Доўжыліся мінуты. Ад ветру і дажджу стагналі дрэвы.
Стукат колаў пачаў слабець, чуўся цішэй. Аддаляецца?! Няўжо башмак скінуўся? Як жа так!.. Нагарнулася непамыснасць, горкая роспач. Пайшоў...
Змяненне хлопцаў парушыў Міша:
— У такім ветры і дажджы разбярыся, у які ён бок пайшоў. На Жлобін, мусіць.
Аляксею так хацелася паверыць у гэта! Міша сам, відаць, выказаў гэтую думку не столькі з верай у яе, колькі з жаданнем пераканаць сябе, што так яно і было,— сказаў неяк скорагаворкай, нейкім незнаёмым сухаватым і ломкім голасам.
Дома Аляксей плюхнуўся на ложак стомлены і зняможаны. Сон доўга не браў яго. Вочы пазіралі ў цемру, а ў галаве пакутліва круцілася: «На Жлобін ці башмак зляцеў?..» У коміне злосна скавытаў вецер...
Падалі голас першыя пеўні. У акно ўжо працадзіўся скупы досвітак, калі павекі яго цяжка самкнуліся. I ён пабачыў: адтуль, ад чыгункі, па сцежцы ў жыце ішла маці. Расчырванелая, радасная. Падняла руку, каб пагладзіць каласы, якія былі ёй вышэй пояса, і... У тую мінуту з ложка яго ўскінуў моцны грукат у дзверы. Маці падбегла, адкінула зашчапку. У хату ўваліўся дзесяцкі Гусачок.
— Спіце, а тут бегай, высалапіўшы язык, як сабака. Ляксей, хутчэй на чыгунку!
— Чаго яму туды, Мацвейка? — спалохалася маці.— Чаго? Што яму там рабіць, на той чыгунцы?
— Чаго, чаго!.. Поезд кулдыкнуўся, пуць трэба расчышчаць. Не думай, Ляксей, і дружбакі твае пойдуць. А што, я за вас буду аддувацца? Каб на адной назе!
Ступіўшы да выхаду, Гусачок, баючыся ў прыцемку расквасіць нос аб дзверы, выставіў перад сабою рукі і незнарок мацнуў Аляксееў пінжак, які вісеў на цвічку ў парозе.
— Ого, дзе гэта ты, хлопец, гуляў поначы? Вунь як адэежку намачыў! А дождж ноччу ж пайшоў...
— Нідзе ён, Мацвейка, не гуляў, спаў.— Маці падскочыла, бразнула клямкай — ідзі, во яны, дзверы, адчынены. Сама стала так, каб заступіць сабою куток, дзе гламаздзіўся розны абутак. Аляксей здагадаўся: каб Гусачок не ўгледзеў яго заляпаныя граззю боты.— Гэта ж увечары пыл з яго пінжака выкалаціла, ускінула на плот, а сама пайшла да калодзежа, і столькі таго клопату. Уначы ўспомніла, а ён ужо мокры да ніткі.
— Г-мм, пыл выкалаціла...— Гусачок раптам сарваўся на крык: — Чаму не збіраешся, Ляксей, мо асобае запрашэнне табе трэба? — сарваўся з месца, як спуджаны конь.
Дождж перастаў.
На «крывой», загрувасціўшы пуці, ляжалі перакуленыя паравоз і некалькі платформаў. Валяліся параскіданыя гарматы, скрынкі са снарадамі, розныя абломкі. Немцы — а іх таксама панаехала са Жлобіна і з Салтанаўкі — наладжваліся нейкім пуцепад'ёмнікам падымаць паравоз. Сагнаныя вяскоўцы, пажылыя мужчыны і хлопцы-падлеткі, зносілі на паласу адчужэння тое паламанае і пакарэжанае — непрыгодны хлам.
Аляксей з Мішам паднялі абломак борта платформы, і Аляксея кінула ў жар: пад абломкам ляжаў башмак. А што, калі б немцы яго знайшлі? На тое, каб уявіць, што б тады было, не знайшлося часу. У адзін момант хлопцы ўскінулі башмак на той абломак, наверх узвалілі нейкі пакарэжаны металічны шчыт і як не бегма панеслі на паласу адчужэння, далей ад чыгункі. Вочы ліхаманкава шукалі, куды б яго неўпрыкмет запраторыць. Знайшлі. Напоўненую вадой невялікую яміну пад навіслай галюкай разлапістай яліны. Спачатку, быццам апасаючыся, каб не паадбіваць ногі, яны памалу ссунулі шчыт старчаком, засланілі ім яміну, потым скінулі ў яе башмак. Вось тут Аляксею і падумалася: што б было, каб башмак трапіў на вочы немцам... Як успышка маланкі, мільганула Гусачкова: «Вунь як адзежу намачыў! А дождж ноччу ж пайшоў». Але ў тую мінуту Аляксей гатоў быў пакланіцца Гусачку, што той выштурхнуў яго сюды.
Гусачок узнік перад хлопцамі як прывід. Во толькі, здавалася, недзе па той бок чыгункі мітусіўся, здавалася, недзе па той бок чыгункі мітусіўся і — на табе, тут ужо.
— Што гэта вы, дзецюкі, такое цікавае ўкінулі сюды? — Погляд яго зачапіўся за ручку башмака, якая не схавалася пад вадой, губы зламаліся ў крывой ухмылцы.
— А ў дружбака твайго, Ляксей,— кіўнуў на Мішу,— маці таксама ўскінула пінжак на плот. Таксама вісіць каля дзвярэй — хоць выкручвай яго. Дык там што, башмачок?
Аляксея пякуча працяло: закрычаць бы на яго, вылаяцца, з усёй сілы садануць у ненавісны твар, каб разбіць тую яхідную ўхмылку. Але голас нібы дзесьці захрас, а рукі апляла прыкрая незразумелая слабасць. Ды нейкая сіла ўпарта і дзёрзка стукала ў скронях: трэба штосьці рабіць, трэба рабіць... I падуладныя ёй, сарваліся з языка, працадзіліся скрозь зубы словы:
— Запомні, пікнеш каму — ёсць людзі, якія пад зямлёй цябе знойдуць.
Губы Гусачка пакутліва смыкнуліся, быццам перад ім узнікла нешта жахлівае. Ён пільна паглядзеў на Аляксея, на Мішу. Ступіў ботам на ручку башмака, уціснуў яе ў яміну і, нічога не сказаўшы, пайшоў.