Казка пра дзедаву дачку
Дзедава хата. Цёмна. Не сплю, варочаюся на льняной прасцiнцы. «Валодзя, чаму не спiш?» — баба Броня гладзiць мяне па галаве. «Не спiцца...» — «Давай я табе казку раскажу. Слухай... Была ў дзеда дачка i ў бабы дачка. Купiў дзед бычка Трацячка. Выправiла баба дзедаву дачку пасвiць бычка i дала ёй пук верацён i пук кудзялёў, каб у полi дзедава дачка нiтку ссукала, палатно саткала, выбелiла i дадому гатовае прынесла. Навязала дзедава дачка бычка Трацячка ў полi, а сама села побач i плача. «Чаго ты плачаш?» — пытаецца бычок у дзедавай дачкi. «Дала мне мачыха пук верацён i пук кудзялёў i загадала прынесцi з поля гатовае палатно». — «Не плач. Я ўсё зраблю». З’еў бычок Трацячок пук верацён i пук кудзялёў, а высраў скрутак белага палатна. На другi дзень баба дала дзедавай дачцы дзесяць пукоў верацён i дзесяць пукоў кудзялёў, а сваёй дачцы наказала пiльнаваць. Высачыла тая, што не дзедава дачка палатно прадзе i белiць, а бычок высiрае. На трэцi дзень баба паслала ў поле сваю дачку пасвiць бычка Трацячка i дала ёй сто пукоў верацён i сто пукоў кудзялёў. Загадала бабiна дачка бычку Трацячку з’есцi сто пукоў верацён i сто пукоў кудзялёў. З’еў бычок Трацячок сто пукоў верацён i сто пукоў кудзялёў i стаiць. Зазiрнула бабiна дачка бычку Трацячку пад хвост, думала, выйдзе з-пад хваста палатно. А бычок Трацячок абасраў бабiну дачку з галавы да ног. Прапала сто пукоў кудзялёў i сто пукоў верацён. Загадала баба дзеду зарэзаць бычка Трацячка. Пайшоў дзед нож вастрыць, каб зарэзаць бычка. А дзедава дачка пабегла да Трацячка, абняла яго за шыю i плача. «Не плач, дзедава дачка, а мяне паслухай... Калi зарэжуць мяне i скажуць табе пайсцi на рэчку памыць мае вантробы, ты знойдзеш у iх залатое зярнятка. Пасадзiш яго каля хаты. З залатога зярнятка вырасце залатая яблыня з залатымi яблыкамi, яны дапамогуць табе...» «Спi, заўтра дакажу, як залатое зярнятка дапамагло дзедавай дачцэ i звяло са свету бабiну дачку...» — «Не хачу спаць, хачу даслухаць, як залатое зярнятка звяло са свету бабiну дачку». — «Зарэзаў дзед бычка Трацячка. Панесла дзедава дачка на рэчку вантробы, памыла iх i знайшла залатое зярнятка. Пасадзiла дзедава дачка залатое зярнятка каля хаты. Вырасла з таго зярнятка залатая яблыня з залатымi яблыкамi. Ехаў царэвiч на белым канi. Убачыў залатыя яблыкi i захацеў пакаштаваць. Яблыня ўзняла свае галiны высока-высока. Не змог царэвiч дастаць нiводнага яблычка. Папрасiла дзедава дачка яблыню, каб тая нахiлiла галiнку. Пакаштаваў царэвiч залатое яблыка i закахаўся ў дзедаву дачку. Пасадзiў яе на каня i паскакалi яны ў палац жыць. Праз дзевяць месяцаў нарадзiўся ў iх сын Салiвон. Запрасiў царэвiч на хрэсьбiны Салiвона ўсiх сваякоў. Баба з дзедам прыйшлi i бабiну дачку прывялi. Пакуль госцi гулялi, баба i бабiна дачка схапiлi дзедаву дачку, прывязалi на шыю камень i ў рэчку ўкiнулi. Расплакаўся Салiвон, цыцкi захацеў. Пабеглi госцi Салiвонаву мамку шукаць, пачалi гукаць... Салiвон плача, цыцку просiць! Салiвон плача, цыцкi хоча! Пачула дзедава дачка, як плача яе сын Салiвон, i адгукнулася:«Я бягу-бягу падбягаю, камень грудзi мае прыцiскае, раса вочы мае выядае...» — «Баба! Як гэта раса вочы выядае?» — «Гэта не тая раса, што зранку на траве, а тая трава, што на дне рэчкi расце , нiбыта змеi зялёныя па пяску сцелецца...» — «Далей...» — «Пачулi госцi голас дзедавай дачкi. Выцягнулi яе з рэчкi. Накармiла яна цыцкаю сына Салiвона. А злую бабу i бабiну дачку царэвiч разадраў на баране@! Спi!» І я спаў на белай iльняной прасцiнцы.
Казка пра лiсiчку
На стале талерка з забеленай фасоляю. «Валодзя, бяры лыжку i еш», — баба Броня сядае побач i заглядае мне ў вочы. Набычваюся: «Не хачу». — «Фасоля мякенькая, у печы пастаяла. Паглядзi на яе, нiбыта цукеркi... Ты будзеш есцi, а я казку раскажу. Еш i слухай... Жылi дзед i баба. Скончылася ў iх яда. Выправiла баба дзеда рыбу лавiць i наказала нiкога на воз не садзiць. Запрог дзед каня i паехаў на рэчку. Налавiў рыбы цэлы мех i дахаты вяртаецца. Даганяе дзеда лiсiчка i просiць: «Дзед, падвязi мяне да леса». «Не падвязу, мне баба наказала нiкога на воз не садзiць», — кажа дзед. — «Усё, больш не буду, жывот забалiць». — «Пабалiць i перастане. Еш i слухай... «Ты, дзед, нiкога i не пасадзiш, калi адну маю лапку падвязеш. Можна, я адну лапку на воз пакладу, замерзла ў мяне лапка». — «Ну, кладзi сваю лапку». Паклала лiсiчка лапку на воз, крышку прабегла i далей просiцца: «Дзед, ты такi добры i паслухмяны, можна, я другую лапку на воз пакладу?» — «Ат, кладзi i другую». Ну, дзе дзве лапкi лiсiчкiны леглi, там i чатыры апынулiся. Толькi хвост дзед не дазволiў класцi на воз. І дарма не дазволiў, бо лiсiчка хвастом замятала ў снег рыбу, якую пацiху выкiдала з прадранага меха. Як выпатрашыла лiсiчка мех, дык падзякавала дзеду i шуснула ў лес, каб вярнуцца i паесцi смачнай рыбы. Прыехаў дзед пад хату, а баба на падворку чакае: «Налавiў?» — «Ого, шмат налавiў!» — глянуў дзед на воз, а там пусты дзiравы мех ляжыць. «Ты каго, дзед, падвозiў?» — «Нiкога. Адну лапку лiсiчкi, надта ўжо прасiлася». — «Ну i сядзi галодны, калi бабу сваю не паслухаў. Хай тваю рыбу лiсiчкi ядуць». Вось i ўсё. Бабу трэба слухаць, i фасолю трэба есцi. Пад’еў i бяжы гуляй, каб жывот не балеў». І я бег на рэчку да хлопцаў гуляць у вайну.