— І спусціць на зямлю. Узнёсся чалавек. Да нябёсаў...
Тут не да жартаў.
А Наліцкая маўчала. Дзіўна маўчала. Зусім не ўласціва ёй такое маўчанне ў час вядзення пасяджэння; звычайна яна перапыняла прамоўцаў рэплікамі, пытаннямі, падштурхоўвала на большую рашучасць ці спыняла таго, хто перабіраў меру.
«Шкадуе мяне»,— падумаў Ліхач. Але нічыё шкадаванне яму непатрэбна! Яно абразіла б. Тым больш яе — ведаюць жа, што яны аднакурснікі.
Аднак трэба абараняцца. А то сапраўды запішуць. А чыстае месца ва ўліковай картцы трэба берагчы — вельмі непажадана, каб па ёй шкрабала пяро інструктара з-за калгаса, наперадзе — справы больш сур'ёзныя.
— Таварышы дарагія! Ды хто-небудзь з вас быў на заводзе? Бачыў, якую мадэрнізацыю мы там разгарнулі? Зробім — дэлегацыі будзеце вадзіць. Во дзе перабудова не на словах — на справе.
Прыціхлі. Утаймаваліся. Гатовы былі, бадай, закругляцца. Але Ліхач дапусціў тактычную памылку. Даўно вядома: не лезь у чужую парафію. А ён палез.
— Скажу пра калгасы. Не пра ўсе. Пра «нашы». Вывучаў я там становішча. І скажу з усёй адказнасцю... Хапае там людзей, гэта не Віцебшчына. Гаспадароў там не хапае... Асабліва ў «Прамені». Слабы прамень... Не свеціць... Не грэе.
Выклікаў агонь на сябе.
— Вы чулі? Ён і там усё вывучыў. Ён адзін ведае становішча лепш за гарком, за райвыканком... І прамень у яго не свеціць. І ніхто яго не грэе.
«А вы што — багі?» — трохі не ўскіпеў ён, але Ала падала знак — прыклала палец да вуснаў: маўчы.
Магчыма, незразумелая пазіцыя першага сакратара збіла з панталыку вопытнага Баброўку — ён сцішыўся, усё роўна як змарыўся ад запалу. А Сіротка ўпарта дамагаўся вымовы — і дырэктару, і сакратару парткома.
Наліцкая сказала короткую, але выразную прамову аб тым, што літасці нікому не будзе — тым, хто зрывае заданне гаркома аб дапамозе калгасам. І прапанавала строга папярэдзіць Ліхача і Шур'яка. Васіль з палёгкай уздыхнуў: на гэты раз пранясло, словы няхай будуць самыя суровыя, абы без запісу. Біяграфію робяць запісы.
А на другі дзень Ала Уладзіславаўна з'явілася на заводзе знянацку. Без званка. Сама пайшла па цэхах. Здзівілася, як многа разварочана, выкінута станкоў. Усведамляла, што ад машынабудавання за час камсамольскай работы адстала, але ж не настолькі, каб не ўбачыць, што Ліхач пачаў рэканструкцыю, якую не зрабіць за тыдзень, за два. І гэта яе ўстрывожыла — за план. Спытаюць з яе — за гарадскі план. І нічым не апраўдаешся, ніякай мадэрнізацыяй, хоць усе прызнаюць неабходнасць яе. Пашкадавала, што паверыла Ліхачу на слова, не ўнікла ў аб'ёмы работы. Усю віну на яго не ўзваліш, бо, па-першае, узгадняў з ёй, а па-другое, кожнаму, нават далёкаму ад праблем перабудовы, зразумела, што дырэктар робіць карысную справу. Але якім чынам, якімі сродкамі!
З'явілася дваістае пачуццё. А яна не любіла няпэўнасці ў сваіх думках і пачуццях, ёю заўсёды валодалі яснасць і катэгарычнасць. Або-або. А хваліць Ліхача і злаваць на яго — гэта, здавалася, не да твару кіраўніку такога рангу, як яна. Гэта яна можа дазволіць сабе толькі як жанчына. А як у жанчыны ў яе не проста раздвоенае пачуццё, а... расколатае на многія часткі, як разбітае люстра, і з кожнага кавалка выглядае яе таемная сутнасць, як дакор.
Так, агледзеўшы завод інкогніта, яна і хацела адбыць — няхай і ён паламае галаву над такім загадкавым візітам. Але з'явіліся Ліхач і Галубятнік — папярэдзілі іх; галоўны інжынер ажно задыхаўся, Ліхач знаёма вясёлы, насмешлівы.
— Нарабіла ты спалоху ў заводаўпраўленні. Рэгіна ў поце выкупалася, шукаючы свайго любімага дырэктара. Як табе падабаецца наш аўрал?
— Ён мне спадабаецца, калі ў зводцы выканання дзевяцімесячнага плана вы будзеце стаяць ну... калі не першыя, то, ва ўсякім разе, не ў апошніх радах.
— Будзем стаяць у першых.
— Самаўпэўнены ты.
Вялі яе там жа, дзе яна ўжо прайшла, і, перапыняючы адзін аднаго, бадай з захапленнем тлумачылі, што будзе пасля ўстаноўкі новай лініі. Але слухала Наліцкая няўважліва. З асуджэннем сябе, але і з прыемным хваляваннем адчувала, што ператвараецца з афіцыйнай асобы ў... бабу, у звычайную бабу (знарок, як бы помсцячы сабе за слабасць, гэтак груба і называла), і не робіць намагання вярнуцца ў пачэснае афіцыйнае званне. Яе раздражняў Галубятнік, высокі, сутулы, з сівымі неахайнымі вусамі, у зашмальцаваным берэце і ў халаце, ад якога пахла машынным маслам і гарачай стружкай. Ёй хацелася застацца адзін на адзін з Васілём. Здалося, што толькі тут, у ляскаце і грукаце, калі трэба нахіляцца да вуха адно аднаго, каб пачуць, яна магла б сказаць тыя словы, што не даюць засынаць уначы з ранейшай дзіцячай бестурботнасцю і спакойна працаваць удзень, не раздвойваючы думкі, свой усталяваны характар.