— Што ж, па-вашаму, трэба было заставацца ў мінулым стагоддзі?
— Не іранізуйце, Ліхач. Але не стаўце нас у залежнасць ад буржуазных спецаў. Колькі яны ў вас будуць корпацца?
— Немцы не бралі сацабавязацельстваў.
— Ну, знаеце! Жартуйце, але ведайце дзе і з чым! — абурылася Марыля Тапыга.
— Ім добрыя камандзіровачныя плацяць. Чаго ім спяшацца? — пасміхнуўся Воблікаў.
— І каньяк прадаём. Ікру... Хто з нас есць ікру? А яны па кілаграму бяруць. Бюргеры! — зноў абурылася ідыёлаг.— У рэстаране зрабілі агульны парадак: нікому спіртнога не падаваць — ні сваім, ні чужым. З Мінгандлю ўказанне: немцам даваць.
— Вы, Ліхач, пастараліся?
— Я пастараўся. Няхай ведаюць нашу гасціннасць.
— Няхай ведаюць гасціннасць сынкі тых, што тапталі нашу зямлю! — ажно расчырванелася Марыя.
— А вы разам з імі не дэгустуеце каньяк? Не прыкладваецеся? — з брыдзенькім смяшком спытаў Шатохін.
Калі ўвесь нечаканы дыялог Васіль Васільевіч прымаў з пэўнай доляй гумару, то за гэтае пытанне ўзлаваўся: яўная правакацыя!
— Уявіце, Шатохін,— не прыкладваюся! Вам цяжка ўявіць?
За намеснікам старшыні меўся грэх, пра гэта ўсе ведалі. Таму ён узлавана запунсавеў.
Наліцкая добра ведала Ліхачоў характар: узлуецца — літасці не дасць самому пану богу. А гэта не на карысць будзе яму ж. Узлуюцца людзі, калі ён пачне вось так шпіляць іх. Ёй хацелася іграць ролю добрага педагога: і пакараць, і пашкадаваць. Спытала памяркоўна, без раздражнёнасці:
— Ды што будзем рабіць з планам, Васіль Васільевіч?
— Не выканаем у гэтым годзе — перавыканаем у наступным.
Што ён гаворыць? Якая бяздумная бесклапотнасць! Не, такога шкадаваць нельга! Яе на бюро абкома не шкадавалі, не паглядзелі на прыналежнасць да слабога полу.
Знікла жанчына, зніклі ўсе жаночыя думкі і адчуванні, застаўся кіруючы работнік — той, строгі, прынцыповы, якім яна заўсёды была, калі не дазваляла сабе ніякай расслабленасці і не шкадавала для справы ні сіл, ні асабістых радасцей.
— Хто жадае выступіць?
Першы адгукнуўся Баброўка.
— Канечне, таварыш Ліхач нямала зрабіў для перабудовы...
Наліцкая асекла яго, здзіўлена і бадай узлавана.
— Якой перабудовы? Да перабудовы — як да неба,— спахапілася, што залішне абагульніла, удакладніла: — Дырэктару прычэпаў...
Паднялася і пачала гаварыць энергічна, рашуча. У запале і злосці дагаварылася да таго, што дзеянні Ліхача па мадэрнізацыі завода — без карэкціроўкі плана — назвала анархічнымі і нават авантурыстычнымі.
Васіль знаёма рагатнуў.
— Ну, сячэш ты, Ала,— трэскі ляцяць. То растлумач: што ж такое перабудова? Рэвалюцыйная!
Яго фамільярнасць яшчэ больш разгневала першага сакратара, але — як бы знясіліла, збіла з пафаснай хвалі. Зрэзала час на завяршэнне характарыстыкі дзеянняў дырэктара. Села і, забыўшыся, пагладзіла-такі грудзі, але прысутныя падумалі, што ў яе забалела сэрца, і паспачувалі: такая маладая! во да чаго даводзіць партыйная работа!
— Якія прапановы? — спытала аслабелым голасам.
— Запісаць! — каротка прапанавала Тапыга, не без злараднасці хітра нагадваючы, што ў мінулы раз — за ўборку — не запісалі з-за ліберальнасці Наліцкай. Марыя, маючы вопыт, не верыла, што ў былых аднакурснікаў чысценькія платанічныя адносіны — не той мужчына Ліхач, сама на яго заглядалася, і да свербу хацелася развянчаць «Алаччыну святасць», злавіць іх хоць на пераглядванні.
Запісалі. Супраць прагаласаваў Баброўка, здзівіўшы і збянтэжыўшы Наліцкую: другі сакратар звычайна не скупіўся на спагнанні.
Ліхач абурыўся:
— Буцу скардзіцца. У абком. У ЦК.
— Ваша права,— адказала Ала Уладзіславаўна, знешне быццам абыякава, а ўнутрана — і са злосцю на яго, і са страхам, з адчуваннем незадаволенасці сабой. «Не тое. Не так. Не тое я думаю. Не так раблю. Мяне нясе стыхія. Не паддавацца ніякім пачуццям. Не паддавацца».
А Воблікава Ліхачова пагроза чамусьці абурыла. Ён ажно падскочыў.
— Вы падумайце! Ён нас яшчэ палохае! Бюро гаркома палохае! Мала мы табе запісалі, Ліхач! Мала! Страгача трэба! Страгача!
— Запішуць і вам, Міхаіл Паўлавіч. Не хвалюйцеся.
— Які нахабнік! Які нахабнік! — прадаўжаў абурацца старшыня гарвыканкома, калі за Ліхачом зачыніліся дзверы.
Астатнія члены бюро маўчалі — вочы ў паперы, «вывучалі» даўно вядомыя пункты парадку дня.
7...
— Надзеў ты на сябе, Вася, хамут.
— Дашок! Няўжо ты хочаш, каб я ўсё жыццё гіры вырабляў?
— Чаму ты прыніжаеш сябе і завод? Не гіры ж там робяць.