Час ад часу Алег нагадваў пра сябе, але часцей праз тэлевізар. На яго Надзя глядзела спакойна, нібыта ніколі ён і не жыў разам з ёй у адной кватэры, нібыта яны не снедалі на адной кухні і не мелі агульнага сына. Тое, што Алег рабіў на сцэне – якія песні выбіраў, як рухаўся, якога колеру пінжакі насіў,– усё гэта выклікала ў яе ўнутраную нязгоду, пярэчанне і штосьці падобнае на раздражненне. Патрываўшы хвіліну-другую, Надзя звычайна выключала тэлевізар і сядала за фартэпіяна развучваць чарговую праграму. Алег даўно зрабіўся прачытанай кнігай, вяртацца да якой ёй зусім не хацелася.
Частка трэцяя
Голас
Свет і людзі заўсёды падзяляліся для Надзі на дзве вялікія часткі. У адной з іх жыла музыка, у другой яе ніколі не было.
Патлумачыць той падзел словамі амаль немагчыма. Можа, варта назваць іначай – душэўнай грацыяй ці высакароднасцю? Унутраная музыка выяўлялася па-рознаму: у абліччы, твары, голасе і яго тэмбры. Часам мілавідная бухгалтарка з раённага ці абласнога ўпраўлення культуры, прывабны твар касіркі ў хлебнай краме, аблічча выхавацелькі ў дзіцячым садку, куды хадзіў малы Алесік, звярталі яе ўвагу гармоніяй і высакароднасцю. I абавязкова голасам.
Чым далей ішоў час, тым больш прафесія рабіла Надзю ўспрымальнай да гукаў прыроды і чалавечых галасоў. Нават не спеўных, а звычайных, жыццёвых. Як вакалістка, яна была пераканана, што голас можа расказаць пра чалавека ўсё. Нібы камп’ютар, ён захоўвае ў памяці гісторыю жыцця, ён – маленькая мадэль, адлюстраванне ўнутранай канструкцыі асобы. Інтанацыя, быццам чулы сейсмограф, фіксуе шчырасць ці фальш душэўных памкненняў.
У творчасці вастрыня ўспрымання гукаў дапамагала, у паўсядзённым жыцці стварала турботы. Мажная, крыклівая цётка, якая доўга і на ўвесь тралейбус дапытвалася, чаму вадзіцель не аб’явіў патрэбны прыпынак; сусед-алкаголік, які жыў на адной з Надзяй лесвічнай пляцоўцы і, перабраўшы меру, ганяў па кватэры жонку і дачку, адтуль чуліся яго хрыплы, прастуджаны голас, жаночы віск, енк, грымелі перакуленыя крэслы, дзынькаў разбіты посуд, – такія ўражанні прыводзілі Надзю ў адчай. Хацелася заткнуць вушы і нічога не чуць.
Самае крыўднае заключалася ў тым, што былы Надзін муж з катэгорыі людзей, у душы якіх жыла музыка, спакваля, але няўхільна перайшоў да тых, дзе музыкі не было. Таму на яго не варта спадзявацца.
Думкі вярнуліся да маючага быць канцэрта. Гэта прэм’ера. Звычайна Надзя складала праграмы ўласных канцэртаў так, каб у першым аддзяленні гучалі творы сучасных кампазітараў, цяперашніх і жывых, а ў другім – класіка. Новае і вечнае, незнаёмае і любімае. Калі ўлічваць псіхалогію ўспрымання, такая логіка беспамылковая.
У праграме бліжэйшага вечара абодва аддзяленні – сучасныя творы. У гэтым ёсць пэўная рызыка. Каб не «перакарміць» адным кампазітарам і адным выканаўцам. Прафесіяналы, а іх будзе шмат, даслухаюць да канца, а вось аматары, чый густ выхаваны Бахам, Шубертам і Грыгам, аматары, чыё вуха не заўсёды прызвычаена да сучаснай музычнай мовы, – ці не збягуць, самотныя, пасля першай дзеі?
Але задума агромністага вакальнага цыклу, частка якога павінна ўпершыню прагучаць падчас яе творчай вечарыны, была вельмі цікавая. Імклівая плынь чалавечых пачуццяў, гісторыя кахання – так вызначыла Надзя для сябе сэнс і накіраванасць гэтай праграмы – павінна прывабіць слухача. Тут ёсць свой сюжэт – толькі не знешні, падзейны, а дынаміка, змена настрояў і эмацыянальнага напружання. Вершы, якія зрабіліся асновай цыклу, напісаны і паэтамі, і паэтэсамі. I таму з’яўляецца ўражанне, што гісторыя кахання падаецца нібы з двух розных пунктаў гледжання – Яго і Яе. Гэта дыялог выказаных пачуццяў і нявымаўленых думак. Такі падыход звычайна трымае ўвагу слухача. Зрэшты, паглядзім. Канцэрт усё пакажа.
Апошняя праграма – яе творчы вечар. Дзякуй богу, ужо не першы. Надзю лічылі адной з самых таленавітых маладых спявачак краіны. Хоць паняцце «малады» ў творчасці адноснае. Малады, калі табе ўжо за трыццаць. Музычная школа, потым вучэльня, потым кансерваторыя – пакуль адолееш, раней і не атрымаецца з цябе прафесіянала.
Пра яе шмат пісалі. Прыгадвалі ў аглядах фестываляў, час ад часу ў газетах і часопісах з’яўляліся творчыя партрэты і інтэрв’ю. Пісалі пра тое, што яна ўмее ўвасабляць розныя тыпы характару. Аблічча жанчыны моцнай і ўладарнай, чые пачуцці прымушаюць мужчыну падпарадкавацца; аблічча жанчыны-ахвяры нейчай пачуццёвай прыхамаці ці былой жарсці; жанчыны-цацкі ў руках сляпога лёсу. Пісалі, што яна ўмее ўвасабляць гармонію ўзаемаадносін і іх дысанансы, здольная адлюстраваць у голасе і яго адценнях, у выразе твару, міміцы, жэстах усю бясконцую разнастайнасць эмацыйных фарбаў і душэўных станаў.