Устрывожаныя да крайнасці, Аляксей з Мішам з мінуты на мінуту чакалі, што Гусачок падвядзе да іх гітлераўцаў і скажа: «Вось яны, дыверсанты, бярыце іх!» Хлопцы ўвесь час касілі вочы на ельнік, шукалі, куды ім, калі што, лацвей даць лататы. Тым часам напружана прыслухоўваліся, наколькі маглі што зразумець, да гаворак немцаў. Яны міжвольна адзначалі адно: у тых гаворках нярэдка ўпаміналася слова «крушэнне». Гэта цепліла ў іх кволае спадзяванне і надзею: нікому нічога, відаць, Гусачок пакуль што не сказаў і, мажліва, не скажа. Але чаму? Спужаўся пагрозы ці ў ім ажыў нейкі астатак сумлення? Як-ніяк, а на языку ў чужынцаў было ўсё тое ж дарагое такое Аляксею: «Крушэнне». I ён, каб супакоіць сябе, пацвярждаў: «Ну, вядома ж, крушэнне, бо ні выбуху не было, ні рэйкі не развінчаны».
Раніцай, калі ўжо ўсё, што можна было пазносіць з палатна чыгункі, пазносілі, цыбаты хударлявы немец махнуў рукой у чорнай скураной пальчатцы і прарэзліва, як сцебануў нагайкай, кінуў:
— Вэк!
Трывога ўсё ж не пакідала Аляксея, увесь дзень даймала. Але к вечару суціхла, толькі час ад часу, нібыта па нейка дзіўнай інерцыі, абзывалася дзесьці далёка ў душы. Аляксей ведаў, яго б ужо арыштавалі, каб Гусачок сказаў. Разумеў ён і другое. Цяпер дзесяцкаму зарве, бо ён пабаіцца, што будзе яму, як таму Кату: чаму да гэтага часу маўчаў?
Праз дзень Аляксей, задаволена паціраючы пальцамі крануты чорным пушком падбародак, з гонарам гаварыў Мішу:
— Хіцер Зміцер, ды і Саўка не дурань. Бачыш, перамудрылі мы фашыстаў.— I тут ён не ўтрымаўся, каб па-юнацку бясхітрасна, радасна не падхваліцца: — Так вось, Міша-Міхасёк, Чырвоная Армія на фронце дае фрыцам у хюст і ў грыву, а мы тут. Здорава?
Аднак жа гітлераўцы былі далёка не такія прастакі, як па наіўнасці і хлапечай нявопытнасці здавалася Аляксею. Яны нешта здагадваліся.
Да Аляксеевага дзядзькі Аляксандра Несцеравіча, таго самага, у каго пад акном буяў куст бэзу і бялеў бярозавы крыж на магіле фашыста, завітаў неяк стараста Асцюк.
— Іду міма і дай, думаю, зазірну. У адной вёсцы жывём, а тыднямі не бачымся,— пачаў ён, сеўшы, на канапу, леваруч ад якой вісела на сцяне дзядзькава скрыпка.— I музыкі вашай ужо не чуваць нешта. Ды яно і то праўда, цяжкае цяпер жыццё, усё паламалася. Пакуль наладзіцца! А трэба нам, Аляксандр Несцеравіч, усім наладжваць яго. I вам таксама.— Ён зморшчыўся, чхнуў.— Во праўда.
— А як я павінен наладжваць? — спытаў дзядзька.
— Не сакрэт, ёсць у нашай вёсцы і елементы, якія супраць новага парадку, гатовыя шкодзіць яму. Па дурасці, канешне, бальшавікі галовы ім затлумілі... Не-не, я зусім не пра тое, каб вы іх выяўлялі і паведамлялі нам. Вы чалавек разумны і аўтарытэтны, працавалі рахункаводам у калгасе, новая ўлада таксама да вас ставіцца з павагай. Дык вось пажадана, каб вы растлумачвалі народу праўду — што германскія войскі прынеслі нам вызваленне ад бальшавікоў.— Сказаўшы гэта, ён спахапіўся.— Не спецыяльна, канешне, збіраць для гэтага людзей, а калі да слова прыйдзецца. Асабліва моладзі. Можа, нават і пляменніку вашаму.
Дзядзька тады паабяцаў яму, уклаўшы ў тыя словы свой сэнс:
— Добра, буду — калі да слова.
Ён расказваў Аляксею пра гэта, ухмыляючыся непаслухмянымі губамі, а ў вачах яго, што неадрыўна пазіралі на пляменніка, у самай іх глыбіні, бачыліся затоеная трывога, смутак і боль.
Гэта было апоўдні. А пад вечар да Аляксея прыйшоў Уладзімір Якімаў. Сігануў ад парога два метровыя свае крокі і плюхнуўся на канапу, куды заўсёды садзіўся.
— Што ты — як сто ваўкоў за табой гналася? — Аляксей паглядзеў на яго з трывожнай дапытлівасцю.
— I за мной, і за табой ужо, лічы, гоняцца.
У Аляксея ледзь не вырвалася: «Як за мной?» Але ён стрымаўся, перавёў на жарт:
— Не, тут у хаце,— прытворна весела зірнуў у адзін 3 бок, у другі,— ніводнага няма.
Уладзімір, відаць, сваёй першай, «лабавой» фразай прадвызначаў гаворку на адкрытасць і таму кінуў прама:
— Вам трэба неадкладна ісці ў партызаны.
Вось тут ужо ў Аляксея не хапіла вытрымкі:
— Каму — нам? Чаму?
— То ты не ведаеш каму? А вось чаму — слухай. Прыязджалі са Жлобіна немцы-чыгуначнікі, вывучалі профіль пуці на «крывой». Прыходзілі на блок-пост, высвятлялі ў мяне, з якой прыкладна хуткасцю ішоў той поезд. Я ж тады дзяжурыў. Цікавіліся таксама, ці быў да вайны калі выпадак, каб там поезд сышоў з рэек.
— Дык ты што?
— Што, што... Праўду, канешне, сказаў: не было.
— Праўду! — Аляксей падскочыў да яго, сціснуў кулакі.— Дык як ты мог?!
— Не кіпяціся, сядзь. Бач — певень! — Уладзімір узяў яго за локаць, моцна сціснуў і пасадзіў побач з сабой.— Пачакай, а чаго ты так узгарэўся? Быў — не быў, што табе да гэтага?.. Маўчыш? То-та ж. А пытаеш: «Каму — нам?» Дык от разбярыся. Схлусіў бы я ім: «Так, быў», яны ўсё роўна дакапаліся б. Асцюк бы сказаў ці хто іншы. I галоўнае — профіль пуці. Ён там разлічан так, што гарантуе бяспеку руху з максімальнай хуткасцю, якую могуць развіваць сучасныя паязды. Чыгуначнікі, што прыязджалі са Жлобіна — спецыялісты, інжынеры.— Якімаў не выпускаў, сціснуў яшчэ мацней Аляксееву руку.— Словам, у партызаны вам — неадкладна.