Будзе сыпаць лёсткі; сам жа з войска вылучыць свайго
Лепшых воінаў. Па знаку тыя рынуць для нападу,—
Калі тысяча насядзе — перамогуць аднаго!»
Я сказаў, удзячны вельмі за такую засцярогу:
«Азалочаны ты будзеш, калі смерць мяне міне.
Каб не выклікаць здагадак, ты сваіх трымайся строга.
Калі ж я цябе забуду — пракляні тады мяне!»
Не даверыў я нікому той сакрэтнае размовы:
Што павінна быць, дык будзе, ўсе парады тут дарма!
Толькі ўсё ж ганца паслаў я: войску быць напагатове
І кірунак свой адразу мне на выручку трымаць.
Склікаў я ганцоў хатайскіх і паслаў адказ Рамазу:
«Выязджай насустрач госцю — да цябе, як брат, іду!»
Зноў паўдня ішоў паходам, страху не адчуў ні разу:
Дзе падзецца, калі доля на цябе нашле бяду?
На пагорак стаў: за пылам войска ўбачыў я адразу
І падумаў: «Хан падступны расстаўляе мне сіло;
Дык няхай кап'ё і меч мой знішчаць здрадніка Рамаза!»
І пра ўсё сказаў я войску, што вядома мне было.
Я сказаў: «Браты, адолець хоча вораг нас падманам!
Хай не слабнуць вашы рукі лютых здраднікаў сячы!
За цара хто смерць сустрэне, той святым на небе стане!
Дык у бой! Хіба дарэмна носім мы з сабой мячы?!
Гучна даў загад я строгі: ўсім надзець кальчугі, латы;
Хутка ўзброенай стаяла ўся шматтысячная раць.
Шчыльным строем я павёў іх на пачвару-супастата,—
Давялося яму ў дзень той сілы нашай паспытаць.
Як заўважылі хатайцы, што да бою мы гатовы,
Дык ганца прыслалі ў момант. Перадаў з ім хан Рамаз:
«Мы да вас з адкрытым сэрцам, вы ж на нас пайшлі вайною,—
Вельмі прыкра і балюча, што маной сустрэлі нас!»
Я паслаў адказ: «Вядомы мне намер твой таямнічы;
Толькі збыцца змове чорнай не дазволю аніяк.
Лепш ідзі ў бой адкрыта, як гаворыць даўні звычай,
Я ж падняў свой меч, каб знішчыць вас, раз'ятраных ваяк!»
Пасланец да іх вярнуўся, а другіх не слалі болей.
Дым падняўся ў іхнім стане, як сігнал ісці на бой.
Тут з засады выйшла войска, хваляй хлынула на поле,
З двух бакоў на нас населі, ды ўстаў наш мужны строй.
Я кап'ё узняў высока і надзеў шалом ваяцкі;
Як зацяты, я заўзята распачаць імкнуўся бой,
Каб шалёна ў іх калоны лавай ўрэзацца знянацку,—
Ды стаяла іх навала непарушнаю сцяной.
Уварваўся я ў шарэнгі іх атрада галаўнога.
«Ён вар'ят!» — крычалі людзі, і ў вачах іх жах застыў.
Я кап'ё зламаў, пратнуўшы і каня і верхавога,
Меч схапіў. Я слаўлю майстра, што цябе, мой меч, вастрыў!
Я зваліўся на хатайцаў, як каршун на курапатак,
Клаў людзей і коней горы, на адных кідаў другіх;
Той круцёлкаю круціўся, калаціўся той да пятак,—
Знішчыў цалкам два атрады войскаў іх перадавых.
Толькі вораг не здаваўся, зноў трапляў я ў гушчу кодла,
Хоць і сек няшчадна злыдняў, аж плыла крыві рака;
Недабітыя хатайцы, як мяхі, звісалі з сёдлаў;
Дзе я толькі не з'яўляўся — ўсюды вораг уцякаў.
Надвячоркам дзесь з узвышша закрычаў дазор варожы:
«Уцякайце, не марудзьце,— бог, відаць, нас пакараў;
Пыл курыцца скрозь — пагібель ён напэўна наварожыць;
Безліч войска падыходзіць — ратавацца нам пара!»
Гэта йшлі мае атрады, што надоечы пакінуў,
Што, загад мой атрымаўшы, спехам рушылі ўначы.
Не ўмяшчала іх даліна, занялі між гор цясніну;
Пераможна трубы йгралі, грозна бразгалі мячы.
Іх пабачыўшы, ад страху вораг кінуўся наўцёкі,
Па скрываўленым абшары мы ляцелі наўздагон.
Скінуў я з каня Рамаза, апусціўшы меч звысоку.
Хто не знішчан быў, той трапіў войску нашаму ў палон.
Даганялі верхавыя тых, што беглі, нібы зайцы,
На хаду скідалі з коней, каб ніхто ад нас не ўцёк.
За бяссонне ночы цалкам атрымалі доўг хатайцы,—
Далятаў шалёны лямант ад пабоішча здалёк.
Злезлі з коней мы нарэшце адпачыць на полі бою;
У руку я быў паранен, выступала з раны кроў.
Абступілі мяне людзі, услаўлялі, як героя,
Не маглі ад захаплення падшукаць хвалебных слоў.
Каб засведчыць мне пашану, падыходзіў ледзь не кожны:
Хто здалёку слаў вітанні, хто абняць жадаў мяне;
А настаўнікаў калішніх знакаміты рой вяльможны
Ўсё здзіўляўся, колькі меч мой ссек галоў у той вайне.
Войска шмат па ўсёй краіне разаслаў сабраць даніну;
А вярнуліся з багаццем — даў ім волю для забаў,
Кроў праліць я ім дазволіў тых, хто ў здрадзе быў павінны.
Браў я крэпасці без бою, гарады без бою браў.
Я сказаў Рамазу: «Ведаў, што рыхтуеш ты мне здраду;
Зараз ты ў мяне ў палоне, дык загладзь свой грэх цяжкі:
Без змагання ўмацаванні здай усе пад нашу ўладу,—
А іначай — сам наклічаш гнеў караючай рукі!»
Адказаў Рамаз панура: «Пакарыцца мушу сіле.
Мне з былых маіх прыдворных аднаго вяльможу дай,—
Я пашлю яго з загадам, каб змаганне ўсе спынілі.
Аддаю табе ўсё ханства, ты — герой, ты і ўладай!»
Даў Рамазу я вяльможу. З ім байцоў паслаў адборных.
Хутка з крэпасцяў хатайскіх знаць сабралі да мяне.
Гарады і ўмацаванні — ўсё здалі яны пакорна,—
Тых здабыткаў не падлічыш, што здабыў я на вайне.
Па зямлі заваяванай я праехаў пераможна,