- Тут водзяцца кулікі... - мармытаў за маёй спінай Гальяш і шчоўкаў, шчоўкаў фотаапаратам... А я думала, што, мабыць, гэта менавіта тое балота, дзе...
Раптам я рэзка спынілася. Нібыта ўдарылася аб нябачную сцяну.
На краі дарогі святлеў урослы ў зямлю камень, а да яго прыхілены жалобны вянок. З зялёнай штучнай хваіны, трохі выцвілай, прыкрашанай грубаватымі тканевымі кветкамі. Я ўпала на калені, адсоўваючы сухія сцябліны, што перашкаджалі агледзець знаходку.
Да каменя была прымацаваная шыльда з жоўтага металу, а на ёй выгравіраваны надпіс:
“Сымон Антонавіч Каганецкі, прафесар. 1855-1893.
Багуслава Марцыянаўна Кленчыц-Масевіч. 1867-1934”.
Гальяш навёў на камень фотаапарат, шчоўкнуў... І застыў у пакутлівым маўчанні.
- Значыць, яна ўсё-ткі адправілася да свайго вужынага караля... - прамармытаў ён. Мае вусны дрыжэлі.
- Мы ж не ведаем, ці сама кінулася ў дрыгву, ці, можа, згодна запавету яе тут пахавалі... Усё-ткі пражыла доўга.
Я дакранулася да каменя, у якім сапраўды пад шыльдай змяіліся накрыж трэшчыны. Восеньскі ветрык падзьмуў мне ў твар, быццам нехта прывітаўся.
- Мяне вось што больш цікавіць: хто гэтую шыльду зрабіў? Хто вянок прынёс? У гэтым жа годзе, мусіць, наведвалі. Бачыш, і месца расчышчанае. Каб усё зарасло - мы б гэтага каменя і не заўважылі б.
Я ўстала і азірнулася: дрыгвы ніякай, купіны, асінкі... А дзесьці пад імі ляжаць продкі майго ваўкалака. Сына поўні, унука балота...
Гальяш скінуў на зямлю заплечнік, як быццам вярнуўся дахаты.
- Малітвы ведаеш?
Я падумала і кіўнула. Не вялікая з мяне верніца, але заўсёды важу з сабой дарожны складны абразок, папяровы, а на адвароце - некалькі малітваў. Зараз дастану, зачытаю, як умею... Можа, і за супакой штось успомніцца...
“Госпадзе, памяні душы спачылых рабоў тваіх...”
Мы сядзелі на бліскучым дыванку непадалёк ад помніка Шымону і Багуславе, быццам на Радуніцу ці Дзяды, і глядзелі на высахлае балота.
- Колькі таямніцаў тут застаецца... - задумліва гаварыў Гальяш. - Знайсці працы Шымона Каганецкага, працы Калоцкага, асобы невядомых, што даглядаюць гэты помнік... Дый пра лёс рэпрэсаванага прадзеда, Ігната Сымонавіча, даведацца варта... Дзе ягоная магіла? Можа, у Сібіры, непадалёк ад месцаў, дзе нарадзілася ў катаржным бараку ягоная маці і загінулі бабуля і дзед?
І тут зайграў мелодыйку “Лэт май піпл гоў” смартфон майго спадарожніка. Лера, вядома... Але Гальяш моўчкі паглядзеў на экранчык, на якім высвечвалася аблічча каханай, і адключыў сілкаванне.
- Тут магчымыя тры варыянты, пра невядомых... - я схавала рукі ў рукавах курткі, як у муфту. Усё-ткі вечарэла, пачало халадаць. - Пра месца гібелі графа ведала няшмат чалавек. Давыд Масевіч - і гэта могуць быць ягоныя сваякі, сама Багуслава - але апошні з роду ты, ну і Ніхель... Але ён мусіў памерці раней за тваю прабабку. Праўда, здараецца, асабліва злых людзей Бог трымае на гэтым свеце дужа доўга, як гнілы арэх, які ніхто не падбірае, і ён валяецца ў траве год за годам. Карацей, параспытваць трэба, пашукаць...
Гальяш з тугой глядзеў на купіны і асінкі. Страціў сваю раўнавагу ён у Жухавічах...
А між тым бледная зорка неахвотна зірнула ўніз, як быццам страшэнна ёй не хацелася так рана заступаць на начную варту. А вось амаль незаўважны, прывідны абрыс месяца... Поўня. Нешта рана... Я зірнула на гадзіннік: пяць вечара. І як бы мне ні хацелася і далей сядзець тут, на бліскучым турыстычным дыванку, побач з чужым жаніхом, час перарываць медытацыю ды выпраўляцца з гэтай пустэльнай дарогі да шашы. За столькі часу ніводнай машыны... Толькі цяпер, здаецца, матор гудзе...
І праўда, у бок Жухавіч кіравалася аўто. Чорны джып, падобны да сярдзітага бульдога. Можа, паляўнічыя?
Каля нас машына спынілася. Нязводны расійскі шансон распавядаў пра вабноты злодзейскага жыцця.
Дзверы адчыніліся, і выйшаў кіроўца... У скураной куртцы, накінутай паўзверх чорнай майкі, з каротка стыжанай галавой і тварам, такім жа бульдогападобным, як джып.
- Маладыя людзі, не падкажаце, дзе тут бліжэйшы кемпінг? Навігатар здох, заблукалі...
А вочы ў заблукалага, як кавалкі празрыста-каламутнага бутэлечнага шкла. І нумары на машыне не беларускія. З усходу госці.
- Там, куды вы едзеце, кемпінга дакладна няма, - азірнуўшыся, спакойна адказаў Гальяш, нават не робячы спробы прыўстаць. - Вяртайцеся на шашу.
Але мінак не збіраўся так лёгка адчапляцца. Ён спыніўся позіркам на мне.