Што ляціць хутчэй, чым сокал, што плысці, як качка, здольны,—
Тут заўважыў каршуна я, што лунаў у вышыні.
Кінуў позірк я на мора са скалы вось гэтай стромай:
Штось гайдалася на хвалях, ды здалёк не распазнаць,—
А яно плыло ўсё бліжай зданню даляў невядомых;
Сам не ведаў, што падумаць,— прыпыніўся, стаў чакаць.
Я прыгледзеўся і ўбачыў, што не зверам і не птахам —
З'ява гэтая звычайным аказалася чаўном;
А на ім была схавана, пабялелая ад страху,
Сонца яснае — дзяўчына за стракатым палатном.
Бачу: выйшлі два мужчыны чарнатварыя на бераг,
Пасяродку йшла дзяўчына — даўгакосая краса.
Хараству яе дзівіўся я бясконца і без меры,—
Перад бляскам воч-маланак сонца промень пагасаў.
Затрымцела маё сэрца, як пабачыў чараўніцу,
Што была, нібыта сцюжай некрануты ружы цвет.
«Адаб'ю яе з палону,— парашыў,— а варту знішчу».
Думаў: «Знікнуць не паспеюць, калі конь мой рыне ўслед».
Наўгалоп каня пусціў я, толькі голле затрашчала;
Не паспеў, аднак, бо варта апярэдзіла мяне:
Сонца яснае знікала — човен зноў гайдалі хвалі,
Адплыла мая надзея назаўжды на тым чаўне».
Словы гэтыя Прыдона мне былі балючай ранай,
Я на дол упаў ад гора, кулакамі ў грудзі біў,
Шчокі сам сабе скрывавіў і крычаў, як апантаны:
«Горш за смерць, што ў гэты момант я на беразе не быў!»
Я здзівіў цара Прыдона сваім горам нечаканым,
Засмуціўся ён абліччам, у вачах свяціўся жаль.
Суцяшаў мяне, як родны, кляўся другам быць адданым,
І на вейках, я ўбачыў, дыямент слязы дрыжаў.
«Гора мне! — Прыдон усклікнуў.— Я параніў тваё сэрца!»
«Супакойся, цар,— сказаў я,— ты ні ў чым не вінават.
Месяц мой — дзяўчына тая, ёй служыць гатоў да смерці.
Раскажу пра ўсё я шчыра, бо цяпер ты мне, як брат».
І Прыдону расказаў я ўсё пра лёс свой шматпакутны.
«Як не мог я здагадацца,— тут усклікнуў цар Прыдон,—
Што ў няшчасці мне спаткаўся над царамі цар магутны,
Каму лёсам звыш прызначан скіпетр і дзяржаўны трон!
Бог захоча, дык былінку зробіць гонкім кіпарысам,
Ад параненага сэрца адвядзе лязо нажа,
Гаруна адорыць ласкай, ператворыць лёд у прысак,
Гора радасцю заменіць, ясным шчасцем — горкі жаль».
Асушыўшы слёз крышталі, мы ўвайшлі ў Прыдонаў замак.
Я сказаў: «Адважны віцязь, ты ў бядзе мне дапамог,
Ты сваёй высокай дружбай даў жыццю майму напрамак,
Бо такіх высакародных не ствараў на свеце бог.
Назаўсёды тваім другам я застацца буду рады,
А цяпер пакліч свой розум і ў бядзе дапамажы:
Як спаткацца мне з каханай, дай разумную параду,
Бо без той, каго кахаю, не змагу на свеце жыць!»
Адказаў мне цар: «Паслана гэта шчасце мне ад бога,
Што ўладар вялікі індаў — сёння госць пачэсны мой;
Дык ці мог, яму ўдзячны, шчасця я чакаць другога,—
Я стаю, служыць гатовы, нібы раб перад табой.
Горад наш стаіць ля мора, ўсе шляхі сюды прыводзяць
Караблі купцоў заморскіх, процьму чутак і навін;
Можа, вестка аб каханай сцежку ў сэрца тваё знойдзе,
Можа,той пакут пазбавіць, хто глядзіць на нас з вышынь?!
Накіруем мараплаўцаў у заморскія краіны,
Адшукаць ім загадаем неацэнны твой крышталь.
А пакуль — развеяць трэба смутак даўніх успамінаў,—
Так вядзецца: жаль змяняе весялосці гучны баль!»
Загадаў ён тут жа людзям: «Абшукайце ўсе краіны
І знайдзіце тое сонца, што павінна нам свяціць.
Вы не ў сем разоў ці восем павялічыць спрыт павінны,
Можа, ў тысячу і болей ён павінен узрасці!»
Караблі за караблямі паплылі па морскай гладзі,
Каб у землях невядомых адшукаць дзівосны перл.
Вестку добрую чакаўшы, з весялосцю я паладзіў.
Бестурботнасць тую ўспомню — чырванею і цяпер.
Быў пастаўлены ў палацы пышны трон царом Прыдонам.
Ён сказаў: «Прабач сляпому, што раней не распазнаў
Я ў табе цара ўсіх індаў, хто ўладаць вось гэтым тронам
Мае права. Дзе падданы, хто б служыць табе не стаў?»
Сумна мне далей расказваць. Караблі прыйшлі дадому.
Быў дарэмны шлях далёкі вандраванняў тых цяжкіх,—
Не знайшлі, каго шукалі ў краінах невядомых;
Паліліся несціхана слёзы зноў з вачэй маіх.
Я сказаў цару Прыдону: «Цяжка вымавіць мне слова,
Але сам ты бачыш добра, зноў скаваны я журбой.
Без цябе мне поўдзень ясны здасца поўначчу суровай,
Мне астудзяць ветры сэрца, абагрэтае табой.
Раз царэўна не знайшлася, што ж сядзець дарма без справы?
Мне з табою развітацца, уладар і брат, дазволь!»
Цар Прыдон, пачуўшы гэта, абдымаў мяне ласкава:
«Чым жа нашае разлукі загаю сардэчны боль?»
Абкружыла мяне войска і, укленчыўшы, прасіла:
«Мы служыць табе гатовы, віцязь добры, да канца».
І, расчулены ўвагай, адказаў я цераз сілу,
Што іх ласку не забуду, колькі бог пашле жыцця.
Я сказаў ім: «Разлучацца з вамі мне зусім нялёгка,
Ды разлука з любай сэрцу цяжкім каменем гняце:
Як жа кіну паланянку на чужыне дзесь далёкай?
Як магу застацца з вамі і ад смутку вар'яцець?»
І тады на развітанне падвялі мне варанога.
Цар сказаў: «Сонцападобны, гэты сціплы дар прымі.