— Яко было... яко было...
А пан, што побач сядзеў, нарэшце падцягнуў:
— А я жрэ-э-бец!..
* * *
Бабуля расказвае:
— Цётка твая, Зося, нарадзіла Анечку ноччу, у тры гадзіны.
Бабін унучак, цётчын любімы пляменнік, якому шосты год, иытаецца:
— А цёцю Зосю тады разбудзілі?
* * *
Сядзі ў сваёй дачнай самоце, пішы ці чытай штосьці значнае, ды вось, як гром з яснага неба, у хату сваячка, дачка якое закончыла педагагічны тэхнікум i яе паслалі на два гады ў вёску. Там яна папрацавала год i вельмі ж хоча ў горад. I вось табе, старому, дваюраднаму дзядзьку мамы тое пакутніцы, кроў з носа, а конча трэба ехаць у горад, ісці хоць да самога міністра, хоць да прэм'ера, але ж каб Маруську ў Mi иск перавялі!.. І як ні тлумач, не павераць, што ты не можаш памагчы. Славутае жаночае: «Каб захацеў, дык памог бы!..» Ну, а маральныя меркаванні — зусім не ўлічваюцца.
* * *
Пасля загаданага зверху «абмеркавання» на прэзідыуме Саюза пісьменнікаў маёй скандальнай публікацыі ў «Немане» (№ 2 за 1973 год), дырэктар выдавецтва, хлопец добры, але ж i вельмі дысцыплінаваны партыйна, усю ноч чытаў падпісную карэктуру кнігі, у якую тая публікацыя ўключана, шчодра выкідаючы ўсё «крамольнае».
На сустрэчу з ім, абараняць мяне i шнар рэдакцыі крытыкі, па якой тая кніга ішла, з аўтарам мужна пайшла загадчыца — Верачка Палтаран. Божа мой! — i рукі ўжо дрыжаць, i ўся такая благенькая, у прытоенай немачы, a ўсё роўна — у бой!..
Нядаўна, у гутарцы з сябрам, закранулі выступленне N. супраць «чорнае сотні»,— добра, што добра ў яго, таленавітага, аднак жа i гон у публіцыста такі, быццам ён заўсёды стаяў толькі на прагрэсіўных пазіцыях, а не быў, скажам, вельмі старанным сакратаром партыйнай арганізацыі Саюза пісьменнікаў. Або i такая пацешная сітуацыя,— сваё першае выступленне перад калектывам выдавецтва, калі яго «за примерное поведение» ЦК паслаў туды галоўным рэдактарам, пачаў ён, колішні, даўнейшы вальнадумец, з таго, што адпаведна сітуацыі надзьмуўся:
— Я прыйшоў сюды праводзіць лінію партыі...
I Верачка не стрывала, адразу:
— Яська, а мы чаго сюды прыйшлі?..
Абодвух мужчын не называю, нават імя другому змяніў, бо справа тут не ў ix, a ў той, у каго талковая смеласць ды шчырасць у роднай справе хораша спалучаліся з абаяльнай жаноцкасцю ды адчуваннем смешнага.
* * *
Збіраючы свой песенны фальклор, Зіна Мажэйка паездзіла па Беларусі миога. Успамінае мне весела, па тэлефоне:
— Пра вяселле пры гарбачоўскай цвярозасці дзядзька гаварыў мне так: «Без гарэлкі вяселле — гэта як з дзеўкай толькі пасядзець, не больш!..» A ў бабулі адной я спыталася, колькі ёй гадоў. I кажа яна: «Ды ўжо ж, мусіць, мая дарагая, з семдзесят будзе. Тут вось у мяне запісана». Пашпарт паказвае. Ну, кажу, бабка, вам ужо цэлых восемдзесят тры. А бабуля: «А Божачка! А на храна ж мне столькі!..» Тут я вам не зусім дакладна — яна сказала мацней.
* * *
Аднавяскоўцы, мастак i філосаф-палітык, пасварыліся так заядла, што мастак пазваніў мне, папрасіў праверыць па слоўніку Даля, што такое «мерзавец». Пачуў ён гэта, трэба думаць, ад філосафа.
* * *
Яшчэ i да майго маленства дайшло здзеклівае пра паўстанне 1863-1864 гадоў:
«Ушысцы панове да лясу i за грубой соснэн!..» «Пан за пана ховай сен!..»
Зрэшты, тое было тады толькі ж праз паўстагоддзя. Як цяпер ад вайны.
* * *
За санаторным сталом са мною — пажылая калгасная заатэхнічка, жанчына i прасцецкая, i пасвойму ганарлівая.
Заказваем меню на наступны дзень, i яна да мяне:
— Ой, Антонавіч, гарохавы суп не трэба, а то будзем буксаваць!
Вяртаецца з пляжа, зімовага, дзе толькі праходжваюцца, а я іду туды.
— Ля возера была,— кажа яна.
— А вы ўсё возера. Гэта ж не возера, а мора.
— Ну, няхай будзе мора.
Як з ласкі якое.
* * *
Пляткарку, зводніцу ў астравецкай вёсцы называюць «Калхозная Праўда». I газета такая, i наогул уся праўда.
* * *
Дзяўчына ці маладзічка пабегла да аўтобуса, раскідаючы ножкамі, не раўнуючы, як карова заднімі раскідае. Толькі што дзяўчына ці маладзіца — як быццам знарок, з какецтва.
* * *
У верасні шэсцьдзесят дзевятага, на Туманянавым юбілеі, іранічна дасціпны Геворг Эмін паднімаў на ўрачыстым урадавым прыёме тост за двух шаноўных землякоў — Мікаяна i Баграмяна:
— Товарищи, выпьем за этих сидящих символов!.. У шчырым патрыятычньш запале гаварылася таленавітым паэтам.
* * *
У прозе Івана Шамякіна — фігурнае катанне па гладкім лёдзе злабадзённых незадзірыстых тэмаў.