То ішлі ў здзіўленні следам, то здалёк за ім сачылі,
Не даводзілася бачыць ім красы такой яшчэ.
Цар Прыдон стаяў на ўзгорку ў асяроддзі пышнай світы.
Сорак лоўчых тут лавілі погляд кожны ўладара.
Ён, пабачыўшы зацішша, запытаў людзей сярдзіта,
Што спыніла паляванне — не прыйшла ж яшчэ пара.
Тут жа ён паслаў падлоўчых, сам разгневаны дазвання:
«Што яны, хіба аслеплі, што пасталі, як слупы?»
Але выгляд Аўтандзіла, што мігцеў чароўным ззяннем,
Прыгажосцю нечуванай сапраўды іх асляпіў.
Здагадаўся мудры віцязь, кім падлоўчыя пасланы,
І сказаў ім: «Перадайце, каб дазволіў цар Прыдон
Перад ім з'явіцца госцю, што з далёкіх вандраванняў
Ад героя Тарыэля для яго прывёз паклон».
Пасланцы, назад прыйшоўшы, так Прыдону далажылі:
«Цар вялікі, перад намі нібы сонца выйшла з хмар.
Побач з ім мудрэц найпершы ўстаяць не знойдзе сілы.
«Тарыэлю брат я,— кажа,— і прынёс прывет у дар».
Цар, пачуўшы словы тыя, быў расчулены глыбока
І аблічча ружу-кветку акрапіў сваёй слязой,
І дзьмухнуў халодны ветрык, і пакрыла шэрань шчокі:
Заспяшаўся ён, каб госця адарыць сваёй хвалой.
Вось з пагорка цар спусціўся і, збянтэжаны, спыніўся:
«Што за дзіва? Ці не сонца нам сваё праменне шле?»
З прыгажосці Аўтандзіла ён, захоплены, дзівіўся.
Слёзы віцязя заззялі, як узор празрысты ў шкле.
Абняліся тут жа моцна, як браты, як роўны з роўным.
Цар быў віцязем захоплен, віцязь — ветлівым царом.
Сонца блякла перад тварам слаўных волатаў чароўных,—
Рэж мяне — не знойдзеш гэткіх — рынкі ўсе прайдзі суздром!
Як Прыдон, цара такога не знайсці і ў цэлым свеце,
А такіх, як віцязь юны, яшчэ болей нестае.
Меркнуць зоркі ў сінім небе, калі сонца ярка свеціць,
Свечка ззяе толькі ўночы — ўдзень не ўбачыш ты яе.
Селі ў сёдлы тут абое і памчаліся к палацу,
А тым часам паляванне прыпынілася само.
І на госця ўсе навокал не маглі налюбавацца,
Гаварылі: «Цуд падобны бог паслаць нам толькі мог!»
Аўтандзіл сказаў Прыдону: «Растлумачыць буду рады,
Хто я сам, адкуль прыехаў і куды мой шлях ляжыць,
Як сустрэўся з Тарыэлем, як ён стаў названым братам,
Хоць такой высокай чэсці мне павек не заслужыць.
Я завуся Аўтандзілам, сын прыёмны Растэвана,
З роду знатнага я выйшаў, у палацах царскіх жыў.
Войск ягоных быў спаспетам, вораг — ворагам нязваным:
Той, хто квапіўся на край наш, галаву сваю злажыў.
Неяк мы на паляванне выязджалі з Растэванам,
Бачым — хтосьці невядомы непрыкметна слёзы лье.
Не азваўся ён на заклік, нечым моцна ўсхваляваны;
Мы ж не ведалі прычыны безуважнасці тае.
І таму сказаў у гневе цар сілком яго прывесці.
Толькі быў яшчэ страшнейшы незнаёмца люты гнеў.
Хто пасмеў пайсці ў бойку, заплаціў сваёю смерцю.
Як вядома, месяц ясны злосць са шляху не спіхне.
Не сцярпеў такое ганьбы цар, раз'юшаны няўдачай,
І за віцязем свавольным сам памчаўся наўздагон.
Не схацеў той паядынку, растлумачыць чым іначай,
Што, каня наўскач пусціўшы, знік у той жа момант ён?
Знік асілак невядомы, як нячыстая праява.
Цар, ахоплены нудою, да забаў зусім астыў.
Я таксама быў збянтэжан патаемнай тою з'явай
І на пошукі паехаць у запале парашыў.
Тры гады шукаў дарэмна, вандраваў без сну, спачыну.
І нарэшце ад хатайцаў пра яго дазнаўся след.
Бачыў ружу, што завяла, і знайшоў таму прычыну.
З той пары нашу на сэрцы я братэрства запавет.
Ён адбіў пячору ў дэваў, сам жыве, як нелюдзь дзікі,
З ім Асмат, як з родным братам, дзеліць гора папалам.
Палкім змучаны каханнем, ён гарыць агнём вялікім,
Чорны крэп у знак жалобы мець, напэўна, варта нам.
Плача дзева ў адзіноце, віцязь носіць ёй дзічыну,
Нібы леў для ільвяняці, тым і кормяцца ўдваіх.
Сам бадзяецца па свету. Вобраз любай — вось прычына,
Што людзей ён пазбягае, уцякаючы ад іх.
Расказаў ён падрабязна мне пра ўсе свае прыгоды
І пра тое, як царэўну злыдні выкралі цішком.
Апісаць звычайнай мовай немагчыма ўсе нягоды,
Што ў жыцці яго спаткалі, нібы ў ясны поўдзень гром.
Ён, як месяц ясны ў небе, па чужых краях вандруе
На падораным табою шпарканогім вараным.
Быццам звер, людзей баіцца, з вольнай-воляю сябруе.
Гора мне, што помню брата! Гора той, што сэрцам з ім!
Разам з ім пазнаў я гора. Разам слёзы ліў дарэмна.
Бедаваў яго бядою і гарэў яго агнём.
Мора, сушу я аб'ехаў — не знайшоў яго царэўну,
А вярнуўся — апынуўся ў разладзе я з царом.
Зноў прасіўся я ў дарогу — не дазволіў цар мне строгі.
Я пакінуў двор і войска, сам жа цёмнай ноччу збег.
І цяпер шукаю шчасця дзеля друга дарагога,
Я лячу чужыя раны, а наношу іх сабе.
Ён сказаў мне, што братэрства вас навекі спалучыла.
Я знайшоў цябе, як сонца, зіхаціш ты прада мной.
Дай параду, як знайсці мне тую, што ярчэй Свяціла,
Што, як бачыш — сэрца ў шчасці, страціш — меркне позірк твой».
Расказаў Прыдон, што ведаў, пра нябогу Тарыэля.
Плач іх быў, як песні гукі, працінаў душу наскрозь.
Сэрцы біліся суладна, вочы роспаччу гарэлі,