Аўтандзілу і Прыдону на зямлі не знойдзеш роўных,
Хто паспеў бы з Тарыэлем скрыжаваць свае мячы?
Бо святло ярчэйшых зорак цьмяніць сонца ўсё роўна...
Вось паслухайце, расказу я свайму раблю пачын:
Тры ўваходы падзялілі, кожны ведаў месца бою,
Трыста воінаў за імі ў тры атрады ўвайшлі.
Ноч стаялі ў дазоры, не парушыўшы спакою,
А на золку са шчытамі ўсе гатовыя былі.
Як вандроўнікі, спачатку йшлі павольнаю хадою,
Вартавыя не зважалі, з варт не сходзячы сваіх,
Бестурботна пільнавалі сон спакойны за сцяною.
Раптам віцязі, надзеўшы шлемы, рушылі на іх.
Стрымгалоў ляцелі коні, слаўся пошчак бізуновы,
Вось ужо вароты блізка, скрыжаваліся мячы.
З трох бакоў ішла атака, ў сечы падалі галовы,
Гулка білі барабаны, гралі ў трубы трубачы.
Бог угневаўся на каджаў і паслаў ім з неба кару,
Засланіў пахмурны Кронас зіхатлівы сонца бляск,
З небасхілу цень крывавы лёг на змрочныя абшары,
Горы мёртвых не змяшчала паміжгорная зямля.
Гучны голас Тарыэлеў абуджаў спалох жахлівы;
Ён ірваў кальчугі, латы, шлемы ён мячом крышыў.
З трох бакоў браты ў запале наступ свой вялі імклівы,
Кожны злыдням слаў пагібель, суд крывавы свой вяршыў.
Аўтандзіл ільва Прыдона напаткаў у бойцы грознай.
Вораг быў нашчэнт разбіты, скрозь цякла ракою кроў.
Тут сябры, наўкол зірнуўшы, пачалі гукаць трывожна:
«Тарыэле, адгукніся!» Але той не чуў сяброў.
Не знайшлі яго, хоць двойчы прабіваліся да брамы,
Аніхто не адгукнуўся, бо нікога не было;
Скрозь абломкі зброі, латаў бразгаталі пад нагамі,
Дзесяць тысяч злой пачвары ў гэтай бойцы палягло.
Паляглі, нібыта пошасць іх дадолу паваліла,
Целы ў ранах і кальчугі параздзёрты на шматкі,
Брамы звалены з завесаў незвычайнай нейкай сілай,
І сябры пазналі справы Тарыэлевай рукі.
Узышлі яны на вежу, бачаць: вызваліла сонца
Месяц ясны з вежы цеснай, што ахоўваў люты змей.
Тарыэль стаяў без шлема, дзеву ён туліў бясконца,
Шыя з шыяю спляліся, грудзі ніклі да грудзей.
Мілаваліся ў абдымках, вусны з вуснамі злівалі,
Так злучаецца з Муштарам зорка светлая Зуал,
Так світанне аздабляе кветку-ружу ў колер алы,—
Дзе віселі смутку хмары, шчасця промень там заззяў.
Стан да стану, вусны ў вусны, сэрца з сэрцам у суладдзі,—
Ружа з ружаю спляліся, раз'яднацца не маглі.
Тарыэль сяброў заўважыў, хоць і быў у палкім чадзе;
Перад дзевай у паклоне кожны з іх чало схіліў.
Усміхнулася прыветна дзева віцязям чароўным
І з падзякай прывітала вызваліцеляў сваіх,
Абняла, пацалавала, як братоў адзінакроўных,
Ад сардэчнай іх гаворкі паступова гнеў аціх.
Услаўлялі Тарыэля, што зграбнейшы за чынару;
Кожны шчыра з перамогай віншаваў сваіх братоў;
Ран не меў ніводзін — злыдні сталі помсты іх ахвярай,—
Перад сілаю ільвінай кожны быць ягнём гатоў.
З тых трохсот, што выйшлі ў бойку, палягло каля паловы,
І хоць рад быў перамозе, смуткаваў Прыдон па іх.
Супастаты, што ўцалелі, палажылі ўміг галовы,
Пераможцам засталося безліч скарбаў дарагіх.
На тры тысячы вярблюдаў і ў хадзе трывалых мулаў
Склалі жэмчуг, і смарагды, і сапфіры, і рубін,
Кубкі золата; шаўковым шалем дзеву ахінулі
І, прыставіўшы ахову, пасадзілі ў паланкін.
Засталіся ў цытадэлі шэсцьдзесят байцоў дазору,
А астатнія з царэўнай тут жа рушылі ў паход.
«Хоць і доўгі,— разважалі,— шлях да горада ля мора,
Мы за доўг Фацьме заплацім лепшаю з узнагарод!»
ТАРЫЭЛЬ ПРЫЯЗДЖАЕ ДА ЦАРА МОРАЎ
Да цара паслаў з дарогі Тарыэль ганца з пасланнем:
«Тарыэль я. Сведчу гэтым: перамог у барацьбе
І вязу з Каджэці сонца, што вянчае ўсе жаданні,
Як да бацькі, я імкнуся ўсёй душою да цябе.
Я, ушчэнт разбіўшы каджаў, авалодаў іх краінай.
Цар, за ўсё табе я ўдзячны, гэта ты мне дапамог,
Бо Фацьма была, як маці, сонцу ўцехаю адзінай.
Чым аддзякую табе я? Сам не ўцямлю, бачыць бог.
Праз твае ўладанні еду, прагну я з табой сустрэцца,
Царства каджаў я з падзякай падарыць табе хачу.
Ты ўмацуй цвярдыню гэту, войска хай туды збярэцца.
Сустракай мяне. З нявестай я ў свой родны край лячу.
Загадай Усену, жонку хай прышле ён на спатканне
З той, каго ўратавала ад ліхой бяды яна.
Век Фацьме царэўна ўдзячна за паслугу й спачуванне,
З-за яе турбот, як сонца, ззяе зноў краса-вясна».
Цар, пасланне прачытаўшы, быў глыбока ўсхваляваны,
Вестку радасную гэту ён з прыемнасцю прыняў.
І, хвалу аддаўшы творцу за гасцей доўгачаканых,
На каня ўскочыў тут жа і насустрач паімчаў.
Парашыў згуляць вяселле і набраў дабра багата:
І каштоўнае каменне, і ядваб, і аксаміт.
Дзесяць дзён з Фацьмою разам ехаў ён, нібы на свята,
Рады ўбачыць льва і сонца, добры меч і добры шчыт.
Тры сябры пайшлі насустрач, войска стала на прывале,
Абдымаў і цалаваў іх мораў слаўны гаспадар,
Віншаваў ён Тарыэля, ўсе ў адказ цара ўслаўлялі,
Ззяла дзева маладая, нібы ў небе сонца шар.