ПІСЬМО ФАЦЬМЫ ДА НЕСТАН-ДАРАДЖАН
У пісьме Фацьма пісала: «Ты, як сонца, свеціш свету,
Хто разлучаны з табою, палымнее той жальбой;
Льецца голас твой крыніцай, хараством тваім сагрэты;
Лал з крышталем злучан цесна, ззяе ўсмешкаю тваёй!
Хоць пра лёс свой невясёлы ты сказаць не захацела,
Мне вядома ўсё, і гору спачуваю я твайму.
Каб вар'яцтва ён пакінуў, шлі ты вестку Тарыэлю,
Хай табе ён будзе ружай, ты ж фіялкаю яму.
Ратаваць цябе з'явіўся Тарыэлеў брат названы.
Аўтандзілам ён завецца, войска мужны правадыр,
Ён пры троне Растэвана віцязь слаўны і адданы,
Дык парадуй весткай мудрай, наша сонца, наш кумір!
Да цябе ганца паслалі, ты пра ўсё яму раскажаш:
Ці вярнулася царыца, колькі войска разам з ёй,
Ці вялікая ахова ля ўваходу ў горад каджаў,
Хто над вартаю галоўны, хто вартуе замак твой?
Ты пра ўсё, што ўдасца ўведаць, напішы нам падрабязна,
І мінджнуру прывітанне не забудзь ты перадаць.
Хай забудуцца бядоты, шчасцем свеціць даль выразна,
Бог паможа нам дабіцца, каб навекі вас з'яднаць.
Паляці, пісьмо, да мілай вестуном, даўно чаканым!
Як табе не пазайздросціць — лал і перлы ўбачыш ты,
Будуць ласкавыя вочы сузіраць цябе ў чытанні...
Пашкадуй жа, сонца свету, і пазбаў нас цемнаты!»
І Фацьма ганца пазвала і пісьмо яму ўручыла:
«Паланянцы яснатварай з рук у рукі перадай».
Той, зялёнаю накідкай махануўшы, нібы крыллем,
Па-над дахамі ўзняўся, знік у небе, нібы здань.
З лука пушчанай стралою паляцеў у вокамгненне
І дасяг Каджэці, толькі слацца стаў у полі змрок;
Праз вароты і праз варту праслізнуў нябачным ценем,
Каб аддаць палоннай дзеве весткі шчаснае лісток.
Ён прыйшоў да дзевы ў вежу, абмінуўшы ўсе завалы,
Цёмнатвары, валасаты, нечаканы, быццам здань.
Ахапіла дзеву боязь, нерухомая чакала —
Заблакітнелі фіялкі, ружа стала, як шафран.
Пасланец сказаў: «Не бойся, я не прывід з апраметнай,
Да цябе сюды з'явіцца загадала мне Фацьма.
Вось пісьмо! Яго прынёс я без затрымкі непрыкметна.
Заквітнееш хутка ружай, згіне прэч з вачэй турма!»
Не было канца здзіўленню ад раптоўнага здарэння,
Воч міндаліны трымцелі, цень на іх агат прынёс,
І, схапіўшы ліст, чытала ўсхваляваная царэўна,
І скаціліся дадолу дыяменты-росы слёз.
У ганца яна спытала: «Хто ж такі мяне шукае?
Што яшчэ хаджу жывая, хто дазнацца быў ахвоч?»
Адказаў ён: «Падзялюся ўсім, што ў розуме трымаю:
З той пары, як ты прапала, светлы дзень змяніла ноч.
З той пары працяты грудзі ў Фацьмы кап'ём пакуты,
Слёзы лье яна няспынна, кленучы пракляты лёс.
Я ёй тайну гэту выкрыў аб табе, няволяй скутай;
Бачыць бог, з тае часіны не ўсыхае лівень слёз.
Ды з'явіўся нейкі віцязь, станам зграбны, як таполя,
І Фацьма яму сказала пра тваю нуду-бяду.
Ён прайшоў амаль паўсвету, каб цябе вярнуць на волю,
Імі я сюды пасланы і да іх назад іду!».
Адказала дзева: «Веру, што прыйшоў ты без падману,
Але як маглі дазнацца вы пра горкі мой палон?
Пэўна, той жывы, хто грэе сэрца жарам палымяным.
Напішу, як сэрца цісне торкай долі злы праклён».
ПІСЬМО НЕСТАН-ДАРАДЖАН ДА ФАЦЬМЫ
Адказала сонца-дзева: «Даражэй ты мне за маці.
Бачыш, чым мяне спаткала доля злая ў горкі час?
Чым я вінна, што прымусіў бог мяне з няволяй знацца?
Мне прынесла толькі ўцеху вестка добрая ад вас.
Ад напасці нечаканай ты мяне ўратавала,
Але трапіла да каджаў выпадкова я ў палон.
Сцеражэ мяне ўсё войска, ўся варожая навала.
Дзе знайду цяпер уцеху, зменіць хто цяжкі мой кон?
Пра напасці і журботы мне яшчэ пісаць не варта.
Не вярнулася царыца, з ёю безліч каджаў там,
Хоць і тут на кожным кроку ўсюды ўзброеная варта.
Не, каб вызваліць адгэтуль, немагчыма й думаць вам.
Хто шукаць мяне сабраўся, той дарэмна траціць сілы,
Той дарэмна труціць сэрца, на агні пакут гарыць.
Аднаму зайздрошчу толькі — быў ён побач з сонцам мілым,
Без якога не пабачыць мне шчаслівае зары.
Аб сваім каханні палкім расказаць табе не смела,
Не хацела слёз дарэмных, не хапала сіл раней.
А цяпер прашу я слёзна папярэдзіць Тарыэля,
Каб жыццё сваё ў ахвяру не прыносіў з-за мяне.
Бо даволі ўжо няшчасцяў,. турбаваць не варта неба,
Не чакаю вызвалення — бог, відаць, мяне забыў.
Тарыэль памрэ, дык двойчы мне тады памерці трэба,
Застануся жыць — каменнем ты мяне тады забі!
Просіш ты, каб Тарыэлю я паслала знак кахання;
Шлю істужку я ад шаля, што калісь мне ў дар прынёс,
Бо ягоны падарунак сэрца цешыў спадзяваннем,
Хоць і мае чорны колер, нібы мой пракляты лёс!»
ПІСЬМО НЕСТАН-ДАРАДЖАН ДА КАХАНАГА
З плачам горкім і няўцешным да каханага пісала,
Слёзы жар душы гасілі, абуджалі толькі жаль.
Тым пісьмом любому сэрца вострым болем працінала,—
Скрозь пялёсткі ружы кволай мігацеў душы крышталь.