14.39.23.2: ‘seque super moenium suorum rogum proiectos communibus flammis cremandos praeberent’ ← BM (V, 5,4): ‘seque super corpus fratris prostratum communibus flammis cremandum tradidit’ (он возжёг светильник и пронзил свою грудь тем самым мечом, которым убил брата, после чего ‘упал к его телу, решив сгореть в общем с ним погребальном огне’).
14.39.24.2: ‘quem Absalon in tranquillissimam urbis partem, quae scilicet a caede plurimum strepituque distaret, secedere iussum’ ← BM (VII, 4, ext. 2): ‘a quo iussi… in ultimam pugnae partem secedere’ (подобно всем перебежчикам, ‘он приказал им… расположиться на самом краю поля битвы, [за спинами последних из своих бойцов]’).
14.39.24.5: ‘barbari votis annuendum’ ← BM (V, 10, 2): ‘annuendo… uotis meis’ (‘благодаря моим молитвам’, они сделали так, чтобы вы сокрушались о моём несчастье, а не я о вашем).
14.39.26.1: ‘sibi de paene victo hoste tot iniuriarum ultionem proprio arbitrio exigere’ ← BM (IV, 1, 15): ‘ut grauissimae cladis ultionem arbitrio suo exigeret’ (прислала ему этих убийц в цепях, ‘чтобы он смог по своему усмотрению решить, как отомстить им за свою тяжелейшую утрату’).
14.39.26.3: ‘talibus… obtrectationis sibilis vexatus’ ← BM (VII, 3, ext. 6): ‘comitiis… clamore infesto et crebris totius contionis sibilis uexatus’ (удручённый враждебными выкриками и свистом всех, кто принял участие в этом голосовании).
14.39.28.3: ‘subiurgare hostem quam necare tanto praestantius esse, quantum pietas a severitate distare’ ← BM (II, 8, 4; III, 7, ext. 1): см. комм. к 4.2.2.4.
14.39.31.1: ‘attentius monere coeperunt, ut adversum tantae molis ruinam cautius se gererent’ ←BM (VI, 5, 1): ‘Pyrrum monuit ut aduersus huius generis insidias cautius se gereret’ (были отправлены послы, которые ‘должны были призвать Пирра быть как можно более острожным в отношении покушений такого рода’).
14.39.34.2: ‘rudem religionis populum… eiusque sacrilegis sensibus sanctitatis disciplinam ingenerarent’ ← BM (VI, 1,4): ‘teneris adhuc puellae sensibus castitatis disciplinam ingenerari magni’ (посчитал, что именно жестокое наказание ‘лучше всего повлияет на чувства этой ещё очень юной девочки и заставит её впредь предерживаться правил целомудренного поведения’).
14.39.34.3: ‘omnes, qui culinis praeerant, simulacrum attentatum securibus in exigua frusta aptosque foculo stipites redegerunt’ ~ Исайя (44, 14–17): ‘succidit cedros, tulit ilicem, et quercum, quae steterat inter ligna saltus; plantavit pinum, quam pluvia nutrivit: et facta est hominibus in focum; sumpsit ex eis, et calefactus est; et succendit et coxit panes; de reliquo autem operatus est deum et adoravit; fecit sculptile, et curvatus est ante illud. Medium ejus combussit igni, et de medio ejus carnes comedit; coxit pulmentum, et saturatus est, et calefactus est, et dixit: Vah! calefactus sum, vidi focum; reliquum autem ejus deum fecit et sculptile sibi; curvatur ante illud, et adorat illud, et obsecrat, dicens: Libera me, quia deus meus es tu!’ (Он рубит себе кедры, берет сосну и дуб, которые выберет между деревьями в лесу, садит ясень, а дождь возращает его. И это служит человеку топливом, и часть из этого употребляет он на то, чтобы ему было тепло, и разводит огонь, и печет хлеб. И из того же делает бога и поклоняется ему, делает идола и повергается перед ним. Часть дерева сжигает в огне, другою частью варит мясо в пищу, жарит жаркое и ест досыта, а также греется и говорит: ‘хорошо, я согрелся; почувствовал огонь’. А из остатков от того делает бога, идола своего, поклоняется ему, повергается перед ним и молится ему, и говорит: ‘спаси меня, ибо ты бог мой’).
14.39.35.2: ‘tantus autem Karentinis… terror incesserat, ut’ ← BM (1,8,5): ‘Etruscis… tantus terror subito incessit, ut…’ (‘Этруски и Тарквиний на правом фланге уже начали теснить римлян, как вдруг их охватил такой ужас, что’ они обратились в бегство).
14.39.36.3: ‘si quis incautis viae excessibus aberraverit’ ← BM (IX, 9, 2): ‘rudem religionis populum... eiusque sacrilegis sensibus sanctitatis disciplinamcrebros excessus uiae (был вынужден ‘часто сходить со своей дороги’, поскольку опустившиеся сумерки не позволяли своевременно определить, враг или соратник это идёт навстречу).
14.39.37.1: ‘quo deditionem suam concinniorem efficerent’ ← BM (II, 1,5): см. комм. к 11.7.17.4.
14.39.37.4: ‘plus spei in unius Absalonis praesidio quam metus in hostium multitudine reponentes’ ← BM (V, 1, 1f): см. комм. к 10.1.4.3.
14.39.37.5: ‘centuriaverant’ ← BM (III, 2, 8): см. комм. к 1.8.16.4.
14.39.39.9: ‘supra primam pedum partem consistent’ ← BM (IX, 2, ext. 2): ‘prima pedum parte’ (увидев, что пленные римляне устали… Ганнибал велел отрубить им ‘пальцы на ногах’ и [в таком виде] оставить [умирать на месте]).
14.39.40.3: ‘maxima cum totius urbis exanimatione’ ← BM (III, 8, ext. 6): ‘maxima cum exanimatione totius exercitus’ (его мышцы оцепели от холода… а конечности онемели, и, ‘к ужасу всего войска’, его отвезли в город).
14.39.47.2: ‘compluribus debilitate corporis resolutis’ ← BM (I, 7, 4): см. комм. к 14.32.2.3.
14.39.47.3: ‘a quibusdam etiam detractae religionis supplicia varia membrorum strage graviter exigebantur’ ← BM (I, 1, 17): см. комм. к 9.4.38.2.
14.39.48.1: ‘inter religiosam astantium admirationem’ ← BM (I, 8, 2): см. комм. к 11.12.2.6.