Забаўляліся, спявалі ў царыцынай святліцы,
А пасля ў маіх пакоях мы гулялі да цямна.
На змярканні ў сад мы выйшлі, там былі тады са мною
Жонкі нашых багацеяў, музыканты, спевакі.
Доўга слухалі мы спевы, пацяшаліся ігрою,
Распляталі свае косы і прымервалі вянкі.
Той цудоўны сад цяністы ўпрыгожвалі альтанкі,
Праз адчыненыя вокны чуўся хваляў ціхі шум.
Я туды ўвайшла з гасцямі, мы працягвалі гулянку,
Каб віно, ласункі, фрукты праганялі з сэрца сум.
Частавала я сябровак, як сястра, была гасціннай,
Потым смутак нечакана моцна ўразіў душу мне.
Мой цяжкі настрой адчуўшы, разышліся ўсе жанчыны,
І адна я засталася пры адчыненым акне.
Мне былі відаць навокал неаглядныя прасторы,
Павяваў лагодны вецер і прыносіў мора пах.
Але што гэта? Далёка мільганула штосьці ў моры,
Не магла я здагадацца: ці то звер які, ці птах?
Ды ні тое, ні другое — падплываў там човен дзіўны,
У грабцоў, чарней за сажу, скура цёмная была.
А між імі, пасяродку, на чаўне была жанчына,
Позірк свой ад той красуні адарваць я не магла.
Вось, да берагу прыстаўшы, двое выйшлі ў сад паціху,
Азірнуліся навокал і пайшлі назад ізноў.
У чарноце ночы цёмнай не заўважылі ні ліха.
Я ж іх добра разглядзела з-за раскідзістых кустоў.
Чарнаскурыя на бераг паланкін цішком згрузілі,
І з яго красуня выйшла — быццам месяца святло.
З-пад фаты мільгнулі вочы — цемру ночы асвятлілі,
Ізумруднае адзенне так да твару ёй ішло.
Як зірнула ў наваколле, асвятліла нават скалы,
Небасхіл зачырванеўся ад яе пунцовых шчок.
Незраўнанае аблічча пекнатою асляпляла,—
Я рукой прыкрыла вочы, пазіраючы здалёк.
Чатыром рабам сказала я, паклікаўшы ў альтанку:
«Трэба выведаць, як месяц трапіў к чорным у палон.
Запытайце, колькі возьмуць за красуню-паланянку?
Дыямент адкупім гэты — ўсіх багаццяў варты ён!
А прадаць не пажадаюць — забярыце дзеву сілай.
Прывядзіце месяц ясны, ён у нас павінен ззяць».
Шмат разоў хадзілі слугі, таргаваліся, прасілі,—
Не маглі ніякай рады чарнаскурым злыдням даць.
Я з акна глядзела. Бачу, што дарэмна ўсе размовы,
І забіць іх загадала, слугі споўнілі загад.
Чарнаскурых паскідалі ў хвалі мора безгаловых,
А дзяўчыну-прыгажуню прывялі ў густы мой сад.
Каб праславіць сонца ў небе, гімнаў складзена не мала,
Толькі сонца засланяла дзева юнаю красой.
Чарадзейка і вядзьмарка вобраз той не змалявала б,
І цяпер аддаць гатова я жыццё ў ахвяру ёй!»
І, размову прыпыніўшы, тут Фацьма загаласіла,
Аўтандзіл таксама плакаў, ахапіў героя жаль.
Як шалёныя, абое слёз стрымаць не мелі сілы,
Растапілі слёз патокі шчок аснежаны крышталь.
Аўтандзіл сказаў з папрокам: «Ты не ўсё мне расказала».
Адказала: «Пры сустрэчы не заснула я ўсю ноч.
І самотную красуню цалавала, мілавала
І ў каморцы прытуліла ад людскіх зайздросных воч.
Я спыталася ў красуні: «Ты з якой, скажы, краіны?
Хто цябе — такую зорку — і адкуль да нас прывёз?»
Ды маўчала таямніча змардаваная дзяўчына,—
Ліўся з воч у сто струменяў вадаспад пякучых слёз.
Надакучыла, відаць, я сваім роспытам дзяўчыне,—
Ад рыданняў несуцешных цяжка ўздрыгвала яна.
Слёз крышталь з вачэй-нарцысаў падаў градам на рубіны,
Роспач гэту супакоіць сіл не мела я адна.
Зрэшты мне яна сказала: «Даражэй ты маці роднай;
Дык нашто прыгоды-казкі пра мае нягоды знаць?
Вандраваць па белым свеце мне прызначыў лёс гаротны;
Не пытайся больш — ці варта нам на бога наракаць?!»
Парашыла я: не трэба больш чапіцца да дзяўчыны.
Нават сонечная ўвага апаляе часам нас.
Каб разведаць таямнічасць, трэба зручная хвіліна,—
Аб усім спытацца можна ў належны толькі час.
Тую, што падобна сонцу, ад цікаўных я хавала;
Ды хіба ж схаваць магчыма бляск прамення залаты,
Хоць фіранкамі я вокны і старанна засланяла?
З веек сцюжны віхар веяў, ружы цвет на шчоках стыў.
Гэту дзеву-чараўніцу, станам — стройную таполю,
Пасяліла непрыкметна я ў пакоі патайным,
Каб ніхто не мог дазнацца, хто ў няволі мімаволі,
Каб маглі пра гэта ведаць мы са служкаю адны.
Расказаць пра гэта цяжка, як марнела дзева з часам,
Як і ўдзень і ўноч няўцешна слёзы горкія ліла.
Заціхала ж на хвілінку, як была са мной сам-насам;
Без яе, сама не знаю, як дагэтуль дажыла.
Я ўваходзіла — і слёзы, як азёры, зіхацелі,
Над бяздоннем іх таемным веек-стрэл гушчар чарнеў,
Як агатавыя кубкі, вочы вільгаццю мігцелі,
Паміж лалаў-губ бялелі зубы-жэмчугі, як снег.
Дапытацца не змагла я з-за журбот яе няспынных,
Хто яна, адкуль паходзіць, у якой бядзе цяпер.
У адказ — адно маўчанне, слёз струменістыя плыні,
У каго не сэрца — камень, толькі той бы ўсё сцярпеў.
Непатрэбен быў ёй ложак, хусткай плечы ўкрывала,
Вэлюм чорны ад старонніх прыгажосць яе хаваў.
Пад шчаку руку падклаўшы, так, нябога, і драмала,
Ледзь упросіш, каб што з'ела, не краналася да страў.