўнiк тлумачыў мне ўсю дарогу наступнае: "Гэта нашая вiна" i "Гэта ўсё зрабiлi мы". Ён ад самага цягнiка першаму сустрэчанаму беларусу, гэта значыць мне, прыносiў прабачэньнi за ўсё, што нарабiлi тут ягоныя дзяды, i за разбомблены вакзал у прыватнасьцi. Такога павароту ў сюжэце я не чакаў. Мы з сяброўкаю як маглi супакойвалi нашага заходняга госьця, тлумачыўшы яму, што стогадовы вакзал не загiнуў пад нямецкай авiябомбай, што страшныя людзi на плошчы ня ёсьць сьледзтвам згвалтаваньня эсэсаўцамi славянскiх жанчынаў, i што бруд на вулiцах пакiнулi ня боты жаўнераў Вэрмахту. Але ён нам верыў не да канца.
Мы пасьля наладзiлi яму азнаямляльную эксурсiю па сталiцы. Па зруйнаванай Нямiзе, па скалечаным Верхнiм горадзе, па тых кварталах, што пакорлiва й сумна чакалi свайго зьнiшчэньня, i сквэрах, пераробленых са шматлiкiх могiлак. Пры гэтым мы паўтаралi яму: "Das alles haben wir gemacht" — "Гэта ўсё зрабiлi мы". Але дзеля чаго ўсё гэта, ён зразумець ня змог. "Можа, дзеля таго, каб за нас каялiся нашыя дзецi", — прыдумаў я апраўданьне гэтай вайне.
А дзецi гулялi ў вайну. На аскепках Замкавай вулiцы добра гуляць у гэтую гульню. "Яны гуляюць у немацаў?" — запытаўся госьць. "На шчасьце, не. Але, на жаль, i не ў беларусаў".
Суцяшала адно — усе хацелi быць пераможцамi.
Матор-шоў
Сымбалічна, што на 1 Траўня значная частка менскай публікі пасунулася ня ў цэнтар гораду выпіваць за працоўную салідарнасьць пад гукі вайсковых аркестраў ды танныя беляшы, а паехала на "Матор-шоў" — выставу, якую цэлы тыдзень рэклямавалі, нібы канец сьвету. І пабыць на якой азначала ўбачыць нешта такое, чаго на гэтым сьвеце яшчэ не бывала. Ніколі не захапляўся тэхнікай, але рэклямны кручок праглынуў. Уліўся ў натоўп, які валіў у спорткомплекс "Уручча" глядзець і зьдзіўляцца.
За 10 гадоў незалежнасьці, што ні кажыце, а Беларусь зьдзейсьніла сваю галоўную мару. Не, я не пра ўласную цьвёрдую валюту, не пра культурны прарыў, не пра пачуцьцё годнасьці, народжанае ў душы беларускамоўным зваротам да цябе іншаземнага турыста. Нават не пра сваю справу ці свой дом. Узгадайце, каму больш за ўсіх зайздросьцілі яшчэ дзясятак гадоў таму? Уладальніку аўтамабіля. Прычым, няважна якога. Сам факт наяўнасьці чатырох колаў праводзіў мяжу паміж багацьцем і бяднотай. Так што ў першамай новага стагодзьдзя нашых людзей можна ад душы павіншаваць з касьмічным скачком дабрабыту. Сымбалем якога мне ўяўляецца патрыманы "Фальксваген" з чырвона-зялёнай налепкаю зь непісьменным "BY".
Ходзячы па залі ў лянівым натоўпе, я з усяе моцы хацеў уразіцца. Але штосьці безвынікова. Новыя мадэлі эўрапейскіх канцэрнаў-лідэраў, эканамічна-эстэтычны дызайн якіх вылічваўся разумнымі кампутарамі, адно што не раздражнялі вока сваімі цацачнымі закругленьнямі, мыльнічнымі формамі й падабенствам адна да адной. Нашы мадэлькі, што стаялі каля машынаў, значна выйгравалі ў відовішчнасьці ды разнастайнасьці.
Цікава, а ці можна прыдумаць такую кампутарную праграму, каб нарэшце завялася й паехала наша мара. Тых, хто горда азваўся на пачатку незалежнасьці беларускімі нацыяналістамі. Не пра ўласнае аўто марылася. І не пра дзяльбу заходніх грантаў. І ўжо ні ў якім разе не пра расейскамоўныя графіці. Ці можа такая праграма даўно прадуманая й запушчаная, а я ўсё ніяк не прасякнуся яе тэхнічнымі якасьцямі? Усё ж адна мара збылася. Мара пра філіжанку кавы. Яе, родную, ужо цяпер можна замаўляць, не баючыся быць незразуметым.
Выстава між тым віравала. Дзяцей пускалі пакруціць руль. Бацькі здымаліся на тле бліскучых цацак. Кампанія курсантаў Вайсковай акадэміі разьляглася ў салёне кабрыялету "Шэўрале" 1963 г. выпуску. А я тым часам упершыню ў жыцьці пабачыў "Фэрары". Нават у нерухомым стане гэтая канструкцыя захоўвала энэргію шалёнай хуткасьці. Я абышоў яе з усіх бакоў, нібы пісягі вялікага мастака, смакуючы яе лініі ды выгіны. Зробленыя не кампутарамі з патрабаваньняў эканамічнасьці. А людзьмі, для якіх не існуе абмежаваньняў у хуткасьці й часе. Чырвона-зялёная налепка "BY" на гэтым, не, ня кодабе — фюзэляжы, глядзелася б як абраза ці жарт. Цяжка было ўявіць сабе гэтага чырвонага зьвера на банальнай менскай вуліцы. Яшчэ цяжэй было намаляваць таго кіроўцу, які б сядзеў за рулём, годны такога аўтамабіля. Якой блакітнай крыві, якой шляхетнай паставы й зь якім арыстакратычным позіркам павінен быць яе гаспадар. Ну, хіба што Бонд. Джэймс Бонд.