* * *
Сустрэўшыся ў міжгароднім аўтобусе, колішнія аднавяскоўцы, баба i дзед, прыкметна радыя сустрэчы, дзеляцца ўспамінамі маладосці. Яна — пра свайго:
— Мы ўжо з ім i цалаваліся...
Стары, перапыняючы яе:
— Можа, i падурэлі ўжо трохі? Яна:
— А што ж!..
I смяюцца абое, ужо бязгрэшныя.
* * *
Праллям-скудзельніцам, што збіраліся, каб весялей працавалася ў гурце, гаспадыня чарговай хаты давала сушаных яблыкаў ці груш — «на сліну».
Падумаць толькі — колькі тое сліны патрэбна было на ўсю зіму прадзення!..
* * *
Здаецца ж, i запісаў ужо гэта калісьці, а яно ўсё памятаецца час ад часу.
Вечар у пісьменніцкім Доме творчасці «Каралішчавічы», з танцамі на сямейным застоллі. У кракавяку — статная дзеўка з кухоннай абслугі. З-за недахопу кавалераў, а то i проста так па-сястрынску танцавала яна з меншанькай сястрой. Абедзве вельмі падобныя, аднолькава чарнявыя ды мілавідныя, аднолькава адзетыя, у аднолькавых гумовых боціках. Старэйшая, ужо зусім нявеста, i малая, як лялька пры ёй. I так жа яна ўдаленька ды сур'ёзна стараецца рабіць усё у тым кракавяку, як старэйшая. I выходзіць жа ў яе — ці не лепш, чым у старэйшай. Прынамсі — для мяне.
Гучыць, тупаціць, радуецца той кракавяк!.. Гадоў ужо добра за трыццаць.
* * *
«Забег — як агню пазычыць». Каб запалак, дык, чаго добрага, i пасядзеў бы ці пастаяў, пагаварыў, а то ж агню, жару бярэ,— трэба несці як найхутчэй.
* * *
У часопісе «Спадчына» — выбар прыказак, зроблены славутым уніяцкім архімандрытам i літаратарам Львом Гарошкам. «Рэлігійны элемент у беларускай народнай творчасці». Бяруся чытаць з зямляцкай цікавасцю: ён жа з вёскі, за два кіламетры ад маёй.
Сярод знаёмага i ў большасці набожнага — трохі жывейшага:
«Набожны, як жыд падарожны».
Тут успомніўся той балагула, што вёз Івана Фёдаравіча Шпоньку i ў далёкай дарозе «шабашил по субботам».
А тут айцец Лёва i зграшыў, нібы калісьці ў родных Трашчычах:
«Набожны, як конь святога Юр'я: святы Юры да касцёла, а конь да кабылы».
«Бог любіць праведніка, а чорт ябедніка».
Ну, а гэта цікавае, «ябедником» сваім хутчэй не наша, а рускае.
* * *
Калі нехта вельмі ж улягаў за нейчай дачкой, не надта каб i прыгожай, у вёсцы казалі: — Во, недзе іхнюю мазку лізнуў!.. Мазка — ад мазаць — кавалачак скваркі, якім, пякучы аладкі, падмазваюць апаноўку, скавараду. У Тлумачальным слоўніку мазкі тое няма.
* * *
Гаспадыня рупліва пытаецца ў суседа-печніка, які робіць ім печ:
— Колькі ж, Адолька, табе яец на яечню?
— Калі будуць плаваць, то тры, а як не будуць, то пяць.
Плаваць, вядома ж, у сале ці ў масле.
ДЗЕВЯНОСТА ЧАЦВЁРТЫ
Чытаў другі том Багдановіча, прозу, пераважна рускую. Успаміналася руская проза Шаўчэнкі,— тое самае адчуванне, што i над старонкамі Максіма Адамавіча,— a ці поўнасцю гэта ягоны, толькі ягоны голас? I ў нашым, i ва ўкраінскім варыянце пра рускамоўнае можна сказаць, што яно — толькі тое, што «приложится» да галоўнага.
У апавяданні «Экзамен» — такі самы «слон», як у маім «Сяргеі». У нашай школе ён, значыцца, быў не самымі прыдуманы, а з гімназічных традыцыяў. I ў Турцы, i ў вёсках былі ж рускія гімназісты ў нядаўнім мінулым, у тым ліку i сярод нашых настаўнікаў.
I не перастаеш здзіўляцца, які ён ранні ў сваёй таленавітасці i эрудыцыі.
Чытаючы ягонае пра Шаўчэнку, успамінаў Максіма Рыльскага, як ён, i ў сваім напісаным, i ў гутарцы са мною, высока ставіў гэтыя артыкулы. А там, дзе ён пра Валадзімера Самійленку я ўспомніў свой салдацка-нявольніцкі блакнот з вершам i гэтага паэта, выпісаным, ужо не прыпомню адкуль. Бо толькі пад упісанай у той патаемны блакнот (простым алоўкам) цудоўнай малітвай палонных запарожцаў: «Ой, визволи, Боже, нас, біднйих невільників» памечана: «Грушевский, «Ілюстрована Історыя Украіни».
...З Самійленкам памяць мяне падвяла: верш «Я не боюсь тюрми i ката» належыць не яму, а нейкаму О. Я. Верниволоду, якога ў украінскім энцыклапедычным слоўніку, на жаль, няма.
A Самійленкава, згадаўшы далёка-першае светлае ўражанне, ажно выпісаць хочацца, хоць толькі першую i аношнюю строфы.